Қызметтер үшін төлем тек компанияның шотына төленеді. Сізге ыңғайлы болу үшін біз Kaspi RED / CREDIT /БӨЛІП ТӨЛЕУДІ іске қостық 😎

Басты бет / Кейстер / Жер учаскесін және оны пайдаланудың меншік құқығын даулау туралы

Жер учаскесін және оны пайдаланудың меншік құқығын даулау туралы

Жер учаскесін және оны пайдаланудың меншік құқығын даулау туралы

Жер учаскесін және оны пайдаланудың меншік құқығын даулау туралы

Қазақстан Республикасы Жер Кодексінің 22-бабына сәйкес жер учаскесіне жер құқығы төменде көрсетілгендер арқылы туындайды:

1)меншік құқығын ұсыну;

 2) меншік құқығын бір адамнан екінші адамға беру;

3)мирасқорлық тәртібімен меншік құқығының берілуі (мұраға қалдыру,заңды тұлғаның қайта ұйымдастырылуы).

Жер учаскесін мақсатты пайдалануын ескере отырып, меншік құқығын табыстау,беру және жер пайдалану құқығын басқа адамға ұсыну жүзеге асырылуы тиіс. Жер учаскесінің меншік құқығы төмендегілердің негізінде пайда болады:

1) мемлекеттік органдар актілерінің;

2) азаматтық-құқықтық мәмілелердің;

3) Қазақстан Республикасының заңында көзделген өзге де негіздірде.

Қазақстан Республикасы Жер Кодексінің 31 бабына сәйкес жерді пайдалану құқығы келесі жол арқылы пайда болады:

1) Жер пайдалану құқығын ұсыну;

2) жер пайдалану құқығын бір адамнан екінші адамға беру;

3) мирасқорлық тәртібімен жер пайдалану құқығының берілуі ( мұраға қалдыру,заңды тұлғаның қайта ұйымдастырылуы.

Жер пайдалану құқығын ұсыну,басқа адамға беру және ауысу жер учаскесін мақсатты пайдалануды ескере отырып жүзеге асырылуы керек.

АК-тің 188-бабы 1,2-тармақшаларына сәйкес меншік құқығы құқық субъектілерінің өз қалауы бойынша оған тиесілі мүлікті пайдалану және оған билік етуге заңнамалық актілерімен танылатын және қорғалатын субъектісінің құқығы болып табылады.Меншік иесіне өз мүлкін тиесілі иелену,пайдалану және билік ету құқығы бар.Иелену құқығы мүлікке нақты ие болуды заңды түрде іске асыруды қамтамасыз ету мүмкіндігі болып келеді.Пайдалану құқығы өз мүлкінен оның пайдалы табиғи қасиеттерін алуды,сондай-ақ одан пайда көру заңды түрде қамтамасыз етілген мүмкіндігі бар.Билік ету құқығы мұрагерлермен мүлік тағдырын заңды түрде анықтау мүмкіндігі болып табылады.

АК-нің 264-бабына сәйкес меншік иесі оның құқығы бұзылған жағдайда пайда болған бұзушылықтарды жоюды талап етуге құқылы,дегенмен бұл бұзушылықтар иеліктен айыруға байланысты ұғыммен біріктірілмеген.

Қазақстан Республикасы Жер Кодексінің 25-бабы 1-тармағына сәйкес жер учаскесінің меншік иесі мемлекеттік органдардан қандай да бір рұқсаттар алмай-ақ өз қалауынша иелену,пайдалану,билік ету құқығын жүзеге асыра алады.

Қазақстан Республикасы Жер Кодексінің 164-1-бабына сәйкес жер учаскесінің меншік иесі немесе жер пайдаланушы өз жер учаскесін өзге заңсыз иелігінен талап етуге құқылы.

Өз бетінше,мелекеттік меншіктегі және жер пайдалануға берілмеген жер құрамынан иеленіп алған жер учаскесін кері қайтаруға талап ету жер учаскесінің орналасқан жері бойынша жергілікті атқарушы органдармен жүзеге асырылды. Заңсыз иеленуші әкімшілік құқығын бұзушылық туралы Қазақстан Республикасының заңында көзделген жазалау шараларын қолдану сәтінен бастап күнтізбелік отыз күн ішінде өз бетінше иеленіп алған жер учаскесін босатуға міндетті және сол учаскесінде Қазақстан Республикасының азаматтық заңнамасында көзделген жағдайларды қоспағанда өз бетінше иеленіп алған жер учаскесін босату және сондай-ақ учаскесінде салынған (салынып жатқан) құрылыстарды бұзу бойынша заңсыз иесіз міндеттерді орындамауға байланысты даулар сот тәртібімен шешіледі.

Жер учаскесіне құқық белгілейтін құжат- туындаған заңды фактілерін (заңды құрамдарын) растайтын құжат.

Олардың негізінде жер учаскесіне берілген құқық туындайды,өзгереді немесе тоқтатылады,оның ішінде шарттар,соттардың шешімдері,атқарушы органдардың құқықтық актілері,мұраға құқық куәлігі,жер учаскесін меншік құқығында иеленген өтеулі жер пайдалану құқығын (жалдау) сатып алған мемлекеттік емес заңды тұлғалардың қайта құрылған кезде мұраға құқық куәлігін өткізу актісі немесе бөлу балансы.

Жер учаскесіне идентификациялық (сәйкестендіру) құжатыжер,құқықтық және қала құрылысы кадастрларын жүргізу мақсатында қажет жер учаскесінің сәйкестендіру сипаттамаларын қамтитын құжат.

АІЖК-нің 33-бабы 1-бөліміне сәйкес жер учаскесіне иелену құқығы туралы талап-арыздар олардың орналасқан жері бойынша сотқа берілуі тиіс.

Жер учаскесін өзгенің заңсыз иеленуден талап етіп алдыру даулы істердің зерттелуі

Жер учаскесіне меншік құқығы және жер пайдалану құқығы Азаматтық кодексінде және басқа да заң актілерімен көзделген тәртіппен қорғалады. Жер  учаскесін өзгенің заңсыз иелігінен қайтару талабы туралы дауларды шешу,жер учаскесін пайдалануда кедергілерді жою кезінде талапкердің атына талап етілетін жер ресурстарын басқару жөнінде аумақтық органның талап-арызы бойынша жер учаскесін белгілі бір тәртіппен алып қою заңда көзделген және сот тәртібімен шешіледі. Бұл ретте дауды сотқа дейн алдын ала реттеудің тәртібі заңда көзделген.Өз бетімен басып алынған жерлерді қайтару және заңсыз салынған құрылыстарды бұзу туралы талап-арыздарды қарау кезінде соттар,заңда белгіленген өз бетінше салынған құрылыс тұрғын үй,басқа да құрылыс,ғимарат немесе өзге де жылжымайтын мүлік бұл мақсаттарға бөлінбеген жер учаскесінде тұрғызылғанын,сондай-ақ қажетті рұқсатсыз салынғаны ескерілуі тиіс. Жер учаскесіне құқық орнататын құжаттар талап-арызға қоса берілуі тиіс.Істі талқылауына дайындау аясында сот тараптардың өзара қатынастарын,даулы қатынастардың пайда болған уақытын,себебін анықтауы тараптарға даулы жер учаскелеріне құқығын орнататын және сәйкестендіру құжаттарын беруін ұсынуы қажет. Даулардың ауқымды бөлігін жер учаскелерін босату бойынша талап-арыздар жөнінде істер құрайды. Жер учаскелерін босату туралы талап-арыздың берілу негізі (себебі) азаматтар мен заңды тұлғалардың тиісті рұқсатсыз жер учаскесін өз бетінше иелену болып табылады.

Бұл мәселені дұрыс шешу үшін жер учаскесін алып қою және өз бетінше иеленіп алған жер учаскесін босатуына қойылатын талаптарды ажырата білу керек. Жер Кодексінің 92,93,97-баптарына сәйкес мақсатты падаланбаған жер учаскесін немесе оны заңды бұза отырып, пайдаланған кезде жер пайдаланушыдан немесе жеке меншік иесінен жер учаскесі алынуы мүмкін.

Жер ресурстарын басқару жөнінде аумақтық органның талап-арызы бойынша жер учаскесін белгілі бір тәртіппен алып қою заңда көзделген және сот тәртібімен шешіледі. Бұл ретте дауды сотқа дейін алдын ала реттеудің тәртібі заңда көзделген.

Өз бетімен басып алынған жерлерді қайтару және заңсыз салынған құрылыстарды бұзу туралы талап-арыздарды қарау кезінде соттар,заңда белгіленген өз бетінше салынған құрылыс тұрғын үй,басқа да құрылыс,ғимарат немесе өзге де жылжымайтын мүлік бұл мақсаттарға бөлінбеген учаскесінде тұрғызылғанын,сондай-ақ қажетті рұқсатсыз салғаны ескерілуі тиіс.

Өз бетімен салынған құрылыс, АК-нің 244-бабы 3,4-тарауында көзделген жағдайларды қоспағанда,тұлғаның есебінен бұзуға жатады.Осы жер учаскесі белгіленген тәртіп бойынша тұрғызылған құрылысты орналастыруға жүзеге асырған жағдайда салынған құрылыс тұлғаның меншігі сотпен деп танылады.

Бір жер учаскесіне, құқығын белгілейтін құжат түрлі тұлғаларға берілген жағдайда туындайтын даулар

Өзінің жер учаскелерін бөлу және қайта бөлу процесінде жерге орналастыруды жүргізу кезінде берілген жер учаскесін пайдалану құқығы және жерге жеке меншік берілген құқығы жайлы мемлекеттік органдардың және жергілікті өзін-өзі басқару органдардың шешімін,меншік құқығын және жер пайдалану құқығы туралы мемлекеттік актілерді жарамсыз деп танылған кезде істер қозғалады.

Туындаған даулардың негізгі себебі меншік құқығын және жерді пайдалану құқығын ұсынылған немесе тоқтатылған кезде жер заңнамасы нормаларының бұзылғаны,азаматтарға жер учаскелеріне құқық беру,олардың шекарасын белгілеу туралы әкім шешімдері мен әкімдік қаулыларының заңсыздығы, жер қатынастары саласындағы мемлекеттік уәкілетті органдардың әрекетсіздігі болып табылады.

Жер учаскелерінің көбі мүлдем кадастрлық есепке алынбағаны немесе олардың шекарасы анықталмай кадастрлық есепке қойылмағаны даулардың пайда болу себебі болып табылады.

Кадастрлық жұмыстарды жүзеге асыру процесінде жер учаскесі шекараларының орналасқан жерін анықтау бойынша (мысалы, алдағы уақыттағы үйді,жер учаскесін иеліктен шығаруға байланысты) шекараларын белгілеу кезінде даулар пайда болады.

Тараптарға тиесілі, құқықтары белгіленген құжаттары бар,жер учаскелері алаңдарының сәйкес келмеген фактісі талап қоюшының жер учаскесі бір бөлігін жауапкер пайдаланғаны нақты болмауы мүмкін,өйткені мұндай сәйкес келмеуі басқа себептерге байланысты болуы мүмкін: талапкердің жер учаскесін басқа іргелес жер иесінің (пайдаланушының) пайдалануы не ортақ пайдалану жерлерде орналасуы).

Екі және одан да көп меншік иесі (пайдаланушы) бір жер учаскесіне меншік құқығының пайда болғаны жөнінде дауды шешу , сондай-ақ аралас жер учаскелерінің шекарасын бұзу кезінде соттар Жер кодексінің 43-бабында белгіленген талаптарын ұстану керек. Жер учаскесінің шекарасын нақты (жергілікті жерде) белгіленуге дейін және жер ресурстарын басқаратын уәкілетті органдарымен, егер жер учаскесін бөліп берілу атқарушы органдардың шешімінде өзгеше көзделмесе ,жер учаскесіне иелік құқығын куәландыратын,құжаттардың берілуі рұқсат етілмейді. Бұл талаптардың орындалмауы жер учаскесін өз бетінше иелену деп қарастырылады. Құқықты куәландыратын құжаттары рәсімделмеген жер учаскелеріне мәмілелер жасасуға жол берілмейді.

Заңсыз иеленген жер учаскесін босату туралы талап-арыздар

Сонымен ,2015 жылғы 17 сәуірдегі Алматы облысының Талдықорған қалалық соты шешімімен жауапкерлер М.Нургалпенов., Н.Нургалпенованың Талдықорған қаласы, «Шайқорган» ПКС 49 учаскесі 9 көшесінде орналасқан жалпы көлемі 0,0540га болатын өзгенің заңсыз жер учаскесін Г.О Бостекбаеваның пайдасына шешілді.

Жауапкерлер өз еркімен пайдаланған жер учаскенің көлемі 0,540 га құрайтындығын сотпен анықталды.

АІЖК-нің 65-бабына сәйкес әр тарап өзінің талаптарының және қарсылықтарының сілтеме ретінде негіз бола алатын, жағдайларын дәлелдеуі тиіс.

Жауапкер осы баптың талаптарын бұза отырып,оған жер учаскесінің бір бөлігін қосымша беру жөнінде сотқа растайтын құжаттарын ұсынбаған.

«НПЦзем» РМК маманның жасалған қорытындысы қолданыстағы қоршалған жердің бақылау өлшемінің нәтижесінде учаскенің аумағы 0,1740га құрайды,ол 0,0540 көлемдегі №47 және №49 жер учаскелерінің аумағынан асып кетпегендігін көрсетті.

Жер кодексінің 43-бабына сәйкес жер учаскесінің шекарасын нақты (жергілікті жерде) белгіленуге дейін жер учаскесіне иелік құқығын куәландыратын,құжаттардың берілуі,жерді пайдалану рұқсат етілмейді.Бұл талаптардың орындалмауы жер учаскесін өз бетінше иелену деп қарастырылады.

Осылайша, қалыптасқан,шекарасы беліленген №49 жер учаскесімен шектелген өз ееркімен 13 м. №53 даулы учаскесін иеленген жауапкерге жеркадастрлық іс қозғалды,сол себепті сот талапкердің талаптары қанағаттандырылады деген тұжырымға келді.

Меншік құқығын айыруға келмейтін құқық бұзушылықтарды жою туралы талап-арыздар.

Мәселен,талапкер В.П. Шитик Л.А.Шияноваға қатысты арызбен сотқа жүгінді. Ол 1995 жылығы 12 қыркүйектегі сатып алу-сату шартының негізінде А.В. Рейфшнейдерден орналасқан кірпіш тұрғын үйді және шаруашылық құрылыстарды сатып алғанын және содан кейін 13.08.2007 жылы жеке меншік құқығына мемлекеттік актіні алды,19.02.2007 жылы жылжымайтын мүлікті жария ету жөніндегі комиссия шешімі негізінде«Ұрджар ауданының Әділет басқармасы» мемлекеттік мекемесінде тіркелгенін дәлелдеп, өзінің жер учаскесіне заңсыз қойылған қоршауды басқа жерге ауыстырып қоюын

Л.А.Шияновты міндеттеді. Л.А.Шиянов 22.04.1995 жылғы сатып алу-сату шартының негізінде

А.В. Рейфшнейдерден Ұрджар ауылы Наурызбай көшесі 36 №1 пәтерде орналасқан кірпіш тұрғын үйді және шаруашылық құрылыстарды сатып алды,кейін 19.05.2004ж.№170-р Ұрджар ауылдық округі әкімі шешімінің негізінде жер учаскесіне меншік құқығын растайтын өз атына актіні алды және 07.06.2004 жылы «Ұрджар ауданының Әділет басқармасы» мемлекеттік мекемесінде тіркеді.

08.08.2011 жылғы Ұрджар аудандық сотының,заңды күшіне енген,шешімімен талапкердің және жауапкердің жер учаскелеріне меншік құқығын растайтын мемлекеттік актілердің тіркелуі тоқтатылды.Кассациялық инстанцияның 2012 жылғы 15 ақпандағы қаулысымен соттың бұл шешімі күшінде қалдырылды.

2011 жылғы 25 қазандағы №52 Ұрджар ауданы әкімінің шешімімен Л.А.Шияновқа 0,018656га аумағы Ұрджар ауылы Наурызбай көшесі 36 үй 1 пәтер мекен-жайында қосымша жер учаскесі берілді.

Тараптардың,мамандардың түсіндірмелеріне келсек,сот отырысында жер учаскелеріне берілген мемлекеттік актілері В.П.Шитикпен де Л.А.Шияновпен де осы күнге дейін алынбаған,жерге орналастыру жобалары жасалмаған және жер учаскелерінің шекаралары айқындалмаған.

АК 260 бабына сәйкес меншік иесі өзгенің заңсыз иеленген өз мүлкін талап етуге құқылы.

Сот алқасы Л.А.Шияновқа қатысты бірінші инстанциядағы соттың қорытындысымен келісті,өйткені жер учаскесі шекарасын бұзғандығына талапкер жеткілікті дәлелдемелер мен негіздер келтірмеген.

 Талапкер В.П.Шитик қоршауды жылжытуға жауапкерді міндеттеу туралы талаптарын ұсына келе, 2012 жылғы 15 ақпандағы кассациялық инстанция қаулысын көрсете отырып,осы сот актісі бойынша құдық шектес учаскенің шекарасында болғандығына сілтейді.

 Талапкердің аталған сот актісіне сілтемесі негізсіз,өйткені кассациялық инстанция сотымен бұл фактілер анықталмаған,бірінші инстанциядағы сот тек қана осы екіпәтерлік үйдің жобасына сәйкес,осындай үйлердің алаңы бойынша жер учаскелері тең және бұрғылау құдығы шекарадағы шектес учаскелерінде болуы тиіс.

Осыған байланысты бірінші инстанциядағы сот негізді түрде тұжырымға келді,ойткені тараптардың жер учаскелеріне мемлекеттік актілер жоқтығынан,талапкердің қоршауды айыстыруын жауапкерді міндеттеу мезгілсіз болып табылады,себебі,Жер Кодексі талаптарына сәйкес талапкер де жауапкер де ең бірінші жер учаскелеріне меншік құқығын рәсімдеуі қажет.

Осылайша,Шығыс Қазақстан облысы Ұрджар аудандық сотының 13.05.2015 жылғы шешімімен талап-арызды қанағаттандырудан негізді түрде бас тартылды.

Жылжымайтын мүлікке меншік құқығын алу,соның ішінде иелену мерзіміне сәйкес жер учаскесі

              Оңтүстік-Қазақстан облысы Сайрам аудандық сотының 2015 жылғы 24 маусымдағы шешімімен меншік құқығындағы мүлікті иелену, пайдалану, билік ету бойынша фактіні анықтау туралы Оңтүстік-Қазақстан облысы Сайрам аудандық сотына жолдаған К.Жолдасованың өтініші қанағаттандырылды.

ОКО,Сайрам ауданы,Қарасу ауылы,Жібек жолы көшесі №221 үй мекен жайында орналасқан жер учаскесі бар үй құрылысы К.Жолдасованың меншік құқығына құпталды.

Сот өтінішін қанағаттандыра отырып,төмендегілерге негізделді. Р.К.Одинцова жазған қолхатына сәйкес ол ерлі зайыпты Оңғарбек және Қымкап Жолдасовтардан Сайрам ауданы,Қарасу ауылы,Жібек жолы көшесі №221 үй мекенжайында орналасқан оған тиесілі 1000 шаршы м.жер учаскесі бар үй-жайын сатқаны үшін 1 500 АҚШ долларын алған.

2000 жылдан 2015жылға дейін өтініш беруші аталған жерде үздіесіз тұрып жатты,осы үй-жайды жер учаскесімен иеленді,пайдаланды және коммуналдық қызметтері үшін жүзеге асырылатын төлемдер мен салынатын салықтар төленіп отырды. Бұл факт куәгерлер Егембердиева Ә., Сулейменова А., Уралбаева М., Сайлауова Г., Г. Кауынбаевамен жазбаша түсініктемелерімен расталады.

2015жылғы 13 сәуірдегі АІІБ, ІІД, ОҚО. Сайрам халықты тіркеу және құжаттау бөлімі берген анықтамаға сәйкес Р.К.Одинцова тұрғылықты жері Германияға кетті.

Осы үйқұрылысының құқық белгілеуші құжаттардығ түпнұсқалары бар,азаматтарды тіркеу кітабына сәйкес К.Жолдасова 21.08.2007 жылдан бастап осы мекен-жай бойынша тіркелген.

АҚ-ң 188-бабына сәйкес меншік құқығы- өз қалауы бойынша тиесілі мүлікпен иеленуге,пайдалануға және билік етуге субъектінің заңнамалық актілерімен танылатын және қорғалатын құқығы.

 К.Жолдасованың 15 жыл бойы үйді иеленудегі адалдығы, ашықтығы, үздіксіздігі сотпен анықталды.

Осылайша,өтініш беруші К.Жолдасова осы мүліктің құқылы иесі болғанын сот қорытындылады.

              Осы іс бойынша сот заңды факт айқындау кезінде ерекше іс жүргізу тәртібімен өтінішті қабылдады,меншік құқығының иелену мерзіміне байланысты меншік құқығын мойындап,оны талап-арыз ретінде қарады,өйткені К.Жолдасова мен жылжымайтын мұлікті сатушының арасындағы сату-сатып алу міміле жасалды. Оны мойындауда шын мәнінде талап-арыз берілуі мүмкін.

              Жер учаскесіне меншік құқығының бір түрі бірнеше пәтер және(немесе) бірнеше тұрғын емес үй-жайлардан басқа кондоминиум нысандары бар үй жанындағы учаскесіне құқығы болып табылады. Осындай жағдайларда жер учаскесі, кондоминиум құрамындағы меншік иелерінің үй-жайлары ортақ үлестік меншікке көшеді. (ҚР Жер Кодексінің 62-бабы). Ғимаратының іргетасынан тыс жерде орналасқан жер учаскесін пайдалану тәртібі қоғамдық мүдделерді,санитарлық-гигиеналық,экологиялық,өртке қарсы,қала құрылысы және басқа нормаларын сақтау жағдайында кондоминиум қатысушыларының келісімімен айқындалады.

Нормативтік-құқықтық базасы

Осы санаттағы істерді қарау кезінде соттар мынандай нормативтікқұқықтық актілерді басшылыққа алуға тиіс:

1) Қазақстан Республикасының Конституциясы;

2) Қазақстан Республикасының Азаматтық Кодексі;;

3) 2003 жылғы 20 маусымдағы ҚР Жер Кодексі;

4) 26.07.2007 жылғы «Жылжымайтын мүлікке құқықтарды мемлекеттік тіркеу туралы» ҚР Заңы.;

5) «Қазақстан Республикасының сәулет,қала құрылысы,құрылыс қызметі туралы»2001 жылғы 16 шілдедегі ҚР Заңы;

6) «Соттардың жер заңдарын қолдануының кейбір мәселелері туралы» Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2007 жылғы 16 шілдедегі №6 нормативтік қаулысы.;

7) Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2003 жылғы 20 қыркүйектегі №958 қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасында мемлекеттік жер кадастрын жүргізу Ережесі.

Нормативтік-құқықтық актілерді қолдану кезінде ескеру керек:

1) Күші жойылған,нормативтік-құқықтық актілер актінің күші жойылған кезеңінен бастап құқықтық қатынастан туындайтын дауларды даулау кезінде қолданылады.

2) 2003 жылғы 20 маусымдағы Қазақстан Республикасы Жер Кодексінің 169-бабына сәйкес оны асырудан кейін пайда болған жер құқықтық қатынастарына қатысты қолданылады.Кодексті іс жүзінде іске асырмай тұрып,қатынасты реттейтін,нормативтік-құқықтық актілері,осы Кодекске қайшы келмейтін бөлігінде қолданысқа еңгізіледі.

Назар аударыңыз!

«Заң және Құқық» адвокаттық кеңсесі, бұл құжаттың жалпылама екендігіне және нақты сіздің жағдайыңыздың талаптарына сәйкес келмеуі мүмкендігіне көңіл бөлуіңізді сұрайды.

Біздің заңгерлер сіздің нақты жағдайыңызға сәйкес келетін кез келген құқықтық құжатты әзірлеп көмектесуге дайын.

Қосымша ақпарат алу үшін Заңгер/Адвокат телефонына хабарласуыңызға болады: +7 (708) 971-78-58; +7 (700) 978 5755, +7 (700) 978 5085.

      Адвокат Алматы Заңгер Қорғаушы Заң қызметі Құқық қорғау Құқықтық қөмек Заңгерлік кеңсе Азаматтық істері Қылмыстық істері Әкімшілік істері Арбитраж даулары Заңгерлік кеңес Заңгер Адвокаттық кеңсе Қазақстан Қорғаушы  Заң компаниясы 

Құжатты жүктеп алу