Мемлекеттік сатып алуға жосықсыз қатысушы деп тану және тұрақсыздық айыбын өндіріп алу туралы талап-арыздар бойынша

Соттылық.

АІЖК-нің 29-бабына сәйкес мемлекеттік сатып алу туралы даулар бойынша талап-арыздар жауапкердің орналасқан жері бойынша қойылады. Кәсіпкерлік қызметті заңды тұлға құрмай жүзеге асыратын азаматтар тараптары болып табылатын мемлекеттік сатып алу туралы даулар бойынша істің АІЖК-нің 27-бабының бірінші бөлігіне байланысты заңды тұлғалар мамандандырылған ауданаралық экономикалық соттарды қарайды.

Орындалу орны көрсетілген мемлекеттік сатып алу туралы шарттардан туындайтын талап-арыздар талапкердің таңдауы бойынша АІЖК-нің 30-бабының алтыншы бөлігіне сәйкес шарттың орындалу орны бойынша да қойылады.

Заңның 24-бабының 1-тармағына, 32-бабының 4-тармағына, 38-бабының 4-тармағына сәйкес мемлекеттік сатып алуға қатысуға өтінімді (баға ұсынысын) ұсыну конкурстық құжаттамада белгіленген талаптармен және шарттармен келісімді білдіру нысаны болып табылады. Осыған байланысты әлеуетті өнім берушіні көрсетілген тәсілдермен өткізілген Мемлекеттік сатып алудың жосықсыз қатысушысы деп тану туралы талап-арыздар талапкердің таңдауы бойынша шарттың орындалу орны бойынша да қойылуы мүмкін.

Тараптардың құқықтық қатынастарын және басшылыққа алынуы тиіс заңды анықтау.

Заңның 12-бабы 1-тармағының 3) тармақшасына сәйкес уәкілетті орган қалыптастыратын мемлекеттік сатып алу саласындағы тізілімдердің бір түрі Мемлекеттік сатып алуға жосықсыз қатысушылардың тізілімі болып табылады.

Өз кезегінде Заңның 12 бабы 4 тармағының бірінші бөлігіне сәйкес мемлекеттік сатып алуға жосықсыз қатысушылардың тізілімі тізбені білдіреді:

1) тапсырыс берушілер мемлекеттік сатып алу туралы шарттарды біржақты тәртіппен бұзған, оларды орындау барысында өнім берушінің біліктілік талаптарына және конкурстық құжаттаманың (аукциондық құжаттаманың) талаптарына сәйкес келмейтіні немесе өзінің осындай талаптарға сәйкестігі туралы дәйексіз ақпарат бергені анықталған, бұл оның нәтижелері бойынша конкурстың (аукционның) жеңімпазы болуға мүмкіндік берген өнім берушілердің мұндай келісім;

2) мемлекеттік сатып алу туралы шарт жасасудан жалтарған жеңімпаздар (екінші орын алған әлеуетті өнім берушілер) айқындаған әлеуетті өнім берушілердің;

3) олармен жасалған мемлекеттік сатып алу туралы шарттар бойынша өз міндеттемелерін орындамаған не тиісінше орындамаған өнім берушілер.

Сонымен қатар, Заңның 12-бабы 5-тармағының күшіне енуіне байланысты соттардың заңды күшіне енген шешімдері негізінде мемлекеттік сатып алуға жосықсыз қатысушылардың тізілімі осы баптың 4-тармағы бірінші бөлігінің 1) және 3) тармақшаларында көзделген жағдайларда ғана қалыптастырылады.

Заңның 12-бабы 4-тармағының 2) тармақшасында көзделген негіздер бойынша Мемлекеттік сатып алуға жосықсыз қатысушылардың тізілімі әлеуетті өнім берушілерді Мемлекеттік сатып алуға жосықсыз қатысушылар деп тану туралы уәкілетті органның шешімі негізінде қалыптастырылады. Демек, әлеуетті өнім берушіні осы негіз бойынша Мемлекеттік сатып алудың жосықсыз қатысушысы деп тану туралы сотқа талап қойған жағдайда, АІЖК-нің 151-бабы бірінші бөлігінің 1) тармақшасына сәйкес судья талап қою арызын қабылдаудан бас тартады, өйткені ол азаматтық сот ісін жүргізу тәртібімен қаралуға және шешілуге жатпайды, ал мұндай талап сот ісін жүргізуге қабылданған жағдайда, сот ісін жүргізу іс бойынша АІЖК-нің 277-бабының 1) тармақшасына сәйкес тоқтатылуға жатады.

Соттар аталған санаттағы істерді қарау кезінде өнім берушілерді Мемлекеттік сатып алуға жосықсыз қатысушылар деп тануға байланысты істер бойынша тараптардың құқықтық қатынастары Мемлекеттік сатып алу туралы конкурсты ұйымдастыру және өткізу, әлеуетті өнім берушінің конкурсқа қатысу үшін өтінім мен құжаттарды ұсынуы, Мемлекеттік сатып алу туралы шарттарды жасасу және орындау кезінде заң нормаларын қолданудан туындайтынын назарға алуы қажет.

Осылайша, мемлекеттік сатып алу туралы конкурсқа қатысу, Мемлекеттік сатып алу туралы шарттарды жасасу және орындау кезінде өнім берушілердің іс-әрекеттерінің жосықсыздығы (заңсыздығы) даудың мәні болып табылады.

Өнім берушінің (әлеуетті өнім берушінің) заңнама талаптарын бұзуына жол берген, әлеуетті өнім берушіні жеңімпаз деп тануға, өнім берушінің Мемлекеттік сатып алу туралы шарт бойынша міндеттемелерін бұзуына немесе тиісінше орындамауына әкеп соққан талап қоюдың негізі болып табылады.

Іске қатысатын адамдар.

Талапкер-Тапсырыс беруші – Ұлттық басқарушы холдингтерді, ұлттық холдингтерді, ұлттық басқарушы компанияларды, ұлттық компанияларды және олармен үлестес заңды тұлғаларды қоспағанда, дауыс беретін акцияларының (жарғылық капиталға қатысу үлестерінің) елу және одан да көп пайызы мемлекетке тиесілі мемлекеттік органдар, мемлекеттік мекемелер, сондай-ақ мемлекеттік кәсіпорындар, заңды тұлғалар және олармен үлестес заңды тұлғалар,  Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің, оның ведомстволарының, Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің құрылымына кіретін ұйымдардың және заңды тұлғалардың, дауыс беретін акцияларының (жарғылық капиталға қатысу үлестерінің) елу және одан да көп пайызы Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкіне тиесілі немесе оның сенімгерлік басқаруында болатын және олармен үлестес заңды тұлғалар (Заңның 2-бабының 27) тармақшасы);

Тапсырыс берушінің Заңның 12-бабы 4-тармағының бірінші бөлігінің 1) және 3) тармақшаларында белгіленген жағдайларда әлеуетті өнім берушіні немесе өнім берушіні мемлекеттік сатып алуға жосықсыз қатысушы деп тану туралы талап қоюмен сотқа жүгіну міндеті Заңның 12-бабы 4-тармағының екінші бөлігінің нормаларында белгіленген.

Жауапкер – тауарларды, жұмыстарды немесе көрсетілетін қызметтерді мемлекеттік сатып алу туралы конкурсқа қатысқан әлеуетті өнім беруші; Мемлекеттік сатып алу туралы шарт жасалған өнім беруші.

Заңның 2-бабының 2) тармақшасына сәйкес мемлекеттік сатып алу туралы шарт жасасуға үміткер әлеуетті өнім беруші бола алады:

- кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыратын жеке тұлға,

- заңды тұлға (мемлекеттік мекемелерді қоспағанда, егер олар үшін заңдарда өзгеше белгіленбесе;

- заңды тұлғалардың уақытша бірлестігі (консорциум),

- Тапсырыс беруші осындай жеке тұлғаға меншік құқығымен тиесілі тұрғын үйді сатып алған жағдайда, кәсіпкерлік қызмет субъектісі болып табылмайтын жеке тұлға.

Анықталатын және дәлелденетін фактілер. Дәлелдемелер мен дәлелдемелер.

Істердің осы санаты бойынша процестің дайындық бөлігінде судья мынадай процестік әрекеттерді де жүргізуді ұсынады:

- өтініш берушіден (әлеуетті өнім берушіден) Мемлекеттік сатып алу саласындағы конкурстық комиссиялардың іс-әрекеттерін (әрекетсіздіктерін) уәкілетті органға не мемлекеттік аудит және қаржылық бақылау органына соттан тыс тәртіппен шағымдану туралы мәліметтерді бұл туралы растайтын құжаттарды, сондай-ақ көрсетілген органдардың түпкілікті шешімдерін ұсыну ұсынысымен анықтау. Өтініш берушінің мұндай құжаттарды ұсынуы қиын болған жағдайда, сот бұл құжаттарды іс-әрекеттері даулы адамдардан талап ету туралы мәселені шешсін;

- іске қатысатын адамдар тобы, іс бойынша (оның ішінде соттың бастамасы бойынша) және қаралып отырған өтінішпен құқықтары мен мүдделері қозғалуы мүмкін басқа да адамдарды тарту қажеттілігі туралы мәселені шешу;

- соттың АІЖК-нің 72-бабы нормаларының талаптарын АІЖК-нің 29-тарауында көрсетілген істер бойынша дәлелдеу міндетін актілеріне, әрекеттеріне (әрекетсіздігіне) шағымданатын ұйымдарға, лауазымды адамдарға жүктеу туралы түсіндіруі.

Өтініштердің жоғарыда көрсетілген санатындағы істерді шешу және қарау кезінде судья оларды қараудың көзделген қысқартылған мерзімдері туралы – АІЖК-нің 183-бабының екінші бөлігіне сәйкес істі сот талқылауына дайындау аяқталған күннен бастап 10 жұмыс күнін (бірінші сатыдағы соттың азаматтық істерді қарау және шешу мерзімдері) ескеруі қажет.

Істердің осы санатын қарау кезінде өнім берушінің Мемлекеттік сатып алу туралы шарт бойынша міндеттемелері күшіне енген Мемлекеттік сатып алу туралы шарт негізінде туындағанын анықтау қажет.

Мәселен, Заңның 46-бабының 1-тармағына сәйкес мемлекеттік сатып алу туралы шарт Тапсырыс беруші мен өнім беруші қол қойғаннан не соңғысы конкурстық құжаттамада (аукциондық құжаттамада) көзделген мемлекеттік сатып алу туралы шарттың орындалуын қамтамасыз етуді толық енгізгеннен кейін күшіне енеді. Егер мемлекеттік сатып алу туралы шарт тіркелуге жататын болса, онда ол Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес тіркелгеннен кейін күшіне енеді.

Егер заңда белгіленген мерзімде жеңімпаз деп танылған не екінші орын алған әлеуетті өнім беруші Тапсырыс берушіге мемлекеттік сатып алу туралы қол қойылған шартты ұсынбаса немесе Мемлекеттік сатып алу туралы шарт жасаса, Заңның 26-бабына сәйкес мемлекеттік сатып алу туралы шарттың орындалуын қамтамасыз етуді және (немесе) соманы енгізбесе, онда Заңның 44-бабының 1-тармағына сәйкес мұндай әлеуетті өнім беруші Мемлекеттік сатып алу туралы шарт жасасудан жалтарған болып танылады. Демек, мұндай әлеуетті өнім берушіні Заңның 12-бабы 5-тармағының екінші бөлігіне байланысты Мемлекеттік сатып алуға жосықсыз қатысушылар тізіліміне енгізу туралы мәселені шешу уәкілетті мемлекеттік органның құзыреті болып табылады.

Сондай-ақ, соттар мемлекеттік сатып алу туралы шарттың тіркелуге жататын жағдайларда тіркелгенін анықтауы керек.

Бюджет кодексінің 96-бабының 5-тармағында Мемлекеттік мекемелердің азаматтық-құқықтық мәмілелері олар бюджетті атқару жөніндегі орталық уәкілетті органның аумақтық бөлімшелерінде міндетті тіркелгеннен кейін күшіне енетіні белгіленген.

              Мысал. Жоғарғы Соттың азаматтық істер жөніндегі сот алқасы "А" ЖШС-ні мемлекеттік сатып алуға жосықсыз қатысушы деп тану туралы "ІІД" ММ-нің талап-арызы бойынша жергілікті соттар шығарған сот актілерін күшінде қалдырды.

"ІІД" ММ әкімшілік ғимараттың металл қоршауының жобалау-сметалық құжаттамасын әзірлеу бойынша шартта белгіленген міндеттемелерді "А" ЖШС орындамауына талап-арыз берді.

Соттар "А" ЖШС Шартта көрсетілген мерзімде міндеттемелерді орындамай, кейіннен "ІІД" ММ-ге жұмыстарды орындаудан бас тарту туралы хат жібергенін анықтады.

Соттар талап қоюды қанағаттандырудан бас тартты, өйткені заң талаптары мен Бюджет кодексінің нормаларына сәйкес мемлекеттік сатып алу туралы шарт Қазынашылық органдарында тіркелмеген, сондықтан бұл шарт күшіне енбеген және "А" ЖШС-нің "ІІД"ММ алдындағы міндеттемелері болған жоқ.

Жоғарғы Соттың сот алқасы соттардың қорытындыларын негізді деп таныды, өйткені Бюджет кодексінің 96-бабының 1-тармағына сәйкес мемлекеттік мекемелер азаматтық-құқықтық мәмілелер жасасумен де, оларсыз да шығыстардың экономикалық сыныптамасының ерекшеліктері бойынша міндеттемелер қабылдайды.

"ІІД" ММ мен "В" ЖШС арасында жасалған мемлекеттік сатып алу туралы шартты тіркеу қажеттілігі Бюджет Кодексінің 97-бабы 4-тармағының мазмұнынан туындайды, оған сәйкес жасалған азаматтық-құқықтық мәмілелерді тіркеу бойынша шығыстардың экономикалық сыныптамасының ерекшелігі бойынша тіркелген азаматтық-құқықтық мәмілесіз төлемдер мен ақша аударымдарын жүргізуге жол берілмейді міндетті болып табылады.

Шығыстардың экономикалық сыныптамасы ерекшеліктерінің, оның ішінде жасалған азаматтық-құқықтық мәмілелерді тіркеу міндетті болып табылатын шығыстар түрлерінің тізбесін бюджетті атқару жөніндегі орталық уәкілетті орган айқындайды.

Қаржы министрінің 2008 жылғы 19 желтоқсандағы № 588 Бұйрығымен көрсетілетін қызметтерді мемлекеттік сатып алу және жауапкермен шарт жасасу туралы конкурс өткізу кезеңінде қолданыста болған шығыстардың экономикалық сыныптамасы ерекшеліктерінің, оның ішінде жасалған азаматтық-құқықтық мәмілелерді тіркеу міндетті болып табылатын шығыстар түрлерінің тізбесі (бұдан әрі – тізбе) бекітілді.

"ІІД" ММ мен "А" ЖШС арасында жасалған мемлекеттік сатып алу туралы шарттың мазмұнынан шарт бойынша көрсетілетін қызметтерге ақы төлеу сомасы 159 "Өзге қызметтер мен жұмыстарға ақы төлеу" ерекшелігі бойынша облыстық бюджет қаражатынан бөлінетіні шығады.

Көрсетілген ерекшелік Тізбемен жасалған азаматтық-құқықтық мәмілелерді тіркеу міндетті болып табылатын шығыстарға жатқызылады.

Осы іс бойынша Тараптар арасында жасалған шарт тізбенің 159-ерекшелігіне ескертпеге сәйкес тіркелуі талап етілмейтін азаматтық-құқықтық мәмілелерге жатқызылмаған.

Осылайша, "ІІД" ММ-нің талабын қанағаттандыру үшін құқықтық негіздер болған жоқ.

Заңның 12-бабы 4-тармағының 1) тармақшасына қатысты соттар әрбір жағдайда тапсырыс берушілердің өнім берушімен мемлекеттік сатып алу туралы шартты біржақты тәртіппен бұзуының себептерін белгілеуі тиіс.

Заң осындай 3 себепті белгілейді:

- жеткізушінің біліктілік талаптарына сәйкес установстігін анықтау;

- өнім берушінің конкурстық құжаттама талаптарына сәйкес установстігін анықтау;

- біліктілік талаптарына немесе конкурстық құжаттама талаптарына сәйкестігі туралы дәйексіз ақпарат ұсыну.

Әлеуетті өнім берушілерге қойылатын біліктілік талаптарының толық тізбесі Заңның 9-бабының 1-тармағында белгіленген.

Мысал.

Сот шешімімен "аудан әкімінің аппараты" ММ-нің "С" ЖШС-ні біліктілік талаптары бойынша дұрыс емес ақпаратты конкурсқа қатысуға өтінім беру кезінде жауапкердің ұсынуына байланысты Мемлекеттік сатып алуға жосықсыз қатысушы деп тану туралы талап-арызы қанағаттандырылды.

"Тұрғын үй коммуналдық шаруашылығын жаңғырту" бағдарламасына қатысушылардың үйлерінің аулалары мен іргелес аумақтарын абаттандыру жөніндегі жұмыстарды мемлекеттік сатып алу туралы электрондық конкурс жарияланған кезде арнайы біліктілік талаптарының бірі қуаты 118 кВт болатын қажетті арнайы техника – бульдозердің болуы болып табылатыны анықталды.

"С" ЖШС конкурсқа қатысуға өтінім бере отырып, біліктілік туралы мәліметтерде "А"ЖШС-нен жалға алынған бульдозердің бар-жоғын көрсетті.

Мемлекеттік сатып алу қорытындылары туралы хаттамамен "С" ЖШС конкурстың жеңімпазы болып танылды және онымен Мемлекеттік сатып алу туралы шарт жасалды.

К. атындағы аудан прокуратурасы жүргізген мемлекеттік сатып алу туралы заңнаманың қолданылуын тексеру арқылы "А" ЖШС-нен жалға алынған біліктілік туралы мәліметтерде "С" ЖШС-на көрсетілген Бульдозерді уәкілетті орган жалдау шарты жасалғанға және Мемлекеттік сатып алу туралы конкурс жарияланғанға дейін тіркеу есебінен шығарғаны және "А"ЖШС-нің меншігінде бола алмағаны анықталды,  тиісінше, "С" ЖШС-мен жасалған шарт бойынша жалдау нысанасы бола алмады.

Осылайша, біліктілік талаптарына сәйкестігі туралы дұрыс емес ақпарат беру "С" ЖШС-нің Мемлекеттік сатып алуға жосықсыз қатысушы ретінде танылуына негіз болды.

Соттар Заңның 9-бабы 6-тармағына сәйкес аталған тізбе әлеуетті өнім беруші жұмыстарды орындау бойынша қосалқы мердігер не өткізілетін Мемлекеттік сатып алудың мәні болып табылатын қызметтер көрсету бойынша бірлесіп орындаушылар ретінде тартуды көздейтін заңды тұлғаларға да қолданылатынын есте ұстаған жөн.

Біліктілік талаптарына сәйкестігімен қатар, конкурсқа қатысуға өтінімде Мемлекеттік сатып алуға қатысуға мүмкіндік беретін Заңның 6-бабында көзделген шектеулерді бұзушылықтардың болмауы туралы нақты мәліметтер болуға тиіс.

Мемлекеттік сатып алу туралы шарт жасалғаннан кейін мұндай фактілерді анықтау заңның 43-бабы 19-тармағының 1) тармақшасына сәйкес оны бұзу және осы Шартты жасасқан өнім берушіні мемлекеттік сатып алуға жосықсыз қатысушы деп тану туралы талап қоюмен сотқа жүгіну үшін негіз болып табылады.

Мысал.

"Құрылыс басқармасы" ММ сотқа "П" ЖШС-ні объектіні салу жөніндегі жұмыстарды мемлекеттік сатып алуға жосықсыз қатысушы деп тану туралы талап арызбен жүгінді, өйткені уәкілетті орган жүргізген БАҚЫЛАУДА жауапкердің дәйексіз ақпарат беру фактісі анықталды.

Сот "П" ЖШС объектіні салуға арналған жобалау-сметалық құжаттаманы әзірлеуге қосалқы жобалаушы ретінде қатысқанын анықтап, Заңның 6-бабы 1-тармағының 2) тармақшасына сәйкес объектіні салу жөніндегі жұмыстарды мемлекеттік сатып алу туралы конкурсқа әлеуетті өнім беруші ретінде қатыса алмады.

Заңның 12-бабы 4-тармағының 3) тармақшасына қатысты өнім берушілерді Мемлекеттік сатып алуға жосықсыз қатысушылар деп тану туралы істерді қарау кезінде олармен жасалған мемлекеттік сатып алу туралы шарттар бойынша өз міндеттемелерін орындамауына не тиісінше орындамауына байланысты Тараптар арасында жасалған шарттың талаптарын негізге алу қажет.

Бұл ретте міндеттемені тиісінше орындамау ұғымы АК-нің 349-бабының 1-тармағында қамтылғанын, оған міндеттемені уақтылы орындамау, тауарлар мен жұмыстардың кемшіліктерімен, міндеттеменің мазмұнында айқындалған басқа да шарттардың бұзылуымен қамтылатынын назарға алған жөн.

Сонымен қатар, өнім берушінің міндеттемені тиісінше орындамауы оны мемлекеттік сатып алуға жосықсыз қатысушы деп тануға әкеп соқтырмайды.

Мәселен, Жоғарғы Соттың "соттардың Мемлекеттік сатып алу туралы заңнаманы қолдануы туралы" нормативтік қаулысының 5-тармағына сәйкес, олармен жасалған мемлекеттік сатып алу туралы шарттар бойынша өз міндеттемелерін орындамаған не тиісінше орындамаған өнім берушілерді Мемлекеттік сатып алуға жосықсыз қатысушылар деп тану туралы талаптарды қарау кезінде соттар өнім берушінің кінәсін азаматтық-құқықтық АК-нің 359-бабына сәйкес жауапкершілік және Тапсырыс беруші үшін туындаған жағымсыз салдарлар, АІЖК-нің 6-бабының алтыншы бөлігіне сәйкес әділдік пен парасаттылық критерийлеріне сүйене отырып. Теріс салдарлар деп Шарттың тарапына осындай залал келтіруді, ол шарт жасасу кезінде сенуге құқылы нәрседен едәуір айырылғанын түсіну керек (АК-нің 401-бабының 2-тармағы).

Мысал.

Жоғарғы Соттың азаматтық істер жөніндегі сот алқасы жауапкердің тауарды жеткізу мерзімдерін бұзуына байланысты Мемлекеттік сатып алуға жосықсыз қатысушы деп тану туралы "Г" РММ-нің "B" ЖШС-не талап қоюы бойынша істі қарады.

Іс материалдарынан "Г" РММ мен "В" ЖШС арасында Мемлекеттік сатып алу туралы шарт жасалғаны, оның шарттары бойынша "В" ЖШС әскери бөлімдерге жиһаз қоюға міндеттенгені шығады.

Кейіннен Тараптар арасында тауарды жеткізу мерзімін ұзарту туралы қосымша келісімге қол қойылды.

"В" ЖШС шартта және оған қосымша келісімде көзделген тауарды жеткізу мерзімдері 2-ден 15 күнге дейін бұзылғаны анықталды. Алайда, барлық тауарды комиссия қабылдады, талапкердің жеткізілген тауардың сапасы мен саны бойынша талаптары жоқ.

Төлем тапсырмасына сәйкес жауапкер тауарды жеткізуді кешіктіргені үшін тұрақсыздық айыбының сомасын төледі.

Бірінші және апелляциялық сатыдағы соттар талап қою талаптарын қанағаттандыра отырып, "в" ЖШС-нің тауарды жеткізу мерзімдерін, міндеттеменің шарттары мен заңнама талаптарына сәйкес міндеттемені тиісінше орындау туралы АК-нің 272-бабының талаптарын бұзуының белгіленген фактісін негізге алды.

Жоғарғы Соттың сот алқасы осы іс бойынша шығарылған сот актілерінің күшін жойды және істі қарау кезінде соттар тек "В" ЖШС міндеттемелерін тиісінше орындамау фактісінен туындамауы тиіс екенін, бірақ мердігердің кінәсінің болуы және Тапсырыс беруші үшін орын алған теріс салдарлардың болуы туралы мәселені анықтауға міндетті екенін көрсете отырып, талап қоюдан бас тарту туралы жаңа шешім қабылдады. Соттар Тапсырыс берушіге тауардың нақты жеткізілімі жүзеге асырылғанын, "Г" РММ тауар оның сапасы мен ассортименті бойынша қандай да бір талаптарсыз қабылданғанын назарға алған жоқ, бұл тауарларды қабылдау туралы актілермен расталады. "В" ЖШС міндеттемелерін тиісінше орындамау оның тұрақсыздық айыбын төлеу түріндегі мүліктік жауапкершілігіне әкеп соқтырды. Теріс салдарлардың және Тапсырыс берушіге келтірілген залалдың болмауы "В" ЖШС-ні мемлекеттік сатып алуға жосықсыз қатысушы деп тану үшін негіз болып табылмайды.

Өнім берушіні (әлеуетті өнім берушіні) мемлекеттік сатып алудың жосықсыз қатысушысы деп тану үшін негіздердің бар екендігін белгілеуге қарамастан, мұндай талап әрқашан қанағаттандырылуға жатпайтынын ескеру қажет.

Мәселен, Заңның 12-бабы 4-тармағының екінші бөлігіне сәйкес көрсетілген тармақтың бірінші бөлігінің 1) және 3) тармақшаларында көрсетілген жағдайларда Тапсырыс беруші Өнім берушінің Қазақстан Республикасының Мемлекеттік сатып алу туралы заңнамасын бұзу фактісі туралы өзіне белгілі болған күннен бастап күнтізбелік отыз күннен кешіктірмей осындай әлеуетті сатып алу туралы сотқа талап-арызбен жүгінуге міндетті өнім берушінің немесе өнім берушінің Мемлекеттік сатып алуға жосықсыз қатысушысы болып табылады.

"Соттардың Мемлекеттік сатып алу туралы заңнаманы қолдануы туралы" Жоғарғы Соттың 2012 жылғы 14 желтоқсандағы №5 нормативтік қаулысының 3-тармағына сәйкес осы мерзімдердің өтуі әлеуетті өнім берушіні мемлекеттік сатып алуға жосықсыз қатысушы деп тану туралы өтінішті қанағаттандырудан бас тарту үшін негіз болып табылатын бұлтартпау болып табылады.

Мысал.

Жоғарғы Соттың азаматтық істер жөніндегі сот алқасы "s" ЖШС-не "Н" РММ-нің Мемлекеттік сатып алуға жосықсыз қатысушы деп тану туралы талабын қанағаттандырудан бас тарту туралы жергілікті соттардың сот актілерінің күшін жойды.

Тараптар арасында тіркелетін почта жөнелтілімдерін жіберу бойынша көрсетілетін қызметтерді мемлекеттік сатып алу туралы шарт жасалғаны анықталды, ол бойынша "S" ЖШС Тапсырыс берушінің жөнелтілімдерін Қазақстан Республикасының аумағы, ТМД елдері және алыс шет елдер бойынша шартқа қосымшаларға сәйкес, сондай-ақ белгіленген мерзімдерде және шарттарда уақтылы қабылдауды және жөнелтуді қамтамасыз етуге міндеттеме алды Шартпен. Шартқа № 1 қосымшаға сәйкес Қазақстан Республикасының аумағы бойынша қызмет көрсету мерзімі 3-5 жұмыс күнін құрайды.

Іс материалдарымен "s" ЖШС Т., С. және М. алушыларға жөнелтімдерді жеткізу жөніндегі міндеттемелердің уақтылы орындалмағаны расталды.

Жергілікті соттар "S" ЖШС-нің өзіне қабылдаған міндеттемелерін бұзу фактісін айта отырып, сонымен бірге "Н" РММ-нің Заңның 11-бабының 4-тармағында белгіленген сотқа жүгіну үшін бұлтартпау мерзімін өткізіп алуын талап қоюдан бас тарту үшін дербес негіз ретінде көрсетті.

Жергілікті соттардың қорытындылары Заңға және істің нақты мән-жайларына негізделмеген деп танылды.

Шынында да, "s" ЖШС-нің Т.және С. пошта хат-хабарларын жеткізу кезінде шарттық міндеттемелерді бұзғаны туралы "Н" РММ 2016 жылғы 25 тамызда белгілі болды, ал талап 2016 жылғы 29 қыркүйекте қойылды.

Сонымен қатар, соттардың талапкерге 2016 жылғы 8 қыркүйекте белгілі болған М. хат-хабарларды жеткізуді кейінге қалдыру туралы заң бұзушылықтың қаралып отырған іс үшін құқықтық маңызы жоқ деген қорытындылары Жоғарғы Соттың азаматтық істер жөніндегі сот алқасының негізсіз деп танылды, өйткені "Н" РММ "s" ЖШС-ні мемлекеттік органдардың жосықсыз қатысушысы деп тану туралы талап Мемлекеттік сатып алу туралы шарттың қолданылу кезеңінде қабылданған міндеттемелерді бұзудың барлық жағдайларын көрсете отырып, осы іс шеңберінде алғаш рет сатып алу туралы мәлімделді. Әрбір жағдай Шарт талаптарын дербес бұзу болып табылады және тиісінше өнім берушіні мемлекеттік сатып алуға жосықсыз қатысушы деп тану туралы талап қою үшін дербес негіз бола алады.

Осыған байланысты Жоғарғы Соттың азаматтық істер жөніндегі сот алқасы талап арызда көрсетілген бұзушылық фактілерінің әрқайсысы міндетті, тиісті құқықтық бағалауға жататынын, оның ішінде мерзім бойынша "S" ЖШС жол берген бұзушылықтарды оның жосықсыздығының куәлігі деп танығанын анықтап. "S" ЖШС міндеттемелерінің соңғы бұзылуына жол берілген сәттен бастап талап заңда белгіленген мерзім шегінде берілгендіктен, "Н" РММ-нің талап-арыз талаптары қанағаттандырылды.

Өнім берушіні мемлекеттік сатып алуға жосықсыз қатысушы деп тану туралы талап қою кезінде талапкерлер бір мезгілде жауапкердің шарт бойынша міндеттемелерін бұзуына байланысты тұрақсыздық айыбын өндіріп алу туралы талаптар қоюы мүмкін.

Заңның 43 - бабының 13-тармағына сәйкес мемлекеттік сатып алу туралы шартта Мемлекеттік сатып алу туралы шарт бойынша міндеттемелерді орындамағаны не тиісінше орындамағаны үшін тұрақсыздық айыбы (айыппұл, өсімпұл) көзделуге тиіс. Тұрақсыздық айыбының мөлшері Қазақстан Республикасының азаматтық заңнамасына сәйкес айқындалады.

Талап арызға қоса берілетін негізгі құжаттардың тізбесі

АІЖК-нің 149-бабының талаптарына сәйкес, оның ішінде талапкер өз талаптарын негіздейтін мән-жайларды растайтын құжаттар:

- тізбесі "Мемлекеттік сатып алу туралы"2015 жылғы 4 желтоқсандағы Заңның 12-бабының 2-тармағында белгіленген мемлекеттік сатып алу веб-порталында орналастырылған тапсырыс беруші (Мемлекеттік сатып алуды ұйымдастырушы) әзірлеген конкурстық құжаттаманың көшірмесі;

- құжаттарды ұсыну мүмкін болмаған кезде АІЖК-нің 149-бабы бірінші бөлігінің 6) тармақшасына сәйкес талап қою арызына жауапкерден дәлелдемелерді талап ету туралы талапкердің өтінішхаты қоса беріледі;

- талапкердің (әлеуетті өнім берушінің) конкурсқа қатысуға өтінімінің көшірмесі, сондай-ақ өтінім беру кезінде конкурсқа қатысу үшін әлеуетті өнім беруші ұсынған құжаттардың көшірмелері;

- конкурсқа қатысуға алдын ала рұқсат беру хаттамасының көшірмесі;

- Мемлекеттік сатып алу қорытындылары туралы хаттама;

- Мемлекеттік сатып алу туралы жасалған шарттың көшірмесі;

- Мемлекеттік сатып алу туралы шарт бойынша міндеттемелерді Тараптардың орындауы процесінде тараптар арасында орын алған Тапсырыс берушінің өнім берушіге жіберілген талаптары және өзге де хат-хабарлар;

- жүкқұжаттар, орындалған жұмыстар актілері, тауарларды, жұмыстарды немесе көрсетілетін қызметтерді қабылдау-беру актілері,

- талапкердің пікірінше, Тапсырыс берушінің (ұйымдастырушының) конкурсқа қатысуға рұқсат беруден бас тартуының не конкурстық өтінімді қабылдамауының негізсіздігін растайтын өзге де құжаттар;

 - егер заңды тұлға талап қойса, Жарғының, мемлекеттік тіркеу (қайта тіркеу) туралы куәліктің немесе анықтаманың көшірмесі немесе жеке басын куәландыратын құжаттың және дара кәсіпкер талап қойса, дара кәсіпкер ретінде тіркеу туралы құжаттың көшірмесі.

Электрондық құжат нысанында берілетін талап арызға АІЖК-нің 149-бабының бірінші бөлігінде көрсетілген құжаттардың көшірмелері электрондық нысанда қоса беріледі.

              Істерді қарау және шешу кезінде қолдануға жататын заңдар

Конституция.

АК.

АІЖК.

Кәсіпкерлік Кодексі.

Бюджет кодексі.

Экологиялық кодекс.

Заңдар:

– "Мемлекеттік сатып алу туралы" 2015 жылғы 4 желтоқсандағы (бұдан әрі-заң);

- "Қазақстан Республикасындағы сәулет, қала құрылысы және құрылыс қызметі туралы" 2001 жылғы 16 шілдедегі № 242-II;

- 2004 жылғы 9 қарашадағы № 603 "Техникалық реттеу туралы";

-1999 жылғы 15 наурыздағы № 349-I "Мемлекеттік құпиялар туралы";

-2014 жылғы 16 мамыр № 202-V "Рұқсаттар және хабарламалар туралы";

-2015 жылғы 12 қарашадағы № 392-V "мемлекеттік аудит және қаржылық бақылау туралы".

Жоғарғы Соттың 2012 жылғы 14 желтоқсандағы № 5 "соттардың Мемлекеттік сатып алу туралы заңнаманы қолдануы туралы"нормативтік қаулысы.

Үкімет Қаулылары:

- "Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің Мемлекеттік сатып алу комитетін құру туралы" 2014 жылғы 2 сәуірдегі № 300;

- 2015 жылғы 31 желтоқсандағы № 1200 "ерекше тәртіпті қолдана отырып Мемлекеттік сатып алуды жүзеге асыру туралы".

Қаржы министрінің бұйрықтары:

- "Мемлекеттік сатып алуды жүзеге асыру қағидаларын бекіту туралы" 2015 жылғы 11 желтоқсандағы № 648 (бұдан әрі-мемлекеттік сатып алуды жүзеге асыру қағидалары);

- 2015 жылғы 28 желтоқсандағы № 694 "Мемлекеттік сатып алу саласында тізілімдерді қалыптастыру және жүргізу қағидаларын бекіту туралы";

- 2017 жылғы 22 ақпандағы № 130 "Мемлекеттік сатып алуды ұйымдастыру мен өткізуді бірыңғай ұйымдастырушы жүзеге асыратын тауарлардың, жұмыстардың, көрсетілетін қызметтердің тізбесін бекіту туралы";

- "Мемлекеттік сатып алу алдын ала біліктілік іріктеумен конкурс тәсілімен жүзеге асырылатын тауарлардың, жұмыстардың, көрсетілетін қызметтердің тізбесін бекіту және "Мемлекеттік сатып алу саласында тізілімдерді қалыптастыру және жүргізу қағидаларын бекіту туралы"Қазақстан Республикасы Қаржы министрінің 2015 жылғы 28 желтоқсандағы № 694 бұйрығына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы" 2016 жылғы 29 ақпандағы № 91.

Назар аударыңыз!

«Заң және Құқық» адвокаттық кеңсесі, бұл құжаттың жалпылама екендігіне және нақты сіздің жағдайыңыздың талаптарына сәйкес келмеуі мүмкендігіне көңіл бөлуіңізді сұрайды.

Біздің заңгерлер сіздің нақты жағдайыңызға сәйкес келетін кез келген құқықтық құжатты әзірлеп көмектесуге дайын.

Қосымша ақпарат алу үшін Заңгер/Адвокат телефонына хабарласуыңызға болады: +7 (708) 971-78-58; +7 (700) 978 5755, +7 (700) 978 5085.

            Адвокат Алматы Заңгер Қорғаушы Заң қызметі Құқық қорғау Құқықтық қөмек Заңгерлік кеңсе Азаматтық істері Қылмыстық істері Әкімшілік істері Арбитраж даулары Заңгерлік кеңес Заңгер Адвокаттық кеңсе Қазақстан Қорғаушы  Заң компаниясы