Әкімнің жер учаскесін мәжбүрлеп иеліктен шығару туралы қаулысының күшін жою туралы

№ 6001-23-00-6ап/285 (2) 1.08.2023 ж.

Талапкер: "С" ЖШС.

Жауапкер: қала әкімдігі

Мүдделі тұлға:"қаланың жер қатынастары басқармасы" КММ

Даудың мәні: жер учаскесін мәжбүрлеп иеліктен шығару туралы қаулының күшін жою туралы.

Жауапкер мен мүдделі тұлғаның кассациялық шағымдары бойынша қайта қарау.

ФАБУЛА: әкімдіктің 2003 жылғы 24 қазандағы қаулысы негізінде серіктестікке жалға алу шарттарымен ауданы 0,4082 га (кадастрлық нөмірі 20 311-025-214) және 0,0245 га жер пайдалану жоспарының шекараларында Төле би көшесінің солтүстігінде орналасқан стоматологиялық клиникаға іргелес аумақты абаттандыру және көгалдандыру үшін қажетті жер учаскелері берілді, р. в. көшесінің батысында аудан.

Әкімдіктің 2006 жылғы 29 қыркүйектегі қаулысымен сауда объектілерін салу және пайдалану үшін абаттандыру және көгалдандыру үшін бұрын берілген жер учаскесінің нысаналы мақсаты өзгертілді. 2022 жылғы 19 сәуірде әкімдік Райымбек даңғылының оңтүстігінде, қала ауданындағы Розыбакиев көшесінің батысында орналасқан мемлекет мұқтажы үшін жер учаскелерін немесе өзге де жылжымайтын мүлікті, оның ішінде даулы жер учаскесін Қаланың бас жоспарын іске асыру үшін (аумақты абаттандыру және көгалдандыру) мәжбүрлеп иеліктен шығаруды бастау туралы қаулы қабылдады. 2022 жылғы 22 сәуірде басқарма серіктестіктің атына хабарлама жіберді.

Жер учаскесін алып қою үшін негіздемемен келіспей, Серіктестік сотқа осы талап арызбен жүгінді.

Сот актілері:

1-ші инстанция: талапты қанағаттандырудан бас тартылды.

Апелляциялық шағым: сот шешімі талаптарды қанағаттандыру туралы жаңа шешім шығарумен жойылды.

Кассация: сот актілері жойылды. Әкімшілік іс қайтарылды.

Қорытындылар: талап қоюды қанағаттандырудан бас тарта отырып, бірінші сатыдағы сот даулы қаулы әкімдіктің өкілеттігі шегінде, мемлекет мұқтажы үшін жер учаскелерін алып қою үшін құқықтық негіздер болған кезде және серіктестіктің 99 учаскені нысаналы мақсаты бойынша пайдаланбауы салдарынан қабылданғанын негізге алды.

Апелляциялық сатыдағы сот бірінші сатыдағы соттың қорытындыларымен келіспей, қызметі қоғамның мүдделеріне жанама түрде ғана қызмет ететін басқа жеке субъектілердің пайда алу мақсатында мәжбүрлеп алып қоюды тек немесе негізінен жүргізуге болмайтынын көрсете отырып, сот шешімінің күшін жойды. Апелляциялық сатыдағы сот даулы жер учаскесі "ОЦ-3" аумақтық аймағына кіретінін назарға алды.

Жергілікті орталықтардың аумағы", ол әлеуметтік, мәдени, спорттық мақсаттағы объектілерді қамтитын қаланың қоғамдық-іскерлік орталығын қалыптастыратын құрылыстың коммерциялық және қызмет көрсету функцияларының кең ауқымына арналған.

Осылайша, функционалдық пайдалану түрі бойынша талапкерге берілген жер учаскесі қала құрылысы регламентіне (егжей-тегжейлі жоспарлау жоспары, Бас жоспар) сәйкес келеді; оның нысаналы мақсаты функционалдық пайдаланудың негізгі рұқсат етілген түрлеріне жатады. Сонымен қатар, бірінші және апелляциялық сатыдағы соттар дауды мәні бойынша шешкен кезде мынадай мән-жайларды ескермеген.

Мемлекет мұқтажы үшін жер учаскесін мәжбүрлеп иеліктен шығарудың жалпы ережелері мен қағидаттары Қазақстан Республикасының Жер кодексімен, "мемлекеттік мүлік туралы" Қазақстан Республикасының Заңымен, сондай-ақ басқа да нормативтік-құқықтық актілермен реттеледі. "Құқықтық актілер туралы" Қазақстан Республикасының 2016 жылғы 6 сәуірдегі № 480-V ҚРЗ Заңының 10-бабының екінші және үшінші бөлігіне (нормативтік құқықтық актілер иерархиясы) сәйкес Қазақстан Республикасының Конституциясынан басқа өзге де нормативтік құқықтық актілердің заң күшінің арақатынасы мынадай төмен түсетін деңгейлерге сәйкес келеді:

1) Қазақстан Республикасының кодекстері;

2) шоғырландырылған заңдар, Қазақстан Республикасының заңдары, заң күші бар Қазақстан Республикасы Үкіметінің уақытша қаулылары. Төменгі деңгейдегі нормативтік құқықтық актілердің әрқайсысы жоғары деңгейдегі нормативтік құқықтық актілерге қайшы келмеуге тиіс.

Демек, заң нормалары, егер Кодексте өзгеше тәртіп көзделмесе және Кодекстің ережелеріне қайшы келмейтін бөлігінде қолданылады.

Мәселен, Кодекстің 84-бабының 1-тармағына байланысты жер учаскесі меншік иесінің немесе мемлекеттік емес жер пайдаланушының келісімімен не сот шешімі бойынша мүлікті тең өтеу шартымен ерекше жағдайларда мемлекет мұқтажы үшін мәжбүрлеп иеліктен шығарылуы мүмкін. Кодекстің 88-бабының 1-тармағына сәйкес, егер меншік иесі немесе мемлекеттік емес жер пайдаланушы мемлекет мұқтажы үшін жер учаскесін мәжбүрлеп иеліктен шығаруды бастау туралы қаулымен келіспесе не онымен мемлекет мұқтажы үшін жер учаскесін иеліктен шығару туралы шарттың талаптары бойынша келісімге қол жеткізілмесе, жергілікті атқарушы орган мемлекет мұқтажы үшін жер учаскесін мәжбүрлеп иеліктен шығару туралы талап-арызбен сотқа жүгінуге құқылы.

Заңның 69-бабының 4-тармағына сәйкес осы баптың 3-тармағында көрсетілген мүдделі тұлғалардың біреуімен мүлікті беру туралы келісімге қол жеткізілмеген кезде (олардың қатарына талапкерлер кіреді) жер учаскесін немесе өзге де жылжымайтын мүлікті мемлекет мұқтажы үшін жер учаскесін алып қоюға байланысты мәжбүрлеп иеліктен шығару сот тәртібімен жүзеге асырылады.

Сондай-ақ, Жоғарғы Соттың 2006 жылғы 25 желтоқсандағы №8 "соттардың мемлекет мұқтажы үшін жер учаскелерін мәжбүрлеп иеліктен шығару туралы заңнаманы қолдануының кейбір мәселелері туралы" нормативтік қаулысының 2 және 6-тармақтарына байланысты даулар бойынша талаптарды атқарушы орган мемлекет мұқтажы үшін мәжбүрлеп иеліктен шығаруға жататын жер учаскесінің орналасқан жері бойынша аудандық (қалалық) сотқа ұсынады.

Бұл ретте, егер меншік иесі немесе мемлекеттік емес жер пайдаланушы жер учаскесін мемлекет мұқтажы үшін мәжбүрлеп иеліктен шығаруды бастау туралы қаулымен немесе өзге де қаулымен келіспесе, Жергілікті атқарушы орган Кодекстің 88-бабына, Мемлекеттік мүлік туралы Заңның 65-бабының 7-тармағына және 69-бабының 4-тармағына сәйкес тиісті талап-арызбен сотқа жүгінуге құқылы екенін соттар есте ұстаған жөн мемлекет мұқтажы үшін жер учаскесін алып қоюға байланысты жылжымайтын мүлік.

Жауапкерлердің талап-арыздарында мемлекеттік емес заңды тұлғалар болып табылатын меншік иелері, жер пайдаланушылар, заңды тұлға құрмай кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыратын, кәсіпкерлік қызмет үшін үй құрылысын немесе жер учаскесін пайдаланатын азаматтар көрсетілген жағдайларда, мұндай талап-арыздар мамандандырылған ауданаралық экономикалық соттарға қойылады.

Жер учаскесінің меншік иесі немесе мемлекеттік емес жер пайдаланушы үкіметтің, жергілікті атқарушы органның меншік немесе жер пайдалану құқығын тоқтатуға әкеп соғатын жер учаскесін мемлекет мұқтажы үшін мәжбүрлеп иеліктен шығару туралы қаулысымен келіспеген жағдайда, ол дау сот тәртібімен шешілгенге дейін жүзеге асырыла алмайды. Жоғарыда келтірілген нормаларды талдау әкімнің даулы қаулысы талапкер үшін міндетті сипаттағы әкімшілік актілерге жатпайды деген қорытындыға келуге мүмкіндік береді.

Соңғысы әкімнің қаулысымен келіспейтінін білдіру жеткілікті болды. Іс бойынша талапкердің әкімге оның қаулысымен осындай келіспеушілігін білдіргені анықталды.

 Мұндай жағдайларда жер учаскесін мәжбүрлеп иеліктен шығару жергілікті атқарушы органның талап қоюы бойынша сот тәртібімен жүзеге асырылуға тиіс еді.

 АӨК-нің 3-бабы жетінші бөлігінің 2) тармақшасына байланысты іс жүргізу тәртібі Қазақстан Республикасының Азаматтық іс жүргізу заңнамасында көзделген істерді әкімшілік сот ісін жүргізу тәртібімен қарауға жатпайды.

Назар аударыңыз!

«Заң және Құқық» адвокаттық кеңсесі, бұл құжаттың жалпылама екендігіне және нақты сіздің жағдайыңыздың талаптарына сәйкес келмеуі мүмкіндігіне көңіл бөлуіңізді сұрайды. Біздің заңгерлер сіздің нақты жағдайыңызға сәйкес келетін кез келген құқықтық құжатты әзірлеп көмектесуге дайын.

Қосымша ақпарат алу үшін Заңгер/Адвокат телефонына хабарласуыңызға болады: +7 (708) 971-78-58; +7 (700) 978 5755, +7 (700) 978 5085. 

Адвокат Алматы Заңгер Қорғаушы Заң қызметі Құқық қорғау Құқықтық қөмек Заңгерлік кеңсе Азаматтық істері Қылмыстық істері Әкімшілік істері Арбитраж даулары Заңгерлік кеңес Заңгер Адвокаттық кеңсе Қазақстан Қорғаушы  Заң компаниясы