Сот пен төрелік арасындағы құзыреттіліктің аражігін ажырату
Сот пен тӛреліктің арасындағы құзыреттің аражігін ажырату мәселелері бар. Жалпы қағида бойынша, егер тӛрелік ескертпе болса, онда сот дауды қарауға құқылы емес.
АПК-нің 152-бабының бірінші бӛлігіне сәйкес судья, егер:
1) осы немесе басқа бiр соттың не тӛреліктің іс жүргізуінде сол бір тараптар арасындағы дау бойынша, сол бір нысана туралы және сол бір негiздер бойынша бұрын қозғалған iс болса;
2) егер заңда ӛзгеше кӛзделмесе, тараптардың арасында заңға сәйкес осы дауды тӛреліктің шешуіне беру туралы келісім жасалса, талап қою арызын қайтарады.
АПК-нің 279-бабына сәйкес сот, егер:
1) осы немесе басқа соттың не тӛреліктің іс жүргізуінде сол тараптар арасындағы, сол зат туралы және сол негіздер бойынша дау бойынша бұрын қозғалған іс болса;
2) егер заңда өзгеше көзделмесе, тараптар арасында заңға сәйкес осы дауды тӛреліктің шешуіне беру туралы келісім жасалса талап қоюды қараусыз қалдырады.
Заңның 10-бабына сәйкес тӛрелiк талқылау нысанасы бойынша талап қою берiлген сот, егер тӛрелік келiсiм жарамсыз, күшiн жойған немесе орындалуы мүмкін болмайтын деп таппаса, егер тараптардың кез келгенi бұл туралы ӛтiнсе, даудың мәнi бойынша ӛзiнiң алғашқы ӛтiнiшiн ұсынудан кешiктiрмей тараптарды тӛрелікке жiберуге тиiс.
Заңның 10-бабының бірінші бӛлігінде кӛрсетілген талап қоюға қарамастан, тӛрелік талқылау басталуы немесе жалғасуы мүмкін және сот тӛрелік талқылау нысанасының оған соттылығы туралы мәселені қараған кезде тӛрелік шешім шығарылуы мүмкін.
Жоғарыда келтірілген құқық нормасының сӛзбе-сӛз мазмұнынан, егер тараптардың арасында заңға сәйкес тӛрелік келісім жасалса, егер мұндай келісім жарамды болса, күші жойылмаса және орындалуы мүмкін болса, судья талап қоюды қайтаруы керек.
Егер судья тӛрелік келісімнің жарамсыз екенін, күші жойылғанын немесе оны орындау мүмкін еместігін анықтаса, онда ол талап қоюды қайтармауға немесе оны қараусыз қалдырмауға тиіс.
Заңның 10-бабы Нью-Йорк конвенциясы мен Сыртқы сауда тӛрелігі туралы Еуропалық конвенцияның ережелеріне толық сәйкес келеді, бұл тӛрелік келісімнің жойылмайтын ақауларына байланысты тӛрелік дауды қарай алмайтын патологиялық тӛрелік ескертулер мәселесін шешуге мүмкіндік береді.
Бап тараптардың арасында жасалған тӛрелік келісімнің болуына қарамастан, дауды тӛреліктің қарауына болмайтын үш жағдайды кӛздейді:
1) тӛрелік келісім жарамсыз;
2) тӛрелік келісімнің күші жойылған;
3) тӛрелік келісімді орындау мүмкін емес.
Тӛрелік келісімнің жарамдылығы туралы мәселе, кез келген басқа шарт сияқты, оған қолданылатын құқық бойынша шешілуі тиіс. Тиісінше, бұл мәселе тараптар тиісті тӛрелік келісімді жасаған құқық бойынша немесе тӛралік орны құқығы бойынша шешілуі керек.
Тӛрелік келісімнің күші жойылған жағдайларды тӛрелік келісімнің жарамсыздығынан да ажырату керек. Тӛрелік келісімнің күші жойылатын ең кӛп таралған ерекше жағдайлар тӛрелік келісімнің қолданылу мерзімінің аяқталу жағдайлары және күшін жою шарты болып табылады. Бұл ретте тӛрелік келісімнің дербестігі қағидатына байланысты негізгі келісімнің күшін жою, ӛзгерту немесе жарамсыз деп тану тӛрелік ескертудің тоқтатылуына, ӛзгертілуіне немесе жарамсыз деп танылуына әкеп соқпайды.
Тӛрелік келісімнің, егер Тараптардың бірде бірі оған дербес қарсылық білдірмесе дауды мемлекеттік сотқа беру кезінде де күші жойылады.
Мысалы, тӛрелік ескертпеде дау туындаған кезде ӛз қызметін тоқтатқан тұрақты жұмыс істейтін тӛрелік мекеме кӛзделгенде іс жүзінде тӛрелік келісімді орындау мүмкіндігі болмайды.
Назар аударыңыз!
«Заң және Құқық» адвокаттық кеңсесі, Бұл құжаттың жалпылама екендігіне және нақты сіздің жағдайыңыздың талаптарына сәйкес келмеуі мүмкендігіне көңіл бөлуіңізді сұрайды. Біздің заңгерлер сіздің нақты жағдайыңызға сәйкес келетін кез келген құқықтық кеңесті, құжатты әзірлеп көмектесуге дайын.
Қосымша ақпарат алу үшін Заңгер/Адвокат телефонына хабарласуыңызға болады: +7 (708) 971-78-58; +7 (700) 978 5755, +7 (700) 978 5085.
