Кәмелетке толмаған баладан жауап алу баламен қарым-қатынас тәртібін анықтау туралы дауларда
Баламен араласу тәртібін анықтау туралы азаматтық істердің сот талқылауының қараған кезде процеске қатыспайтын баланың құқығы қорғалатындығымен байланысты өзінің ерекшелігі болады.
Егер сотта баладан сұрау қажеттігі туындайтын болса, онда бұл сот отырысындағы сияқты, сонымен қатар тыс, педагогтің қатысуымен жасалуы мүмкін. Сот отырысында баладан жауап алуға сот процесі жағдайында оның ата-анасына қатысты оны тәрбиелеу мәселелері, олардың мінез-құлқы мәні бойынша дауды шешуге айтарлықтай әсер ететін кезде жол берілді дейік. Баланың пікірі іс бойынша қалған дәлелдемелермен жиынтықта бағаланады. Бұл ретте баланың пікірін есеп алу міндетті.
Баладан жауап алуды және оның пікірін анықтауды қорғаншылық және қамқоршылық органдары сияқты, сонымен қатар сот талқылауы сатысында сот та жүргізеді. Мұндай жағдайларда жас критерийі қолданылады. 10 жасқа толмаған баладан қорғаншылық және қамқоршылық органдары жауап алады. Бұл ретте баланың пікірін анықтауды басқа тұлғалар да анықтай алады (педагогтер, оқу орны бойынша және баланың балабақшада болатын жері бойынша балалар мекемелерінің тәрбиешілері және т.с.с.). Нәтижелері сот отырысында істі қарау процесінде танысу үшін ұсынылатын тиісті құжаттарда тіркеледі.
Осындай тәртіппен зерттеу жүргізген өз өкілінің атынан қорғаншылық және қамқоршылық органдары сот жағдайында баладан жауап алу оның психикасына, оның хабарлаған фактілерінің толықтығына және шыншылдығына айтарлықтай ықпал ететіндігіне көзін жеткізетін жағдайларда, 10 жасқа толған балаға сұрау жүргізуі мүмкін. Судья баладан жауап алудың теріс салдарлары болатындығына көз жеткізетін кездегі жағдайларда, ата-анасының және басқа тұлғалардың қатысуын болдырмаған дұрыс. Егер сотта 14 жастан 16 жасқа дейінгі баладан жауап алынатын болса, онда оның пікірін білу және жауап алу сотқа шақырылатын педагогикалық қызметкердің қатысуымен жүргізілуге тиіс.
Кәмелетке толмаған баласымен тұратын ата-ана бұл туралы мәлімдейтін кездегі жағдайларда баланы тәрбиелеуге ата-ананың қатысу тәртібін анықтау туралы талап-арыздарды қанағаттандырудан соттардың бас тартқындығын көрсетті. Сонымен, Н. кәмелетке толмаған балаларын жалғыз өзі тәрбиелейді. Ата-аналық міндеттерін орындауға әкелері К. мәжбүрлеу туралы талап-арызға рұқсат ете отырып, Атырау облысының кәмелетке толмағандардың істері жөніндегі мамандандырылған ауданаралық соты әкесі мен балаларының арасында араласуға кедергі жоқ екендігіне дәлелді назар аударды. Кодекстің 73-бабының 1-тармағына сүйене отырып, бөлек тұратын ата-анаға баламен араласу міндеті емес, құқығы ұсынылғандықтан және бөлек тұратын ата-ананың балаларымен араласуды қаламауы оларға зиян әкелетіндігін ескере келіп, талап-арыздан бас тартқан.
АПК 260-бабының талаптарына сәйкес, сырттай өндіріс тәртібімен істі қарау үшін негіздеме жауапкердің тиісті түрде сот отырысының уақыты және орны туралы хабардар бола тұрып, сотқа келмеген, дәлелді келмеу себептері туралы хабарламауы және ол болмаса да істі қарауды өтінбеуі болып табылады.
АПК 260-бабымен көзделген негіздемелердің болуына жасалған сілтемеге сәйкес, соттар кәмелетке толмаған баланың кіммен тұратындығы, ата-анасы болмағанда баламен араласу тәртібін анықтау туралы шешімдер шығарған.
Сот талқылауы барысында тараптардың біреуінің болмауы теріс зардаптарға әкелуі мүмкін, себебі, сот болмайтын тарап білетін дәлелдемелерді пайдалану, сондай-ақ оның ұсынылған талап-арызға наразылығын ескеру, екінші тараптың бекітуді даулау мүмкіндігінен айырылады.
рылады. Баладан бөлек тұратын ата-ананың ата-ана құқықтарын жүзеге асыру тәртібін анықтау туралы даулар бойынша шешімнің резолютивті бөлігінде сот араласу тәртібін көрсетуге тиіс (араласу уақыты, орны, кезеңділігі екінші ата-ананың қатысуымен немесе оның қатысуынсыз болуға тиіс пе және т.с.с. жайттар).
Жекелеген жағдайларда шешімнің резолютивті бөлігінде соттар баламен араласу тәртібіне арналған нұсқаулардан басқа, егер бұл туралы талап сотқа мәлімделген болса, бөлек тұратын ата-ананың сондай-ақ өзге атаана құқықтарын жүзеге асыру мүмкіндігін де көрсетуге тиіс.
Одан басқа, шешімнің резолютивті бөлігінде (не сот бекіткен бейбіт келісімде) бірқатар жағдайларда (егер бұл туралы тараптардың біреуі мәлімдеген болса) баланың көзінше бір-бірінің беделін төмендетпеу, баланың оқуына және тәрбиесіне қатысты мәселелерді бірлесе шешу, баланың спорттық жарыстарға қатысуын және оларға дайындау мәселелерін бірлесе шешу, баланың ададық дамуына ықпал ету, баланың психикалық денсаулығына теріс әсер етуі мүмкін іс-шараларға бармауға (әкесінің тарапынан), хат алмасу, телефон бойынша және Ғаламтор арқылы (анасының тарапынан) оның қалауы бойынша әкесімен ұлының араласуына кедергі келтірмеу, балада бір-бірі туралы теріс пікір қалыптастырмау, баланың спорттық және білім мекемелеріне баратын шығындарын бірдей үлесте көтеру және басқасы үшін сондай-ақ ата-анасының бір-бірінің міндеттемесіне дұрыс қарайтындығы көрсетілген.
Баладан бөлек тұратын ата-ананың ата-ана құқықтарын жүзеге асыруын заңнамалық реттеу баласынан бөлек тұратын ата-ананың баласымен араласуға, оның тәрбиесі мен баланың бiлiм алуы мәселелерiн және бала үшін басқа да маңызды мәселелерді шешуге қатысуға құқығы бар екендігі көзделген Кодекстің 73-бабында көрініс тапқан. Аталған баптан онда құқықтардың барынша толық тізбесі жазылғандығын ескеру керек. Демек, Баладан бөлек тұратын ата-ананың ата-ана құқықтарын жүзеге асыру тәртібі туралы дауды шеше отырып, соттардың баланың мүдделеріне байланысты, сондай-ақ әрбір істің нақты жайттарын ескере отырып, баланың атаанасымен араласу тәртібін анықтаумен ғана шектеліп қалмай, аталған атаананың ата-ана құқықтарының барлық ауқымына байланысты, сонымен қатар оған, егер талап-арызды осы ата-ана берген болса, талап-арыз талаптарын нақтылау мүмкіндігін түсіндіре отырып бөлек тұратын атаананың басқа да ата-ана құқықтарын іске асыруға қатысты мәселелерді тараптардың талқылауына қоюы қажет.
Назар аударыңыз!
«Заң және Құқық» адвокаттық кеңсесі, бұл құжаттың жалпылама екендігіне және нақты сіздің жағдайыңыздың талаптарына сәйкес келмеуі мүмкендігіне көңіл бөлуіңізді сұрайды.
Біздің заңгерлер сіздің нақты жағдайыңызға сәйкес келетін кез келген құқықтық құжатты әзірлеп көмектесуге дайын.
Қосымша ақпарат алу үшін Заңгер/Адвокат телефонына хабарласуыңызға болады: +7 (708) 971-78-58; +7 (700) 978 5755, +7 (700) 978 5085.
