Нотариаттық әрекеттерге шағымдар немесе оларды жасаудан бас тарту

Соттылық.

Нотариустың іс-әрекетіне немесе нотариаттық іс-әрекет жасаудан бас тартуға шағымдар нотариустың немесе нотариаттық іс-әрекеттер жасауға уәкілеттік берілген тиісті адамның орналасқан жері бойынша сотқа беріледі.

"Нотариустың немесе нотариаттық іс-әрекеттер жасауға уәкілеттік берілген лауазымды адамның орналасқан жері" деген ұғымда бапта Мемлекеттік нотариаттық кеңсе орналасқан аудан (қала) не есептік тіркеу орны бойынша жеке нотариустың үй-жайы немесе лауазымды адамдары нотариаттық іс-әрекеттер жасауға уәкілеттік берілген жергілікті атқарушы билік органы көзделеді.

Заңдарда аталған лауазымды адамдардың өсиеттер мен сенімхаттарды дұрыс куәландырмауына немесе оларды куәландырудан бас тартуына шағымдар тиісінше аурухананың, басқа стационарлық емдеу-профилактикалық мекеменің, Халықты әлеуметтік қорғау мекемесінің, Халықты әлеуметтік қорғаудың тиісті органының, экспедицияның, госпитальдің, әскери-оқу мекемесінің, әскери бөлімнің, құраманың орналасқан жері бойынша сотқа беріледі, мекемелер, ұйымдар, бас бостандығынан айыру орындары.

Өсиетті дұрыс куәландырмауға немесе теңіз кемесінің немесе Қазақстан Республикасының туымен жүзетін ішкі жүзу кемесінің капитаны оны куәландырудан бас тартуға шағымдар кеменің тіркелген портының орны бойынша беріледі.

Тараптардың құқықтық қатынастарын және басшылыққа алынуы тиіс заңды анықтау.

АІЖК-нің 302-бабы 1-тармағының 13) тармақшасына сәйкес нотариаттық әрекеттерге шағымдар немесе оларды жасаудан бас тарту ерекше іс жүргізу тәртібімен қаралады. Шағымды қарау кезінде АІЖК - нің 45-тарауының, АК-нің 57-60-тарауларының, "Нотариат туралы"Заңның нормаларын басшылыққа алу қажет.

Шағымды қарау мәні нотариустың өтініш беруші үшін заң талаптарына сәйкес келмейтін нотариаттық іс-әрекеттер жасауы не жасамауы болып табылады.

Жасалған нотариаттық әрекеттің күшін жою қажеттігін не нотариустың мұндай әрекетті орындау міндеттемесін куәландыратын шағымда баяндалған нақты мән-жайлар сотқа ұсынылған талаптың негізі болып табылады.

Іске қатысатын адамдар. Сотқа шағым беретін мүдделі тұлға (өтініш беруші) жасалған нотариаттық әрекетті немесе нотариаттық іс-әрекетті жасаудан бас тартуды дұрыс емес деп санайтын, шағымданатын нотариаттық іс-әрекетті жасауға тікелей қатысатын адам болуға тиіс.

Шағым өтініш берушінің, нотариустың немесе нотариаттық іс-әрекеттер жасауға уәкілетті лауазымды адамның қатысуымен қаралады.

Осы тұлғалардан басқа, өтінім беруші де, соттың бастамасы бойынша да іске қатысуға басқа да мүдделі тұлғалар тартылуы мүмкін.

Анықталатын және дәлелденетін фактілер. Дәлелдемелер мен дәлелдемелер.

Дәлелдеу пәні:

- жасалған немесе жетілмеген нотариаттық іс-әрекет, нотариаттық іс-әрекеттерді дұрыс жасамау немесе нотариаттық іс-әрекетті жасаудан заңсыз бас тарту;

- нотариаттық әрекетті кім жасады немесе оны жасаудан бас тартты;

- нотариаттық іс-әрекет жасауға негізделген құқық туралы даудың болмауы (егер құқық туралы дау бар болса, онда ол талап қою ісін жүргізу тәртібімен қаралуға тиіс);

- нотариаттық іс-әрекет жасалған немесе оны жасаудан бас тартылған күн (адамға нотариаттық іс-әрекет жасағаны немесе бас тартқаны туралы белгілі болған күн);

- қорғау үшін сотқа жүгінген күні (шағым сотқа өтініш берушіге жасалған нотариаттық іс-әрекет немесе бас тарту туралы белгілі болған күннен бастап есептелетін 10 күндік мерзімде беріледі);

- басқа жағдайлар.

"Нотариат туралы" Заңның 48-бабына сәйкес, егер мұндай әрекетті жасау заңнамаға қайшы келсе, нотариус нотариаттық іс-әрекет жасаудан бас тартады; іс-әрекетті басқа нотариус жасауға тиіс; нотариаттық іс-әрекетті жасау туралы өтінішпен әрекетке қабілетсіз азамат не қажетті өкілеттігі жоқ өкіл жүгінген; заңды тұлғаның атынан жасалатын мәміле заңда көрсетілген мақсаттарға қайшы келеді. оның жарғысына немесе ережесіне; мәміле заң талаптарына сәйкес келмейді; нотариаттық іс-әрекет жасау үшін ұсынылған құжаттар заң талаптарына сәйкес келмейді.

Мүдделі тұлғаның нотариустардың әрекеттеріне шағымдануы үшін келесі жағдайлар негіз бола алады:

- нотариустың немесе лауазымды адамның өсиетті немесе сенімхатты дұрыс куәландырмауы немесе оларды куәландырудан бас тартуы;

- нотариустың немесе лауазымды адамның мұрагерлікке байланысты өзге де нотариаттық іс-әрекетті дұрыс жасамауы;

- нотариустың немесе нотариаттық іс-әрекеттер жасауға уәкілетті лауазымды адамның мұраға құқық туралы немесе мұраны қабылдау туралы куәлік беру туралы өтінішті қабылдаудан бас тартуы;

- нотариустың немесе нотариаттық іс-әрекеттер жасауға уәкілеттік берілген лауазымды адамның мұраны іс жүзінде қабылдаған мұрагерге мұраға құқық туралы куәлік беруден бас тартуы;

- мұра қалдырушының немесе мұрагерлердің Тегі, Аты, Әкесінің аты туралы деректерді жазуда дәлсіздіктер бар мұраға құқық туралы куәлік беру, ал нотариус оған тиісті түзетулер енгізуден бас тартады;

- мұрагерлік құқығы туралы куәлікті беруді кейінге қалдыру немесе тоқтата тұру;

- нотариустың мұрагерлік құқығы туралы куәліктің көшірмесін кәмелетке толмаған немесе әрекетке қабілетсіз (әрекет қабілеті шектеулі) адамға мұрагерге оның мүліктік құқықтарын қорғау үшін оның тұрғылықты жері бойынша қорғаншылық және қамқоршылық органына ілеспе хатпен бірге жіберуден бас тартуы;

- мұрагердің қолының түпнұсқалығын куәландырған нотариустың заңда белгіленген мерзімде мұрадан бас тартқан нотариусты мұраның ашылу орны бойынша хабардар етпеуі және жібермеуі;

- мүдделі тұлғаның пікірінше, оның құқықтары мен заңмен қорғалатын мүдделерін бұзу болып табылатын өзге де іс-әрекеттер жасаудан немесе іс-әрекеттер жасаудан бас тарту;

- басқа жағдайлар.

Нотариаттық іс-әрекет жасаудан бас тартылған кезде нотариус мүдделі тұлғаға бас тарту себептерін көрсете отырып, адам нотариаттық іс-әрекет жасауға өтініш жасаған күннен бастап он күннен кешіктірілмейтін мерзімде дәлелді қаулы береді. Осы қаулыда оған шағымдану мерзімі мен тәртібі түсіндірілуге тиіс.

Нотариустың іс-әрекетіне шағым бере отырып, өтініш беруші нотариустың нотариаттық іс-әрекет жасаудан бас тарту туралы қаулысын әрдайым ұсына алмайды, бұл ретте шағымның мазмұнынан нотариустың өтінішті қабылдаудан ғана емес, сондай-ақ өтініш берушіге осындай қаулы беруден қасақана бас тартуы көрінеді.

Мұндай жағдайда судья шағымның көшірмесін нотариусқа жіберуге және оны сотқа тек оған кері қайтарып алуды ғана емес, сонымен қатар бас тарту себептерін түсіндіре отырып, нотариаттық іс-әрекет жасаудан бас тарту туралы қаулыны ұсынуға міндеттеуге тиіс. Өтініш сотқа өтініш берушіге жасалған нотариаттық іс-әрекет туралы немесе нотариаттық іс-әрекет жасаудан бас тарту туралы белгілі болған күннен бастап он күн ішінде беріледі.

Егер өтініш беруші нотариустың (лауазымды адамның) іс-әрекетіне шағымдану үшін он күндік мерзімді өткізіп алса, онда ол осы мерзімді өткізіп алудың дәлелді деп санайтын себептерін көрсетуі және оны өткізіп алу себептерін дәлелді деп танып, соттан мерзімді қалпына келтіруді сұрауы тиіс.

Нотариаттық іс-әрекетке немесе оны жасаудан бас тартуға шағымды қабылдаған кезде азаматтық құқық туралы даудың бар-жоғын анықтау қажет. Егер шағымнан және оған қоса берілген құжаттардан мұндай даудың бар екендігі немесе сотқа ведомстволық бағынысты дау мүдделі тұлғаның шағымы бойынша қозғалған істі қарау кезінде туындайтыны байқалса, судья АІЖК-нің 304-бабының талаптарын негізге ала отырып, өтініш берушіге оның ведомстволық бағыныстылығы бойынша сотқа талап қоюмен жүгіну құқығын түсіндіре отырып, мұндай шағымды қараусыз қалдыру туралы ұйғарым шығаруы тиіс.

Соттар нотариустың мұрагерлік құқығы туралы куәлікті мерзімінен бұрын беруден бас тартуына шағымдануға жатпайтынын есте ұстаған жөн, өйткені АК-нің 1073-бабының 2-тармағында көзделген өсиет бойынша да, заң бойынша да мұрагерлік кезінде мұрагерлік құқығы туралы куәлікті алты ай мерзім өткенге дейін беру мүмкіндігі нотариустың құқығы болып табылады, бірақ оның міндеті емес куәлікті беруге өтініш білдірген адамдардан басқа, тиісті мүлікке немесе барлық мұраға қатысты басқа мұрагерлер жоқ екендігі туралы сенімді деректер болса да.

АІЖК-нің 367-бабына сәйкес өтініш берушінің шағымы қанағаттандырылған сот шешімі жасалған нотариаттық әрекеттің күшін жояды немесе осындай әрекетті орындауға міндеттейді.

Талап арызға қоса берілетін негізгі құжаттардың тізбесі

АІЖК-нің 149-бабының талаптарына сәйкес, оның ішінде талапкер өз талаптарын негіздейтін мән-жайларды растайтын құжаттар:

- мұра қалдырушының қайтыс болғаны туралы куәлік;

- туыстық қатынастарды растайтын және талапкердің заң немесе өсиет бойынша мұрагерлерге қатысы бар екенін анықтайтын дәлелдер;

- мұрагерлік мүліктің мұра қалдырушыға тиесілігі туралы құжаттар;

- нотариаттық іс-әрекет жасағаны немесе жасаудан бас тартқаны туралы куәландыратын құжат (мұрагерлік құқығы туралы куәлік беруден бас тарту туралы нотариустың қаулысы, мәмілелерді куәландыру және т. б.);

- тиісті құжаттарды қоса бере отырып, шағымның мәні бойынша нотариустың жазбаша түсіндірмесі;

- шағымда баяндалған дәлелдердің негізділігін растайтын дәлелдемелер.

- басқа құжаттар

Істерді қарау және шешу кезінде қолдануға жататын заңдар

Азаматтық кодекс (57-60 тараулар).

АІЖК (45-тарау).

1997 жылғы 14 шілдедегі № 155-I "Нотариат туралы"заң.

Жоғарғы Соттың 2009 жылғы 29 маусымдағы № 5 "соттардың мұрагерлік туралы заңнаманы қолдануының кейбір мәселелері туралы"нормативтік қаулысы.

"Нотариустардың нотариаттық іс-әрекеттер жасау қағидаларын бекіту туралы"Әділет министрінің 2012 жылғы 31 қаңтардағы № 31 бұйрығы

Назар аударыңыз!

«Заң және Құқық» адвокаттық кеңсесі, бұл құжаттың жалпылама екендігіне және нақты сіздің жағдайыңыздың талаптарына сәйкес келмеуі мүмкендігіне көңіл бөлуіңізді сұрайды.

Біздің заңгерлер сіздің нақты жағдайыңызға сәйкес келетін кез келген құқықтық құжатты әзірлеп көмектесуге дайын.

Қосымша ақпарат алу үшін Заңгер/Адвокат телефонына хабарласуыңызға болады: +7 (708) 971-78-58; +7 (700) 978 5755, +7 (700) 978 5085.

            Адвокат Алматы Заңгер Қорғаушы Заң қызметі Құқық қорғау Құқықтық қөмек Заңгерлік кеңсе Азаматтық істері Қылмыстық істері Әкімшілік істері Арбитраж даулары Заңгерлік кеңес Заңгер Адвокаттық кеңсе Қазақстан Қорғаушы  Заң компаниясы