Эмиссияларды нормалау тәсілін жетілдіру
Экологиялық кодекстің 39-бабына сәйкес эмиссиялар нормативтері жекелеген стационарлық көздер бойынша белгіленеді.
ҚР экология, геология және табиғи ресурстар министрінің 2021 жылғы 10 наурыздағы № 63 бұйрығымен бекітілген қоршаған ортаға эмиссиялар нормативтерін айқындау әдістемесіне сәйкес жол берілетін шығарындылар нормативтері жобалау және техникалық қҧжаттарда көзделген ең жоғары жҥктеме (қуат) кезінде стационарлық көздерді пайдаланудың барлық штаттық (регламенттік) жағдайлары ҥшін белгіленеді.
Сонымен қатар, соңғы үш жылдағы жабдықтың нақты максималды жҥктемесі ескеріледі. Мұндай тәсіл табиғатты пайдаланушылардан операциялық қызметті қамтамасыз ету мақсатында және ережелерге сәйкес әрбір дереккөзге максималды нормативтерді қарастыруды талап етеді, нәтижесінде кәсіпорын бойынша нормаланған шығарындылардың жиынтық көлемі, әдетте, нақты мөлшерден асады.
Уәкілетті органдар мұндай айырмашылықты «ашықтық» деп атайды және оны төмендетуге мүдделі бола отырып, кәсіпорындарды заңнаманы сақтамау қаупіне ұшыратып, сұралған күлемдерді үнемі төмендетуді талап етеді.
Сонымен қатар, эмиссиялардың әрбір стационарлық көзін нормалау, оның ішінде әсер ету облысының шекарасындағы атмосфералық ауаға жалпы жҥктеме белгіленген экологиялық нормативтердің немесе жақын орналасқан қоныстану аумақтарындағы (жақын орналасқан тұрғын аймақ аумағындағы) қоршаған орта сапасының нысаналы көрсеткіштерінің бҧзылуына әкеп соқпауы мақсатында да ақылға қонымды тҥрде белгіленеді.
Ұсыныс: Әсер ету шекарасы жақын маңдағы елді мекендерден едәуір қашықтықта (ондаған километр) орналасқан кәсіпорындар ҥшін осы тәсілді қайта қарау тұтастай алғанда кәсіпорын бойынша эмиссияларды нормалау жағына – «бірыңғай күмбез» қағидаты бойынша сұрау салынатын шығарындылар көемін іс жүзіндегіге жақындата отырып, айтарлықтай азайтуға мҥмкіндік береді, сондай-ақ кәсіпорындар мен уәкілдерге жҥктемені азайтады жобалық және нормативтік құжаттаманы құруға және өңдеуге байланысты органдар.
Сондай-ақ, инвестициялық форум барысында Жоғарғы Сот әкімшілік әділет шеңберіндегі инвестициялық дауларды сотта реттеудің негізгі мәселелерін де айтты. Сондай-ақ ықтимал шешу жолдары (ұсынымдар) белгіленді.
Соттылықты анықтау
Әртҥрлі облыстарда, республикалық маңызы бар қалаларда және Астанада орналасқан бірінші сатыдағы соттар арасындағы дауды тиісті облыстық немесе оған теңестірілген соттың ҧсынуы бойынша Қазақстан Республикасының Жоғарғы соты шешеді (ӘРПК-нің 109-бабының екінші бөлігі).
Инвестициялық даулар бойынша жауапкерлер
Жауапкер «сотта талап қойылған әкімшілік орган немесе лауазымды адам» болып табылады (ӘРПК-нің 4-бабының бірінші бөлігінің 15) тармақшасы).
Өз кезегінде әкімшілік орган ӘРПК-нің 4-бабы бірінші бөлігінің 7) тармақшасына сәйкес мемлекеттік орган, жергілікті өзін-өзі басқару органы, мемлекеттік заңды тұлға, сондай-ақ Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес әкімшілік актіні қабылдау, әкімшілік іс-әрекет (әрекетсіздік) жасау жөніндегі өкілеттіктер берілген өзге де тыйым болып табылады.
Мемлекеттік органдар кезең-кезеңімен Астана қаласының МАӘС-нен ӛңірлердің МАӘС-не инвестициялық дауларды беру туралы мәселені кӛтеретінін ескере отырып, соттардың ықтимал жҥктемесін, оның ішінде қай аумақтық департаменттерге қатысты талап қоюлар жиі келіп тҧратынын негізге ала отырып бағалау қажет.
Талап қоюларды қайтару
Әкімшілік талап қоюларды қайтару ӘРПК-нің 138-бабының екінші бӛлігінде кӛзделген негіздер бойынша жҥзеге асырылады.
Талап қоюлардың ең көп саны ӘРПК-нің 138-бабы екінші бөлігінің «іс әкімшілік сот ісін жҥргізу тәртібімен қарауға жатпайды» деген 11) тармақшасы бойынша, сондай-ақ іс ӘРПК-нің 138-бабы екінші бөлігінің «осы соттың қарауына жатпайды» деген 17) тармақшасы бойынша қайтарылған.
Негізі (ӘРПК-нің 138-бабы екінші бөлігінің тармақшасы)
2) талап қою осы Кодекстің 131-бабы екінші бӛлігінің талаптарына сәйкес келмейді
5) осы немесе басқа соттың іс жҥргізуінде сол тараптар арасындағы сол нысана туралы дау бойынша іс бар
6) талап қоюшы берген талап қоюды кері қайтарып алды
9) тараптар татуласу, медиация немесе дауды партисипативтік рәсім тәртібімен реттеу туралы келісім жасады
11) іс әкімшілік сот ісін жҥргізу тәртібімен қарауға жатпайды
15) сот талап қоюды беруге өткізіп алынған мерзімді қалпына келтіруден бас тартты
17) іс осы соттың соттылығына жатпайды
ӘРПК-нің 138-бабы екінші бөлігінің 11) және 17) тармақшалары негізінде қайтарылған талап қоюлардың басым кӛпшілігі МАЭС-те азаматтық талап қою кезінде талап қоюшылардың жіберген қателіктерімен байланысты.
ӘРПК-нің 5-бабының екінші бөлігіне сәйкес әкімшілік сот ісін жҥргізудің міндеті жеке тҧлғалардың бҧзылған немесе даулы қҧқықтарын, бостандықтары мен заңды мҥдделерін, заңды тҧлғалардың жария құқықтық қатынастардағы қҧқықтары мен заңды мҥдделерін тиімді қорғау және қалпына келтіру мақсатында әкімшілік істерді әділ, бейтарап және уақтылы шешу болып табылады.
Жария-қҧқықтық қатынастар қҧқық субъектілерінің арасында қатысушылардың бірінің екіншісіне қатысты билік өкілеттіктерін жҥзеге асыруына байланысты туындайтынын атап өту маңызды.
Егер азаматтық шарт болып табылатын келісімшарттың талаптарына дау айту туралы сөз қозғайтын болсақ, онда мемлекеттік орган шарттың тарапы ретінде болады және билік өкілеттіктерін жҥзеге асырумен байланысты емес. Демек, мҧндай істер азаматтық іс жҥргізу тәртібімен қаралады.
Мысалы, МАӘС «жауапкердің бас тартуы ауыртпалық акт болып табылмайды, биліктің кӛзқарасын қамтымайды, талап қоюшының жария құқықтық қатынастардан туындайтын құқықтары мен міндеттерінің пайда болуына, өзгеруіне және тоқтатылуына бағытталмаған.
Аталған мән-жайлар кезінде талап қоюдың тұжырымдарына қарамастан, әкімшілік сот ісін жүргізу тәртібімен қарауға жатпайтын ретінде талап қоюды қайтару керек.» деп талап қоюды қайтарған (№ 7194-23-00-4/1127).
Немесе басқа жағдайда МАӘС «талап қоюшының осы іс бойынша талаптары жария-құқықтық қатынастарға жатпайды, талап қоюшының талаптары тараптардың арасында жасалған келісімшарт талаптарынан туындайды.
Талап қоюшы жауапкердің келісімшарт мерзімін ұзартудан бас тартуына қарсы. Осыған байланысты, инвестицияларды жүзеге асыруға мемлекетпен жасалған келісімшарт болған жағдайда, бұл дау әкімшілік талап қою нысанасы бола алмайды.
Жоғарыда айтылғандардың негізінде сот талап қою әкімшілік сот ісін жүргізу тәртібімен қарауға жатпайды деп есептейді.» (№7194-23-00-4/675). Дәл осы мәселеге байланысты талап қоюларды қайтарудың саны ең көп.
Ол туралы осы талдаудың 4.1-бӛлімінде толығырақ баяндалған. Сондай-ақ әкімшілік талап қоюлар бойынша татуласудың салыстырмалы тҥрде төмен деңгейіне қатысты тӛмендегілерді атап өтеміз.
ӘРПК-нің 120-бабының бірінші бөлігіне сәйкес тараптарды татуластыруға жауапкердің әкімшілік органның, лауазымды адамның Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген мақсаттарда және шектерде олардың заңдылығын бағалау негізінде ықтимал шешімдердің бірін қабылдауға өкілеттігі болып табылатын әкімшілік қалауы болған кезде жол беріледі.
Осыған байланысты АПК-нің 174-бабының бірінші бөлігінде белгіленген сияқты емес, ӘРПК тараптарды татуластыру шараларын қабылдауға судьяны міндеттемейді.
Әкімшілік және азаматтық істер бойынша татуласу санының айырмашылығы осыған байланысты.
Болашақта ӘРПК-ге әкімшілік шарт тҧжырымдамасы енгізілген жағдайда, тиісті өзгерістер татуласу тетігін де қозғайтынын назарда ҧстаған жөн.
Сонымен қатар, МАЭС-те қаралатын инвестициялық даулар инвесторлардың да, мемлекеттік органдардың да инвесторларға берген талап қоюларын қамтиды.
Қолданылған қысқартулар
1) ӘРПК – Қазақстан Республикасының Әкімшілік рәсімдік-процестік кодексі;
2) АПК – Қазақстан Республикасының Азаматтық процестік кодексі;
3) АК – Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі;
4) КК – Қазақстан Республикасының Кәсіпкерлік кодексі;
5) ЖС НҚ – Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының нормативтік қаулысы;
6) СК – Қазақстан Республикасының Салық кодексі;
7) Астана қалалық сотының ӘІСА - Астана қалалық сотының әкімшілік істер жӛніндегі сот алқасы;
8) ЖС ӘІСА – Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының әкімшілік істер жӛніндегі сот алқасы;
9) МАӘС – Мамандандырылған ауданаралық әкімшілік сот;
10) МАЭС – Мамандандырылған ауданаралық экономикалық сот;
11) ОМО – орталық мемлекеттік орган.
Пайдаланылған нормативтік деректер
Инвестициялық дауларды қарау кезінде соттар басшылыққа алған материалдық құқық нормаларына қазіргі кездегі қолданыстағы заңнамалық актілер жатады.
Қорыту санатындағы даулар бойынша мәселелерді реттейтін негізгі нормативтік қҧқықтық актілер:
1) Қазақстан Республикасының Конституциясы;
2) 1994 жылғы 27 желтоқсандағы № 268-XIII Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі;
3) 2015 жылғы 29 қазандағы № 375-V Қазақстан Республикасының Кәсіпкерлік кодексі;
4) Қазақстан Республикасының Әкімшілік рәсімдік-процестік кодексі;
5) Қазақстан Республикасының Азаматтық процестік кодексі;
6) 2003 жылғы 20 маусымдағы № 442 Қазақстан Республикасының Жер кодексі;
7) 2008 жылғы 4 желтоқсандағы № 95-IV Қазақстан Республикасының Бюджет кодексі;
8) 2017 жылғы 25 желтоқсандағы № 120-VI «Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы (Салық Кодексі)» Қазақстан Республикасының кодексі және т.б.
Назар аударыңыз!
«Заң және Құқық» адвокаттық кеңсесі, бұл құжаттың жалпылама екендігіне және нақты сіздің жағдайыңыздың талаптарына сәйкес келмеуі мүмкіндігіне көңіл бөлуіңізді сұрайды. Біздің заңгерлер сіздің нақты жағдайыңызға сәйкес келетін кез келген құқықтық құжатты әзірлеп көмектесуге дайын.
Қосымша ақпарат алу үшін Заңгер/Адвокат телефонына хабарласуыңызға болады: +7 (708) 971-78-58; +7 (700) 978 5755, +7 (700) 978 5085.
Адвокат Алматы Заңгер Қорғаушы Заң қызметі Құқық қорғау Құқықтық қөмек Заңгерлік кеңсе Азаматтық істері Қылмыстық істері Әкімшілік істері Арбитраж даулары Заңгерлік кеңес Заңгер Адвокаттық кеңсе Қазақстан Қорғаушы Заң компаниясы
