Қылмыс жасаған адамды ұстап алу үшiн қажеттiшаралар шегінен шығу кезiнде жасалған Адам өлтiру
Қылмыс жасаған адамды ұстап алу үшiн қажеттiшаралар шегінен шығу кезiнде жасалған адам өлтiру қылмыстық жауаптылықты көздейтін істер бойынша қылмыстық заңнаманы қолдану ҚР ҚК-нің 103- бабы бойынша сараланады.
Осылайша, Ақмола облысы Сандықтау аудандық сотының 2016 жылғы 27 желтоқсандағы үкімімен К. ҚР ҚК-нің 103-б. бойынша 1 жыл 6 айға жазаны жалпы режимдегі түзету колониясында өтеумен бас бостандығынан айыруға сотталған.
Соттың үкімімен К. 2016 жылғы 2 маусым шамамен түнгі сағат екіде Сандықтау ауданының Каменка ауылында екі пәтерлік үйде орналасқан және К. жұбайымен бірлескен меншік құқығына оған тиесілі «Даяна» дүкенінің үй-жайында бола отырып, түнгі уақытта оның күзетілуін жүзеге асырып, аталған үйдің екінші жартысында орналасқан және азаматша Ж. тиесілі «Людмила» дүкенінің терезе ойығынан металл торы жұлынғанын анықтағаны үшін айыпты деп танылған. Беймәлім тұлғаның қылмыстық әрекеттерін болдырмау және оны ұстау мақсатында, дүкендердің артында орналасқан аула құрылыстарына өтіп, К. құқық бұзушының әрекеттеріне бақылау жүргізе бастады, мұнда ол беймәлім тұлғаның «Людмила» дүкенінің үй-жайын терезе ойығы арқылы тайып, екі дүкеннің аумағын бөлетін ағаш дуалдан асып түсіп, «Даяна» дүкенінің терезе ойығына өткенін көрді. Оған беймәлім тұлғаның әрекеттері оның дүкенінен ұрлық жасауға бағытталған деп санап, оны ұстау мақсатында, сотталушы оған арқа жағынан жақындады. Ақырында К. Каменка ауылының тұрғыны Д. ретінде танылған беймәлім тұлға бұрылып, сотталушыға оның қолында болған металл шеге суырғышпен бас пен оң қол тұсына соққы жасады, бұның салдарынан соңғысы жерге құлады. Күрес кезінде, Д. көмекке «Русланды» шақырғанын естіп, К. қорғана бастады және Д. металл шеге суырғышты жұлып алып, онымен соңғының бас тұсына және дененің түрлі бөліктері бойынша бірнеше рет соққы жасаған, осының салдарынан Д. оны бұдан былай соқпауды өтініп, жерге құлады. Содан кейін сотталушы К. өзінің дүкенінің үй-жайына өтіп, содан жұбайы мен азаматша Ж. қоңырау шалып, оларға ұрлық туралы хабарлап, және Д. қайтып келді, ол жерден атып тұрып, К.-ға бас салуға тырысты, оған соңғысы құқық бұзушыны ұстау мақсатында, Д.-ны ұстау үшін қажетті рұқсат етілген, ұсталатын тұлғаның жасаған қылмысының қоғамдық қауіп сипатына және дәрежесіне, ұстау мән-жайларына айқын сай келмейтін шаралардан асып және оны сезіне отырып, қажеттіліксіз айқын шамадан тыс, жағдайдан туындамайтын зиян келтіре отырып, соңғының қарсылығын баса отырып, оған өлім келтіру мүмкіндігін алдын ала болжап, осы салдардың болуына жол беріп, қасақана, оның қолында бар металл шеге суырғышпен Д.-ға өмірге маңызды органдарына көптеген соққы жасауды жалғастырып, келесі дене жарақаттарын келтірді: оң және сол желке бөліктерінің және самай мен төбенің шашыраңды майда қан құйылумен (жұмсақ ми қабығының астыңда) жабық бас сүйек-ми жарақаты, төбе және желке тұсындағы бастың шашты бөлігінің жарақаттанған жарасы, төбе-желке тұсындағы бастың шашты бөлігінің жұмсақ тканьдарына қан құйылу, олар өлікті сотмедициналық сараптама сарапшысының қорытындысына сәйкес төбе-желке тұсына травматикалық ықпал етумен қатты доғал заттың локальды әрекет (соққы) нәтижесінде пайда болған және өмір үшін қауіп сипаты бойынша денсаулыққа ауыр зиян ретінде сараланады және қаза болуымен және Д.-нің өліміне әкелген тікелей себепті байланыста тұр.
Сотталғанның мүддесінде қорғау тарпының сотталған К.-ның әрекеттерінде ҚР ҚК-нің 103-б. бойынша тағылған әрекет құрамы жоқ, себебі Д.-нің денсаулығына зиян келтірген кезде ол қажетті қорғаныс жағдайында әрекет еткенін және оның шегінен артық кетпегенін көрсететін апелляциялық шағымдары бойынша сот үкімі Ақмола облыстық сотының қылмыстық істер жөніндегі сот алқасымен 2017 жылғы 23 ақпанда қаралған болатын.
Сот алқасының қаулысымен Ақмола облысы Сандықтау аудандық сотының 2016 жылғы 27 желтоқсандағы К.-ға қатысты үкім өзгертілген болатын.
ҚР ҚК-нің 103-б. бойынша оған 1 жыл 6 айға бас бостандығынан айыру түріндегі тағайындалған жаза дәл сол мерзімге бостандықты шектеуге өзгертілген.
Сотталғанға пробациялық бақылау белгіленген және оған міндеттер жүктелген: тұрғылықты мекенжайды, сотталғанның тәртібіне бақылауды жүзеге асыратын мамандандырылған мемлекеттік органға хабарламай жұмыс орнын өзгертпеу, жұмыстан бос уақытта сотталғанның тәртібіне бақылауды жүзеге асыратын мамандандырылған мемлекеттік органның рұқсатынсыз басқа жерлерге бармау және шықпау.
Қазақстан Республикасының 2016 жылғы 13 желтоқсандағы «Қазақстан Республикасы Тәуелсіздігінің жиырма бес жылдығына байланысты рақымшылық жасау туралы» Заңының 2-б. 3-т. 1-т. негізінде К. тағайындалған жазадан босатылған.
Қаулыда алқа К.-ның тағылған қылмыс жасауда айыптылығы туралы соттың қорытындылары үкімде баяндалған мән-жайлар барысында сот отырысында зерттелген дәлелдемелерге негізделген, олардың талдауы үкімнің сипаттамалық-уәждеу бөлігінде келтірілген, істің нақты мәнжайларына сай келеді және оған қатыстылық, рұқсат етушілік пен дәйектілік тарапынан тиісті құқықтық баға берілген деп көрсетті.
Сотталған Д.-ны ұстағысы келмеген, қажетті қорғаныс жағдайында әрекет еткен және оның шегінен шықпағандықтан, сотталғанның әрекетінде тағылған әрекет құрамының жоқтығы туралы қорғау тарапының дәлелдерін, сондай-ақ К.-ның айыптылығы туралы жеткілікті және дәйекті дәлелдемелердің ұсынылмағаны туралы дәлелдерін алқа қабылдамауға жатады деп санайды, себебі 2016 жылғы 2 маусымында қорғаушыадвокаттың қатысуымен күдікті ретінде К.-дан жауап алған кезде ол «Людмила» дүкенінің жағынан асып түскен және оның дүкенінің терезе ойығына жақындаған ер адамды көрген кезде ол осы ер адамға ұрлықты болдыртпау және оны ұстау мақсатында бет алдым деп көрсеткен. Бұл мәнжайлар куә Ж.-ның оған К. қоңырау шалып, оның дүкенінен ұрлық жасалды және ол қылмыскерді ұстады деп хабарлағаны туралы айғақтарымен расталады. Ол дүкеніне келгеннен кейін К. оған Д. оның дүкенінен ұрлық жасағаннан кейін ол оны ұстағаны туралы айтқан.
Куә Д. оған К. қоңырау шалды және өзінің дүкенінің қасында ұры ұстағаны туралы хабарлады деп көрсетті.
Алқаның пікірі бойынша, бірінші сатыдағы сот берілген айғақтарды үкімнің негізіне дұрыс салған.
Сонымен қатар Д.-нің тарапынан белсенді әрекеттер тоқтағаннан кейін дене жарақаттарын келтіретінін сезіне отырып, К. оған өмірге маңызды орган – басқа соққы жасауды жалғастырған, бұл сот-медициналық сараптама қорытындысына сәйкес Д. өлімімен тура себепті байланыста тұр.
Оған қоса үкімді шығарған кезде сот ҚР ҚК-нің 55-б. 1-б. бас бостандығынан айырудан гөрі онша қатаң емес жазаның негізгі түрі көзделсе, онша ауыр емес немесе ауырлығы орташа қылмыс жасағаны үшін соттау кезінде, қылмыспен келтірілген мүліктік залалды адам өз еркiмен өтеген, моральдық және өзге зиянды қалпына келтірген жағдайда бас бостандығынан айыру түріндегі жазаны тағайындауды тыйым салатын талаптарды бұзған.
Жәбірленушінің өкілі Б. апелляциялық сатыдағы сот отырысының барысында К. сотқа дейінгі тергеудің басынан зиянды өз еркімен өтеген, оған кінә қоймайтынын көрсеткен.
ҚР ҚК-нің 103-б. көзделген қылмыс санкциясында бас бостандығын шектеу түріндегі жазаның балама шарасы бар ауырлығы орташа қылмыстар санатына жататындықтан, алқа К.-ға бір жыл алты айға бас бостандығынан айыру түріндегі тағайындалған жазаны дәл сол мерзімге пробациялық бақылауды белгілеумен бас бостандығынан шектеуге өзгерту қажет деп санады.
Қазақстан Республикасының 2016 жылғы 13 желтоқсандағы «Қазақстан Республикасы Тәуелсіздігінің жиырма бес жылдығына байланысты рақымшылық жасау туралы» Заңының 2-б. 3-т. 1-т. сәйкес осы бапсың 2-т. күші қолданылмайтын, ауырлығы орташа қылмыстар үшін сотталған бас бостандығынан айырумен байланысты емес жазасын өтеп жатқан және пробациялық бақылаудағы адамдар жазадан босатылады, осыған орай сотталғандар негізгі жазадан бас бостандығын шектеу түріндегі босатуға жатады.
Назар аударыңыз!
«Заң және Құқық» адвокаттық кеңсесі, бұл құжаттың жалпылама екендігіне және нақты сіздің жағдайыңыздың талаптарына сәйкес келмеуі мүмкендігіне көңіл бөлуіңізді сұрайды.
Біздің заңгерлер сіздің нақты жағдайыңызға сәйкес келетін кез келген құқықтық құжатты әзірлеп көмектесуге дайын.
Қосымша ақпарат алу үшін Заңгер/Адвокат телефонына хабарласуыңызға болады: +7 (708) 971-78-58; +7 (700) 978 5755, +7 (700) 978 5085.
Адвокат Алматы Заңгер Қорғаушы Заң қызметі Құқық қорғау Құқықтық қөмек Заңгерлік кеңсе Азаматтық істері Қылмыстық істері Әкімшілік істері Арбитраж даулары Заңгерлік кеңес Заңгер Адвокаттық кеңсе Қазақстан Қорғаушы Заң компаниясы
