Ата-аналарды асырауға алимент өндіріп алу
Мәселен, "Неке (ерлі-зайыптылық) және отбасы туралы" Кодекстің 145-бабында кәмелетке толған балалардың ата-аналарын асырау жөніндегі міндеттері көзделген. Көрсетілген нормадан еңбекке қабілетті кәмелетке толған балалар өздерінің еңбекке жарамсыз мұқтаж ата-аналарын асырауға және оларға қамқорлық жасауға міндетті екендігі шығады.
Алимент төлеу туралы келісім болмаған кезде еңбекке жарамсыз көмекке мұқтаж ата-аналарға алимент еңбекке қабілетті кәмелетке толған балалардан сот тәртібімен өндіріп алынады.
Балалардың әрқайсысынан өндіріп алынатын алимент мөлшерін сот ата-аналар мен балалардың материалдық және отбасылық жағдайына және алимент төлеу сәтіндегі айлық есептік көрсеткішке еселенген қатынаста Тараптардың басқа да назар аударарлық мүдделеріне сүйене отырып айқындайды.
Алимент мөлшерін айқындау кезінде сот барлық балаларға, олардың біреуіне немесе бірнешеуіне талап қойылғанына қарамастан, осы ата-ананың еңбекке қабілетті кәмелетке толған барлық балаларын есепке алуға құқылы.
Егер сот ата-аналардың осы балаларға қатысты ата-аналарының міндеттерін орындаудан бұрын жалтарғаны анықталса, балалар өздерінің еңбекке жарамсыз, көмекке мұқтаж ата-аналарын күтіп-бағу жөніндегі міндеттерінен босатылуы мүмкін. Балалар ата-ана құқығынан айырылған ата-аналарға алимент төлеуден босатылады.
Кәмелетке толған асырап алынған балалардың асырап алу жөніндегі міндеттері балалардың ата-аналар алдындағы міндеттері сияқты айқындалады.
Жоғарыда аталған мақаланың мағынасынан балалардың ата-аналарын күтіп-бағу жөніндегі міндеті тек бір мезгілде жағдайлар болған кезде ғана туындауы мүмкін: ата-аналардың еңбекке жарамсыздығы және олардың көмекке мұқтаждығы.
Алушының еңбекке жарамсыздығы медициналық критерийлер (мүгедектік) немесе жас белгілері (зейнеткерлік жасқа жетуі) бойынша айқындалады. I және II топтағы мүгедектер кәсіби тұрақты еңбек ету қабілетінен толық айырылған болып саналады.
Қажеттілік дегеніміз-қалыптасқан әлеуметтік-экономикалық жағдайда адамның қалыпты өмірін сақтау үшін қажетті қаражаттың жетіспеушілігі. Оны сот ең төменгі күнкөріс деңгейіне, яғни адамның өміршеңдігін қалпына келтіру үшін жағдайлар сақталатын материалдық қамтамасыз етудің төменгі деңгейіне қатысты анықтайды. Бұл жағдайда іске қатысты барлық факторлар ескеріледі (отбасылық жағдай, емдеу шығындары, сыртқы күтім және т.б.).
Мұқтаждық ұғымы алимент өндіріп алу туралы талап арызбен жүгінген кезде ата-ананың өз өмірін қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін мүлкі мен кірісі жоқ екенін қамтиды. Бұл жағдайда күнкөріс деңгейінің шамасы ақша жеткіліктілігінің бастапқы нүктесі болып саналады.
Мәселен, Қарағанды облыстық сотының азаматтық және әкімшілік істер жөніндегі апелляциялық сот алқасының қаулысымен Қарағанды қаласы Қазыбек би ауданы №2 аудандық сотының 03.03.2015 жылғы талабы бойынша шығарылған, талапкердің талап арыз талаптары ішінара қанағаттандырылған еңбекке жарамсыз ата-ананы күтіп-бағуға алимент өндіріп алу туралы шешімі өзгертілді, жауапкерлерден талапкердің пайдасына сотқа жүгінген күннен бастап ай сайын, 30.01.2015 ж. бастап, әрқайсысынан 10 айлық есептік көрсеткіш мөлшерінде ұстауға алимент өндіріп алу туралы қаулы шығарылды.
Бірінші сатыдағы сот г.В. Д-ова балаларынан көмек алуға құқылы деген қорытындыға келді, өйткені оның жасына байланысты алынған аурулар еңбекке қабілетті балаларының материалдық көмегіне мұқтаж.
"Неке (ерлі-зайыптылық) және отбасы туралы" Қазақстан Республикасы Кодексінің 145-бабының 1,2-бөліміне сәйкес еңбекке қабілетті кәмелетке толған балалар өздерінің еңбекке жарамсыз мұқтаж ата-аналарын асырауға және оларға қамқорлық жасауға міндетті. Алимент төлеу туралы келісім болмаған кезде еңбекке жарамсыз көмекке мұқтаж ата-аналарға алимент еңбекке қабілетті кәмелетке толған балалардан сот тәртібімен өндіріп алынады.
Жоғарыда аталған мақаланың мағынасынан еңбекке қабілетті кәмелетке толған балалар өздерінің еңбекке жарамсыз мұқтаж ата-аналарын асырауға міндетті екендігі шығады. Осылайша, осы бап бойынша дәлелдеудің мәні еңбекке жарамсыз ата-ананың мазмұнына көмекке мұқтаждық болып табылады.
Апелляциялық сатыдағы сот талапкер оның жауапкер О.В. Д-овадан мазмұн алу қажеттілігі туралы ешқандай дәлел келтірмеді деп есептеді, өйткені талапкер алатын зейнетақы ай сайын 69 294 теңгені құрайды. Бұдан басқа, г.В. Д-ова жауапкер О. В. Д-мен жасалған 20.08.2014 жылғы тұрғын үйді жалдау шарты бойынша соңғысынан 35 000 теңге алады.
Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексінің 8-бабының 4-тармағына сәйкес азаматтар мен заңды тұлғалар өздеріне тиесілі құқықтарды жүзеге асыру кезінде қоғамның заңнамадағы талаптарын, адамгершілік қағидаттарын сақтай отырып, адал, ақылға қонымды және әділ әрекет етуге тиіс. Азаматтық құқықтық қатынастарға қатысушылардың адалдығы, парасаттылығы және іс-әрекеттерінің әділдігі болжанады.
Бұл жағдайда талапкер заңның жоғарыда көрсетілген нормасына сәйкес өзіне тиесілі құқықтарды жосықсыз жүзеге асырады, өйткені Талапкер О. В. Д-овуға мәлімдеген талап оған және оның ұлы А. В. Д-овадан 3 000 005 теңге бірлесіп Өндіріп алу туралы 26.04.2010 жылғы заңды күшіне енген сот актісін орындау бойынша Жауапкершіліктен кетуге мүмкіндік береді О. В. Д-ова пайдасына, осы соманы О. В. Д-ова қаражатымен өтеу жолымен.
Бұдан басқа, соттың осы шешімі бойынша талап қоюшыны А.В. Д-ова-дан ұстауға 10 АЕК мөлшерінде өндіріп алынған қаражат талапкердің 26.04.2010 жылғы заңды күшіне енген сот актісін орындау жөніндегі шығындарын толығымен өтейді. Бұл ереже әділ, өйткені олардың О. в. докторы алдында ортақ жауапкершілігі бар.
Жоғарыда айтылған жағдайларда апелляциялық сот алқасы О.В. Д-овадан еңбекке жарамсыз ата-ананың пайдасына өндіріп алу бөлігінде сот шешімінің күшін жойды және осы бөлімде талап қою талаптарын қанағаттандырудан бас тарту туралы жаңа шешім шығарды. Қалған бөлігінде сот шешімі өзгеріссіз қалды.
Назар аударыңыз!
«Заң және Құқық» адвокаттық кеңсесі, бұл құжаттың жалпылама екендігіне және нақты сіздің жағдайыңыздың талаптарына сәйкес келмеуі мүмкендігіне көңіл бөлуіңізді сұрайды.
Біздің заңгерлер сіздің нақты жағдайыңызға сәйкес келетін кез келген құқықтық құжатты әзірлеп көмектесуге дайын.
Қосымша ақпарат алу үшін Заңгер/Адвокат телефонына хабарласуыңызға болады: +7 (708) 971-78-58; +7 (700) 978 5755, +7 (700) 978 5085.
