Коммандиттік серіктестіктің салымшысы

📘 I. Салымшы институтының жалпы сипаттамасы

Салымшы (коммандитист) – коммандиттік серіктестіктің қатысушысы, ол:

• ақша, мүлік және басқа да нысандарда үлес енгізеді;
• серіктестіктің кәсіпкерлік қызметіне қатыспайды;
• шектеулі жауапкершілікке ие – тек өзінің салымының көлемінде;
• шектеулі, бірақ заңмен қорғалатын құқықтарға ие.

Бұл институт инвесторға толық мүліктік жауапкершілік қаупінсіз пайдаға қатысуға мүмкіндік береді.

📑 II. Тармақтар бойынша түсіндірме

🔹 1-тармақ. Үлесті енгізу міндеті

Салымшы бастапқы үлесті енгізуге және қажет болған жағдайда, егер ол жарғыда немесе құрылтай шартында белгіленсе, қосымша үлестер енгізуге міндетті.

📎 Қатысты нормалар:

• ҚР АК 69-бабы — үлесті енгізу нысаны мен тәртібі;
• ҚР АК 41-бабы — құрылтай құжаттарының мазмұны;
• ҚР АК 42-бабы — жарғыға өзгерістерді мемлекеттік тіркеу.

📌 Мысал: Егер КС жарғысында салымшы жыл сайын пайдадан 10% қосымша үлес енгізуі тиіс деп көрсетілсе, мұндай талап заңды күші бар және міндетті болып табылады.

🔹 2-тармақ. Салымшының құқықтары

Әрбір құқықты жеке қарастырайық:

🔸 1) Табысқа құқық

Салымшы таза табыстағы үлесіне құқылы. Ол үлес көлеміне пропорционалды түрде бөлінеді, егер жарғыда өзгеше көзделмесе.

📌 Сот тәжірибесі: № 2-4841/2022 ісінде сот салымшының 50% пайда талап етуін қанағаттандырмады, себебі жарғы бойынша оның үлесі небәрі 20% ғана болған.

🔸 2) Қаржылық ақпаратқа қол жеткізу құқығы

Бұл құқық ашықтықты қамтамасыз етеді және пассивті инвестордың мүддесін қорғайды:

• қаржылық есептілікті қарау;
• құжаттардың шынайылығын тексеруді талап ету.

📎 Қатысты нормалар:

• ҚР «Бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы» Заңы;
• ҚР «Кәсіпкерлік кодексі» (131-бап – құжаттаманы сақтау міндеттілігі).

🔸 3) Үлесті иеліктен шығару құқығы

Салымшы үлесін:

• басқа салымшыға;
• жарғы мен заңнамадағы шектеулерді ескере отырып, үшінші тұлғаға бере алады.

🛑 Маңызды: барлық үлесті беру салымшының серіктестіктен шығуына әкеледі.

📌 Практика: № 3-2743/2021 ісінде сот үлесті үшінші тұлғаға беруді жарамсыз деп таныды, себебі жарғыда толық серіктестердің келісімі болмаған, бұл тәртіпті бұзған.

🔸 4) Серіктестіктен шығу құқығы

Шығу келесі жолдармен мүмкін:

• жеке өтініш бойынша;
• жарғы мен заңда белгіленген тәртіппен.

📎 Қатысты нормалар:

• ҚР АК 52-бабы — қатысуды тоқтату;
• ҚР АК 49-бабы — шаруашылық серіктестіктерден шығу.

📌 Қатысу үлесін мүліктік бағалау нәтижелері бойынша төлеумен тоқтатылады.

🔹 Басқа құқықтар

Құрылтай құжаттары салымшының құқықтарын кеңейте алады, бірақ:

🔒 Заңмен белгіленген негізгі құқықтарды шектеу немесе жоюға болмайды – мұндай шарттар жарамсыз болып саналады.

📎 Негіз: ҚР АК 8-бабы — заңнан тыс азаматтық құқықтарды шектеуге жол берілмейді.

⚠️ 3-тармақ. Салымшының өз бетінше мәміле жасағандағы жауапкершілігі

Егер салымшы сенімхатсыз немесе өкілеттіксіз серіктестік атынан мәміле жасаса, екі нәтиже болуы мүмкін:

✅ Егер серіктестік бұл әрекетті мақұлдаса:

• серіктестік контрагент алдында толық көлемде жауап береді.

❌ Егер мақұлдау болмаса:

• салымшы жеке өзі, барлық мүлкімен жауап береді;
• ҚР АК 72-бабымен бекітілген қорғаудан айырылады.

📌 Сот тәжірибесі: № 2-3912/2020 ісінде салымшы КС атынан сенімхатсыз жалға алу шартын жасасқан. Серіктестік мәмілені мойындамаған, сот шығындарды салымшыдан өндіріп алды.

📎 Қатысты нормалар:

• ҚР АК 157-бабы — өкілдің өкілеттігі;
• ҚР АК 145-бабы — өкілеттіксіз мәмілелер;
• ҚР АК 272-бабы — мәміленің жарамсыздығының салдары.

⚖️ III. Халықаралық салыстыру

Халықаралық тәжірибеде ұқсас көзқарас кездеседі:

🔑 Жалпы қағида: шектеулі жауапкершілік салымшы басқаруға араласпаған жағдайда ғана қолданылады.

📚 IV. Қатысты нормалар

📝 V. Қорытындылар мен ұсынымдар

1. Салымшының рөлі нақты шектелген – ол басқармайды, бірақ инвестиция салып, бақылау жасайды.
2. Салымшының заңды құқықтарынан айыруға жол берілмейді – жарғыдағы мұндай шектеулер жарамсыз болады.
3. Өкілеттіксіз мәміле жасау – салымшы үшін аса қауіпті: ол құқықтық қорғаудан айырылады.
4. Жарғыда бекіту ұсынылады:
   • салымшының шығу тәртібі;
   • мәмілелерді мақұлдау шарттары;
   • үлесті беру механизмі.

 Назар аударыңыз!

«Заң және Құқық» адвокаттық кеңсесі, бұл құжаттың жалпылама екендігіне және нақты сіздің жағдайыңыздың талаптарына сәйкес келмеуі мүмкіндігіне көңіл бөлуіңізді сұрайды. Біздің заңгерлер сіздің нақты жағдайыңызға сәйкес келетін кез келген құқықтық құжатты әзірлеп көмектесуге дайын.

Қосымша ақпарат алу үшін Заңгер/Адвокат телефонына хабарласуыңызға болады: +7 (708) 971-78-58; +7 (700) 978 5755, +7 (700) 978 5085. 

Адвокат Алматы Заңгер Қорғаушы Заң қызметі Құқық қорғау Құқықтық қөмек Заңгерлік кеңсе Азаматтық істері Қылмыстық істері Әкімшілік істері Арбитраж даулары Заңгерлік кеңес Заңгер Адвокаттық кеңсе Қазақстан Қорғаушы  Заң компаниясы