Көмекке мұқтаж кәмелетке толмаған балаларды немесе еңбекке жарамсыз ересектерді күтіп-бағуға қосымша шығыстарды өндіру
«Неке (ерлі-зайыптылық) және отбасы туралы» Кодекстің 138-бабында ата-аналар өздерінің кәмелетке толмаған балаларын күтіп-бағуға міндеті көзделген. Көрсетілген нормадан, ата-аналар өздерінің кәмелетке толмаған балаларын күтіп-бағуға міндетті.
Кәмелетке толмаған балаларын күтіпбағуға тәртібі мен нысаны ана-аналармен өз еркімен анықталады.
Ата-аналар өздерінің кәмелетке толмаған балаларын, сондай-ақ жалпы орта, техникалық және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi бiлiм беру жүйесінде, күндізгі оқу нысаны бойынша жоғары бiлiм беру жүйесiнде оқитын кәмелетке толған балаларын күтіп-бағу туралы келісім (алимент төлеу туралы келісім) жасасуға құқылы.
Егер ата-аналар өздерінің кәмелетке толмаған балаларына, сондай-ақ жалпы орта, техникалық және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi бiлiм беру жүйесінде, күндізгі оқу нысаны бойынша жоғары бiлiм беру жүйесiнде оқитын жиырма бір жасқа дейінгі кәмелетке толған балаларына күтіп-бағу қаражатын ерікті түрде бермеген жағдайда, бұл қаражат олардан сот тәртібімен өндіріп алынады.
Ата-аналардың алимент төлеу туралы келісімі болмаған кезде, кәмелетке толмаған балаларға күтіп-бағу қаражаты берілмеген кезде және сотқа талап-арыз берілмеген кезде қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын орган кәмелетке толмаған балаларға олардың ата-аналарынан алимент өндіріп алу туралы талап-арыз беруге құқылы.
Кәмелетке толмаған балаларды күтіп-бағуға сот тәртібімен өндіріп алынатын алименттің мөлшері осы Кодекстің 139-баппен реттеледі.
Алимент төлеу туралы келісім болмаған кезде сот кәмелетке толмаған балаларға олардың ата-аналарынан алиментті ай сайын мынадай мөлшерде: бір балаға - ата-анасы табысының және (немесе) өзге де кірісінің - төрттен бір бөлігін; екі балаға - үштен бір бөлігін; үш және одан да көп балаға тең жартысын өндіріп алады.
Бұл үлестердің мөлшерін сот тараптардың материалдық немесе отбасылық жағдайларын және назар аударарлық өзге де мән-жайларды ескере отырып, кемітуі немесе көбейтуі мүмкін.
Көп жағдайда алиментті өндіріп алудан бас тартуға күші жойылмаған және заңды күші бар алименттерді өндіріп алу туралы сот бұйрықтарының болуы негіздеме болып табылады.
Мәселен, Алматы қ. Жетісу аудандық сотымен Ж.М. М-ға балаларды күтіп-ұстауға қосымша шығындарды өндіріп алу туралы Р.Т. М-ның талапарызына талапкер айғақтар дәлелденбегендіктен бас тартылды. «Неке (ерлі-зайыптылық) және отбасы туралы» Кодекстің 144-бабы 1- тармағының ережесіне сәйкес алимент төлеу туралы келісім болмаған кезде және ерекше жағдайлар (кәмелетке толмаған балалардың немесе көмекке мұқтаж, еңбекке жарамсыз кәмелетке толған балалардың ауыр науқастануы, мертігуі, оларға бөгде адамның бағып-күтуіне ақы төлеу қажеттігі және басқа да мән-жайлар) болған кезде сот осы мән-жайлардан туындаған қосымша шығыстарды көтеруге қатысуға ата-аналардың әрқайсысын тартуы мүмкін.
Іс жағдайынан 2014 жылғы 13 қаңтарда Алматы қ. Жетісу аудандық сотының шешімімен тараптар арасында тіркелген неке бұзылғаны белгілі, олардың кәмелетке толмаған балаларының тұратын орны анасының тұрғылықты орны бойынша анықталды. 2013 жылғы 15 қарашадағы Алматы қ. Жетісу аудандық сотының сот бұйрығымен жауапкерден талапкер пайдасына табысының және өзге де кірістің ай сайын 1/3 мөлшерінде кәмелетке толмаған балаларды күтіп-ұстауға алимент өндіріп алынады. Алматы қ. Құлагер мөлтек ауданында № --- үйдің № ---- пәтерінің ½ бөлігі 2014 жылғы 12 тамыздағы Жетісу аудандық сотының шешіміне сәйкес талапкерге тиесілі.
Тараптардың түсініктемелерінен үлкен балаларының бірі – қызы Айса, 2003 жылғы 18 шілдеде туған, 2014 жылғы қарашадан бастап нақты әкесімен тұратындығы айтылған. Жауапкер өз еркімен баланың тәрбиесімен, дамуымен және өсуімен байланысты барлық шығындарды тартады. Жауапкердің өзі неке кезеңінде екі кредит бойынша ай сайынғы төлемдерді өзі төлейді, бірақ осы пәтердің ½ бөлігі талапкерге тиесілі.
Белгіленген жағдайларда, сот талапкердің жауапкерден пәтер жалдауға, күтуші және репититор қызметіне кеткен шығыстардың бөлігін, сонда й-ақ балабақша үшін төлемдерді өндіріп алу туралы талабын негізсіз деп есептеді, өйткені талапкер пәтерді жалдамай оған тиесілі пәтердің бір бөлігін иеленуге және пайдалануға, жауапкермен күтуші, репетитор және бала-бақша жалдау бойнша мәселелерді шешу кезінде балаларға қатысты ата-ана құқығына ие жауапкермен келісуге құқылы. Бұдан басқа, ерекше жағдайлар жоқ: ауыр ауыру, кәмелетке толмаған балалардың зақымдануы немесе еңбекке қабілетсіз кәмелеттік жасқа жеткендер, балалар көмегіне зәрулер, оларды қосымша күтуге төлеу қажеттілігі және басқа да жағдайлар.
«Неке (ерлі-зайыптылық) және отбасы туралы» Кодекстің 176-бабы 2- тармағына сәйкес сот тәртібімен өндіріп алынатын алиментті төлеу: 1) бала кәмелетке толғанда немесе кәмелетке толмаған балалар кәмелетке толғанға дейін толық әрекетке қабілетті болған жағдайда немесе алимент төлеу туралы келісімде көрсетілген жасқа толғанда; 2) күтіп-бағу үшін алимент өндіріп алынған бала асырап алынғанда; 3) сот алимент алушының еңбекке жарамдылығы қалпына келтірілген немесе көмекке мұқтаждығы тоқтатылған деп танығанда; 4) еңбекке жарамсыз, бұрынғы жұбайының көмегіне мұқтаж болып келген алимент алушы жаңа некеге отырғанда (ерлі-зайыпты болғанда); 5) алимент алушы адам немесе алимент төлеуге міндетті адам қайтыс болғанда тоқтатылады.
«Неке (ерлі-зайыптылық) және отбасы туралы» Кодекстің 149-бабының күшіне ерлі-зайыптылардың (бұрынғы ерлі-зайыптылардың) арасында алимент төлеу туралы келісім болмаған кезде, жұбайдан (бұрынғы жұбайдан) сот тәртібімен өндіріп алынатын алименттің мөлшерін ерлі-зайыптылардың (бұрынғы ерлі-зайыптылардың) материалдық және отбасылық жағдайларын және тараптардың басқа да назар аударарлық мүдделерін негізге ала отырып, алимент төлеу кезіндегі қолданылып жүрген айлық есептік көрсеткіштің еселенген қатынасында сот айқындайды.
Алменттер лауазымды адамның материалдық жағдайы болмаған кезде өндіріп алынуы мүмкін. Басқа алимент мөлшерін одан әрі төмендету үшін материалдық көмек көрсететін, талапкердің өзінің процессуалдық құқығын жосықсыз пайдалануы туралы және құқығын оған қарсы пайдалану туралы куәландыратын, алиментті жауапкерден өндіріп алу туралы талап-арызды ұсыну жоғарыдағы нормада көрсетілген бұзушылық және талап-арыздан бас тарту үшін негіз болып табылады.
Назар аударыңыз!
«Заң және Құқық» адвокаттық кеңсесі, бұл құжаттың жалпылама екендігіне және нақты сіздің жағдайыңыздың талаптарына сәйкес келмеуі мүмкендігіне көңіл бөлуіңізді сұрайды.
Біздің заңгерлер сіздің нақты жағдайыңызға сәйкес келетін кез келген құқықтық құжатты әзірлеп көмектесуге дайын.
Қосымша ақпарат алу үшін Заңгер/Адвокат телефонына хабарласуыңызға болады: +7 (708) 971-78-58; +7 (700) 978 5755, +7 (700) 978 5085.
