171-бапқа түсініктеме. Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің ҚР ҚК диверсиясы

     Қазақстан Республикасының қауіпсіздігі мен қорғаныс қабілетіне нұқсан келтіру мақсатында адамдарды жаппай қырып-жоюға, олардың денсаулығына зиян келтіруге, кәсіпорындарды, құрылыстарды, қатынас жолдары мен құралдарын, байланыс құралдарын, халықтың тіршілігін қамтамасыз ету объектілерін қиратуға немесе бүлдіруге бағытталған жарылыс, өртеу немесе өзге де әрекеттер жасау, сол сияқты сол мақсаттарда жаппай уланулар жасау немесе эпидемиялар мен эпизоотияларды тарату, —      

он жылдан жиырма жылға дейінгі мерзімге бас бостандығынан айыруға не мүлкі тәркіленіп немесе онсыз өлім жазасына немесе өмір бойына бас бостандығынан айыруға жазаланады.

     Диверсия ҚР-ның экономикалық қауіпсіздігі мен қорғаныс қабілетіне елеулі қауіп төндіреді, мемлекет пен қоғамның елеулі экономикалық әлсіреуіне және саяси тұрақсыздығына әкелуі мүмкін. Диверсия-Қазақстан Республикасының қауіпсіздігі мен қорғаныс қабілетіне нұқсан келтіруге бағытталған, бұл осы қол сұғушылықтың қоғамдық қауіптілігінің жоғары дәрежесін шарттайды.      

Диверсияның тікелей объектісі Қазақстан Республикасының экономикалық қауіпсіздігі және қорғаныс қабілеті болып табылады.      

Экономикалық қауіпсіздік деп "Қазақстан Республикасы Ұлттық экономикасының оның орнықты дамуы мен экономикалық тәуелсіздігіне қауіп төндіретін ішкі және сыртқы жағдайлардан, процестер мен факторлардан қорғалу жағдайы"түсініледі.      

2005 жылғы 7 қаңтардағы "ҚР Қорғаныс және Қарулы Күштері туралы" ҚР Заңының негізінде Қазақстан Республикасының қорғанысы " әскери қауіпсіздікті, егемендікті Қарулы қорғауды, аумақтық тұтастықты және Қазақстан Республикасының шекараларына қол сұғылмаушылықты қамтамасыз ету жөніндегі саяси, әскери, экономикалық, экологиялық, әлеуметтік-құқықтық және өзге де сипаттағы мемлекеттік шаралар жүйесі "деп түсініледі.      

Диверсияның нысанасы кәсіпорындар, құрылыстар, қатынас жолдары мен құралдары, байланыс құралдары, халықтың тіршілігін қамтамасыз ету объектілері (меншік нысанына қарамастан) бола алады. Мұндай электр беру және байланыс желілері; Мұнай және газ құбырлары; шахталар; көпірлер; бөгеттер; жылу және сумен жабдықтау жүйелері; қару-жарақ, жанармай және азық-түлік қоймалары және т. б.      

Диверсияның объективті жағы диспозицияда көзделген нысандардың бірінде көрсетілген әрекеттерді жасаумен сипатталады:      

1) адамдарды жаппай қырып-жоюға, олардың денсаулығына зиян келтіруге бағытталған жарылыс, өртеу немесе өзге де іс-қимыл;      

2) кәсіпорындарды, құрылыстарды, қатынас жолдары мен құралдарын, байланыс құралдарын, халықтың тіршілігін қамтамасыз ету объектілерін бұзуға немесе бүлдіруге бағытталған іс-қимыл;     

3) жаппай улану;     

4) эпидемиялардың таралуы;     

5) эпизоотиялардың таралуы.    

 Диверсияның бірінші нысаны (жарылыс, өртеу немесе адамдарды жаппай жоюға, олардың денсаулығына зиян келтіруге бағытталған өзге де әрекет) Қазақстан Республикасының қауіпсіздігі мен қорғаныс қабілетіне нұқсан келтіру мақсатында кәсіпорындар, мекемелер мен ұйымдар қызметкерлерінің едәуір санын істен шығарудан (өлтіруден, денсаулығына қандай да бір ауырлықтағы зиян келтіруден) тұрады.      

ҚР Қылмыстық заңнамасында көзделген денсаулыққа зиянның медициналық белгілеріне (өлшемшарттарына), сондай-ақ әдістемелік нұсқауларға сәйкес сарапшы сот-медициналық сараптама жүргізу кезінде денсаулыққа келтірілген зиянның ауырлығын белгілейді.    

 Денсаулыққа зиян деп мүшелердің (тіндердің) немесе олардың физиологиялық функцияларының (дене жарақаттары) анатомиялық тұтастығының бұзылуы немесе қоршаған ортаның әртүрлі факторларының әсерінен туындаған аурулар немесе патологиялық жағдайлар түсініледі: механикалық, химиялық, биологиялық, психикалық.    

 Денсаулыққа келтірілген зиянның ауырлығына қарай қылмыстық заң "сот-медициналық сараптаманы ұйымдастыру және жүргізу қағидаларын бекіту туралы" ҚР Денсаулық сақтау министрінің 2004 жылғы 20 желтоқсандағы бұйрығымен айқындалатын ауыр, ауырлығы орташа және денсаулыққа жеңіл зиян келтіргені үшін жауапкершілікті белгілейді.     

Екінші формадағы Диверсия заңда көрсетілген ұлттық-экономикалық объектілерді жоюға немесе бүлдіруге бағытталған әрекеттерді жүзеге асырумен сипатталады.    

 Кәсіпорын кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыру үшін пайдаланылатын мүліктік кешен деп түсініледі – мысалы, зауыттар, комбинаттар.    

Құрылыс-әртүрлі шаруашылық мақсаттары бар салынған объектілер (ғимараттар, көпірлер, каналдар және т.б.).      Қатынас жолдары деп жүктерді тасымалдауға, қабылдауға және беруге, жолаушыларға қызмет көрсетуге арналған теміржол, автомобиль, су, әуе және құбыр көлігі объектілері орналасқан желілерді түсіну керек.    

Байланыс құралдары - барлық түрдегі көлік құралдары.    

 Байланыс құралдары-Ақпаратты жинау, өңдеу, жинақтау және тарату процесін қамтамасыз етудің техникалық базасын құрайды (2004 жылғы 5 шілдедегі "Байланыс туралы" ҚР Заңын қараңыз).    

Халықтың тіршілігін қамтамасыз ету объектілері-бұл халықтың қалыпты тыныс-тіршілігін қамтамасыз ететін кез келген кәсіпорындар, мекемелер, құрылыстар (су тазарту құрылыстары, электр беру желілері, азық-түлік қоймалары және т.б.).      Бұзылу деп объектілерді толық жарамсыз ету деп түсіну керек, бұл оларды қалпына келтірудің мүмкін илистігін немесе экономикалық орындылығын білдіреді.    

 Зақым деп диверсиялық қызмет объектілеріне осындай зиян келтіру түсініледі, бұл олардың ұлттық-экономикалық маңыздылығын айтарлықтай төмендетеді, бірақ жөндеу және қалпына келтіру арқылы жойылуы мүмкін.    

 Диверсияның алғашқы екі формасының тәсілдері заң шығарушы тікелей бөлген жарылыстар мен өрттер ғана емес, сонымен қатар адамдарды жаппай жоюға, олардың денсаулығына зиян келтіруге немесе ҚК-нің 171-бабының диспозициясында аталған объектілерді жоюға немесе бүлдіруге бағытталған өзге де әрекеттер болып табылады. Басқа әрекеттерге, мысалы, апаттар мен апаттар, апаттар мен су тасқыны және т.б.    

 Осы нысандардағы диверсияның құрамы заңда көрсетілген әрекеттер жасалған сәттен бастап аяқталды деп саналады. Туындаған салдарлар іс-әрекеттің біліктілігіне әсер етпейді, бірақ кінә дәрежесін белгілеу және жаза тағайындау кезінде ескеріледі.    

 Диверсияның үшінші түрі - жаппай улану, яғни тамақ, су, дәрі-дәрмек және т.б. улы заттармен улану арқылы адамдарды қабілетсіз ету.    

 Улану-бұл адам ағзасына улы заттардың түсуінен туындаған ауыр жағдай. Улану қаупі-бұл өлім болуы мүмкін.    

 Бұл формада диверсия адамдардың жаппай уланған кезінен бастап аяқталды деп саналады.   

  Диверсияның төртінші түрі-эпидемияның таралуы. 2002 жылғы 4 желтоқсандағы "Халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы туралы" ҚР Заңына сәйкес эпидемия "жұқпалы аурудың әдетте тіркелетін сырқаттанушылық деңгейінен едәуір асатын жаппай таралуы" деп түсініледі.     

 Бұл формадағы Диверсия адамдардың жаппай ауырған кезінен бастап жұқпалы ауру болып саналады.      Диверсияның бесінші түрі эпизоотиялардың таралуында көрінеді. 2002 жылғы 10 шілдедегі "Ветеринария туралы" ҚР Заңының негізінде эпизоотия "тиісті әкімшілік-аумақтық бірліктің аумағында жануарлардың аса қауіпті және басқа да жұқпалы ауруларының жаппай таралуы" деп түсініледі.    

Диверсияның субъективті жағы тікелей ниетпен сипатталады. Диверсияның себептері әр түрлі болуы мүмкін, бұл әрекеттің біліктілігіне әсер етпейді.    

 Диверсияның субъектісі-16 жасқа толған есі дұрыс адам.    

 Объективті жағынан диверсия кейбір жалпы қылмыстық қылмыстарға ұқсас, мысалы, көптеген адамдардың өміріне қауіп төндіретін тәсілмен жасалған кісі өлтіру (ҚК 96-бабының 2-бөлігінің "е" тармағы), бөтеннің мүлкін қасақана жою немесе бүлдіру (ҚК 187-бабы), Көлік құралдарын немесе қатынас жолдарын қасақана жарамсыз ету (299-бап ҚК). Олардың диверсиядан айырмашылығы-олар қоғамдық қатынастардың басқа салаларына зиян келтіреді. Сонымен қатар, оларды жасаған кезде кінәлі адамда бапта көрсетілгендер жоқ. ҚР ҚК 171 арнайы мақсаты-ҚР экономикалық қауіпсіздігі мен қорғаныс қабілетіне нұқсан келтіру.    

 Терроризмнен (ҚК 233-бабы) диверсия негізінен қылмыстың мақсаттары бойынша ерекшеленеді: террорист қоғамдық қауіпсіздікті бұзу, халықты қорқыту мақсатын көздейді; диверсант өзінің күш-жігерін адамдарды жоюға, олардың денсаулығына зиян келтіруге, елдің қауіпсіздігі мен қорғаныс қабілетіне нұқсан келтіру мақсатында маңызды құрылыстарды жоюға бағыттайды.

Қазақстан Республикасының Еңбек сіңірген қайраткері, заң ғылымдарының докторы, профессор, Қазақстан Ұлттық Жаратылыстану ғылымдары академиясының академигі И. Ш. БОРЧАШВИЛИДІҢ Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексіне 2007 жылғы түсініктемесі                  

Актінің өзгертілген күні: 02.08.2007 актінің қабылданған күні: 02.08.2007 қабылданған орны: жоқ актіні қабылдаған Орган: 180000000000 әрекет аймағы: 100000000000 норма шығарушы орган берген НҚА тіркеу нөмірі: 167 акт мәртебесі: new құқықтық қатынастар саласы: 028000000000 акт нысаны: COMM Заң күші: 1900 акт тілі: rus

 Конституция Заң Кодекс Норматив Жарлық Бұйрық Шешім Қаулы Адвокат Алматы Заңгер Қорғаушы Заң қызметі Құқық қорғау Құқықтық қөмек Заңгерлік кеңсе Азаматтық істері Қылмыстық істері Әкімшілік істері Арбитраж даулары Заңгерлік кеңес Заңгер Адвокаттық кеңсе Қазақстан Қорғаушы Заң компаниясы