Сыбайлас жемқорлық қылмыстармен байланысты құқық бұзушылықтар
Сыбайлас жемқорлық қылмыстары-бұл заңды нормаларды бұзуға және тоқтатуға байланысты құқық бұзушылықтар, егер жеке тұлғалар немесе жеке тұлғалар өздерінің қызметтік жағдайын немесе ықпалын заңсыз пайда табу немесе байыту үшін пайдаланса. Бұл қылмыстық әрекеттер мемлекеттік институтқа зиян келтіреді және қоғамның құқықтық тәртіпке деген сеніміне нұқсан келтіреді.
Сыбайлас жемқорлық қылмыстардың негізгі сипаттамалары:
1. Қызметтік жағдайды теріс пайдалану: бұл адам өзінің қызметтік жағдайын жеке пайда алу, заңдарды немесе мемлекет мүдделерін бұзу үшін пайдаланған кезде.
2. Пара алу және беру : пара — бұл міндеттемелерді орындауға негізделген әрекеттерді жасағаны немесе жасаудан бас тартқаны үшін берілетін заңсыз ақша қаражаты немесе сыйақының басқа түрлері.
3. Алаяқтық жолмен мүлікті иемдену : алаяқтық әрекеттер үшін қызмет бабын пайдалану немесе басқа біреудің мүлкін иемдену.
4. Қылмыстық жолмен алынған кірістерді заңдастыру: заңсыз кірістердің көздерін ашуға және оларды заңды жағдайға енгізуге бағытталған операциялар.
5. Мемлекеттік органдардың қызметіне заңсыз араласу: мемлекеттік органдардың пайдакүнемдік мақсатта шешімдерінің немесе іс-әрекеттерінің қабылдануын тексеру.
Сыбайлас жемқорлық қылмыстарының мысалдары:
• Пара: белгілі бір әрекеттерді орындау немесе орындамау үшін шенеунікке ақша қаражатын немесе басқа құндылықтарды беру.
• Алаяқтық: алдау және басқалардың есебінен пайда табу үшін қызмет бабын пайдалану.
· Иемдену немесе жымқыру : жауапты сақтауға берілген мүлікті заңсыз иемдену немесе жымқыру.
• Кірістерді заңдастыру: заңды активтер мен инвестицияларды сатып алу үшін заңсыз қаражатты пайдалану.
Қазақстан Республикасы Қылмыстық Кодексінің 3-бабының 29-тармағы "сыбайлас жемқорлық қылмыстар" ұғымын қызметтік өкілеттіктерді теріс пайдаланумен, заңсыз байытумен, пара алумен, пара алумен және Мемлекеттік қызмет пен қоғам қағидаттарын бұзатын басқа да әрекеттермен байланысты бұзушылықтардың әртүрлі түрлерін қамтитын ҚР Қылмыстық кодексінің бірқатар нақты баптарында көзделген іс-әрекеттер ретінде айқындайды.
ҚР Қылмыстық кодексіндегі сыбайлас жемқорлық қылмыстары
Осы тармаққа сәйкес сыбайлас жемқорлық қылмыстарға мынадай баптарда көзделген бұзушылықтар жатады:
1. 189 — бап (сеніп тапсырылған бөтен мүлікті иемдену немесе ысырап ету) - үшінші бөлім (2-тармақ) және төртінші бөлім. Бұған қызмет бабын пайдалану арқылы жасалған әрекеттер кіреді.
2. 190-бап (алаяқтық) — үшінші бөлім (2-тармақ) және төртінші бөлім. Қызмет бабын пайдалану арқылы немесе үлкен көлемде жасалған алаяқтық ретінде жіктеледі.
3. 218 — бап (Қылмыстық жолмен алынған ақшаны және (немесе) өзге де мүлікті заңдастыру (жылыстату) - үшінші бөлім (1-тармақ)
218-1-бап. Заңсыз сатып алынған активтерді мемлекет кірісіне айналымнан жасыру, сондай - ақ оларды заңдастыру (жылыстату) - бұл қаржылық алаяқтық арқылы заңсыз кіріс көздерін жасыруға бағытталған әрекеттер.
4. 236-бап (Кедендік баждарды, кедендік алымдарды, салықтарды, арнайы, демпингке қарсы, өтемақы баждарын төлеуден жалтару.
5. 361-бап (лауазымдық өкілеттіктерді теріс пайдалану). Бұл жерде біз мемлекеттік аппараттағы сыбайлас жемқорлық туралы айтып отырмыз, онда шенеуніктер өз ережелерін заңсыз әрекеттер үшін пайдаланады.
7. 362-бап (лауазымдық өкілеттіктерді асыра пайдалану).
8. 364-бап (кәсіпкерлік қызметке заңсыз қатысу).
9. 365-бап (заңды кәсіпкерлік қызметпен айналысуға кедергі жасау).
10. 366-370-баптар (пара алу, пара беру, парақорлыққа делдалдық ету, пара арандату және басқа да сыбайлас жемқорлық қылмыстар).
11. 450-452-баптар (әскери қызметшілердің қызметтік міндеттерін атқаруына байланысты қылмыстар).
Сыбайлас жемқорлық қылмыстар-қызметтік жағдайды пайдакүнемдік мақсатта пайдалануға бағытталған іс-әрекеттердің кең ауқымын қамтиды. Мұндай қылмыстар мемлекеттік басқаруға нұқсан келтіреді, азаматтардың мемлекеттік институттарға деген сеніміне нұқсан келтіреді және экономикалық тұрақтылықты бұзады.
Заңнамалық база:
- "Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы" Қазақстан Республикасының Заңы: бұл заң сыбайлас жемқорлық көріністерінің алдын алуға, анықтауға және жоюға бағытталған. Ол мемлекеттік және жеке секторлардағы сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрестің негізгі принциптері мен шараларын белгілейді.
- "Қазақстан Республикасының мемлекеттік қызметі туралы" Заң: мемлекеттік қызметшілердің мінез-құлық қағидаларын реттейді, лауазымдық жағдайын пайдакүнемдік мақсатта пайдалануға тыйым салады және сыбайлас жемқорлық қылмыстары үшін жазаларды белгілейді.
Сот практикасы және Жоғарғы сот қаулылары:
- Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2015 жылғы 27 қарашадағы № 8 нормативтік қаулысы. "Кейбір сыбайлас жемқорлық қылмыстарды қарау тәжірибесі туралы" - Сыбайлас жемқорлық қылмыстарға қатысты қылмыстық заңнаманы қолдану тәртібін түсіндіреді. Жоғарғы Сот мұндай қылмыстарды тергеу кезінде адам құқықтары мен процедураларын қатаң сақтаудың маңыздылығын атап көрсетеді.
Жауапкершілік:
Сыбайлас жемқорлық қылмыстары үшін бас бостандығынан айыру, мүлкін тәркілеу және белгілі бір лауазымдарға орналасуға тыйым салуды қоса алғанда, ауыр жазалар қарастырылған. Қылмыстарды адамдар тобы жасаған немесе лауазымдық жағдайын пайдаланған жағдайларда жаза қатаңдатылуы мүмкін.
Қорытынды:
Сыбайлас жемқорлық қылмыстары-бұл қызметтік жағдайды пайдакүнемдік мақсатта пайдалануға байланысты қылмыстар. Олар қылмыстық кодекстің бірқатар баптарына жатады, сондай-ақ сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы заңнамамен реттеледі.
Назар аударыңыз!
«Заң және Құқық» адвокаттық кеңсесі, бұл құжаттың жалпылама екендігіне және нақты сіздің жағдайыңыздың талаптарына сәйкес келмеуі мүмкіндігіне көңіл бөлуіңізді сұрайды. Біздің заңгерлер сіздің нақты жағдайыңызға сәйкес келетін кез келген құқықтық құжатты әзірлеп көмектесуге дайын.
Қосымша ақпарат алу үшін Заңгер/Адвокат телефонына хабарласуыңызға болады: +7 (708) 971-78-58; +7 (700) 978 5755, +7 (700) 978 5085.
Адвокат Алматы Заңгер Қорғаушы Заң қызметі Құқық қорғау Құқықтық қөмек Заңгерлік кеңсе Азаматтық істері Қылмыстық істері Әкімшілік істері Арбитраж даулары Заңгерлік кеңес Заңгер Адвокаттық кеңсе Қазақстан Қорғаушы Заң компаниясы
