Қылмыстық құқықбұзушылықтардың қайталануы
Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінің (ҚК) 12-бабында қылмыстық құқықбұзушылықтардың қайталану ұғымы мен оны тану шарттары айқындалады. Осы баптың ережелерін өзге нормативтік құқықтық актілер мен сот практикасын ескере отырып, толығырақ қарастырайық.
1. Қылмыстық құқықбұзушылықтардың қайталану ұғымы
ҚР ҚК 12-бабының 1-бөлігіне сәйкес, бір қылмыстық құқықбұзушылықтар бабымен немесе оның бір бөлімімен көзделген екі немесе одан да көп әрекетті жасау қайталану болып танылады. Бұл ретте қылмыс пен қылмыстық теріс қылық өзара қайталануға жатпайды.
2. Қайталану ұғымынан алып тасталатын жағдайлар
ҚР ҚК 12-бабының 2-бөлігіне сәйкес, егер бұрын жасалған әрекет үшін адам заңды негізде қылмыстық жауаптылықтан босатылған немесе соттылығы болған жағдайда, кейінгі әрекет қайталану ретінде қарастырылмайды. Яғни, үкім шығарылғаннан немесе қылмыстық жауаптылықтан босатылғаннан кейін жасалған жаңа құқықбұзушылық дербес құқықбұзушылық ретінде қарастырылады.
3. Жиынтықталған қылмыстық құқықбұзушылық
ҚР ҚК 12-бабының 3-бөлігінде жиынтықталған қылмыстық құқықбұзушылық қайталану деп танылмайтыны көрсетілген. Мұндай құқықбұзушылық деп — біртекті, заңға қайшы әрекеттердің біртұтас қасақана ой мен мақсатпен жасалған және бір қылмыстық құқықбұзушылық ретінде қарастырылатын жиынтығы танылады. Мысалы, бір нысандағы мүлікті жүйелі түрде ұрлау – бір қасақана оймен жүзеге асырылған жағдайда жалғасқан құқықбұзушылық болып табылады.
4. Қайталанған құқықбұзушылықтарды саралау
ҚР ҚК 12-бабының 4 және 5-бөлімдерінде қайталану неғұрлым қатаң жаза көзделген мән-жай ретінде қарастырылған жағдайда, құқықбұзушылықтар ҚК Ерекше бөлімінің тиісті бөліктері бойынша саралануы тиіс екендігі айтылған. Яғни, егер бапта қайталану ауырлататын мән-жай ретінде көрсетілсе, онда құқықбұзушылық осы белгімен бірге сараланады.
Басқа нормативтік құқықтық актілермен және сот практикасы арқылы байланысы
Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2007 жылғы 11 мамырдағы №1 нормативтік қаулысында «Адамның өмірі мен денсаулығына қарсы кейбір қылмыстық құқықбұзушылықтарды саралау туралы» түсіндірме берілген. Онда кісі өлтіруді саралау барысында қайталану мен екі немесе одан да көп адамды өлтіруді ажырату қажет екендігі көрсетіледі. Егер әрбір кісі өлтіру жеке ниетпен жасалса, онда әрекет ҚР ҚК 99-бабы 2-бөлігінің 13) тармақшасы бойынша сараланады. Ал егер ниет бірнеше адамды бір мезгілде өлтіруге бағытталса, онда 99-баптың 2-бөлігінің 1) тармақшасы қолданылады.
Сонымен қатар, Жоғарғы Соттың 2018 жылғы 20 сәуірдегі №4 нормативтік қаулысына өзгерістер мен толықтырулар енгізу жөніндегі жоба аясында соттардың қайталанған қылмыстарды саралау кезінде осы қаулының 16-тармағын қатаң сақтау қажеттілігі атап өтіледі.
Сот практикасынан мысалдар
Сот тәжірибесінде қайталанушылық жаза тағайындау кезінде ескеріледі. Мысалы, ұрлық істерін қарау барысында соттар эпизодтар саны мен қайталану белгісінің болуына қарай жаза түрлерін саралайды. Бұл ұрлық істері бойынша сот практикасының жалпылама шолуында көрініс тапқан.
Қорытынды
Осылайша, ҚР ҚК 12-бабы қылмыстық құқықбұзушылықтардың қайталануын тануға арналған нақты критерийлерді белгілейді, бұл өз кезегінде құқықбұзушылықтарды әділ саралауға және тиісті жазаны тағайындауға мүмкіндік береді.
Назар аударыңыз!
«Заң және Құқық» адвокаттық кеңсесі, бұл құжаттың жалпылама екендігіне және нақты сіздің жағдайыңыздың талаптарына сәйкес келмеуі мүмкіндігіне көңіл бөлуіңізді сұрайды. Біздің заңгерлер сіздің нақты жағдайыңызға сәйкес келетін кез келген құқықтық құжатты әзірлеп көмектесуге дайын.
Қосымша ақпарат алу үшін Заңгер/Адвокат телефонына хабарласуыңызға болады: +7 (708) 971-78-58; +7 (700) 978 5755, +7 (700) 978 5085.
Адвокат Алматы Заңгер Қорғаушы Заң қызметі Құқық қорғау Құқықтық қөмек Заңгерлік кеңсе Азаматтық істері Қылмыстық істері Әкімшілік істері Арбитраж даулары Заңгерлік кеңес Заңгер Адвокаттық кеңсе Қазақстан Қорғаушы Заң компаниясы
