ҚР ҚК 237-бабына түсініктеме. Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің ҚР ҚК бандитизмі

     1. Азаматтарға немесе ұйымдарға шабуыл жасау мақсатында тұрақты қарулы топ (Банда) құру, сол сияқты осындай топқа (бандаға)басшылық жасау, –      

мүлкі тәркіленіп немесе онсыз сегіз жылдан он бес жылға дейінгі мерзімге бас бостандығынан айыруға жазаланады.      

2. Тұрақты қарулы топқа (бандаға) немесе ол жасаған шабуылдарға қатысу –      

мүлкі тәркіленіп немесе онсыз алты жылдан он екі жылға дейінгі мерзімге бас бостандығынан айыруға жазаланады.      

3. Осы баптың бірінші немесе екінші бөліктерінде көзделген, адам өзінің қызметтік жағдайын пайдалана отырып жасаған іс-әрекеттер, -      

мүлкі тәркіленіп немесе онсыз он жылдан он бес жылға дейінгі мерзімге бас бостандығынан айыруға жазаланады.

     Бұл қылмыстың қоғамдық қауіптілігі бандиттік құрылымдардың қызметі азаматтарда қорқыныш, жеке сенімсіздік, олардың заңды мүдделеріне қауіп төндіреді, мемлекеттік, қоғамдық және басқа институттардың қалыпты жұмысын ұйымдастырмайды, мұның бәрі сайып келгенде қоғамның психологиялық тұрақтылығына және оның қызметінің өнімділігіне әсер етеді.      

Бандитизмнің нысаны - қоғамдық қауіпсіздік. Бандитизмнің қосымша объектісі азаматтардың өмірі мен денсаулығы, меншік, билік пен басқарудың қалыпты қызметі болуы мүмкін.      

Бандитизмнің объективті жағы тұрақты қарулы банданы құруда, банданы басқаруда, бандаға қатысуда, Банда жасаған шабуылға қатысуда көрінеді.      

Банда деп жеке азаматтарға немесе ұйымдарға бір немесе бірнеше шабуыл жасау үшін алдын ала біріккен екі немесе одан да көп адамнан тұратын тұрақты, ұйымдасқан қарулы топты түсіну керек. Банда ұйымдасқан қылмыстық топтан қарулануымен және қылмыстық мақсатымен ерекшеленеді – азаматтар мен ұйымдарға шабуыл жасау. Банда-бұл келесі белгілерге тән ұйымдасқан қылмыстық бірлестіктің нақты формаларының бірі:     

1) екі және одан да көп адамның қатысуы;      

2) тұрақтылық;      

3) қарулану;      

4) азаматтарға немесе ұйымдарға шабуыл жасаудың арнайы мақсатының болуы.      

Екі және одан да көп адамның қатысу белгілері Банда тек осындай қылмыстық құралым деп танылатынын білдіреді, онда осы қылмыстық құрылымға кемінде екі адам 16 жасқа толған, үшінші және одан кейінгі 13, 14, 15 жастағы болуы мүмкін.      

21.06.2001 ж. ҚР Жоғарғы сотының № 2 "соттардың бандитизм және басқа да қатыстылықта жасалған қылмыстар үшін жауапкершілік туралы заңнаманы қолдануының кейбір мәселелері туралы" нормативтік қаулысының түсіндірмелеріне сәйкес банданың тұрақтылығы туралы, атап айтқанда, оның құрамының тұрақтылығы, оның мүшелері арасындағы тығыз байланыс, олардың іс-әрекеттерінің келісімділігі сияқты белгілер куәландыруы мүмкін. қылмыстық іс-әрекеттің формалары мен әдістерінің тұрақтылығы, оның өмір сүру ұзақтығы.      

Банда мұқият дайындықты қажет ететін бір қылмыс жасау үшін де құрылуы мүмкін.      

Банданың міндетті белгісі оның қарулануы болып табылады, бұл банданың қатысушыларында зауытта жасалған, сондай-ақ қолдан жасалған атыс немесе суық қарудың, жарылғыш құрылғылардың, сондай-ақ газ және пневматикалық қарудың болуын болжайды. Шабуыл кезінде Банда мүшелері пайдаланатын заттарды қару деп тану туралы мәселені шешу кезінде 30.12.1998 ж. № 339-1 "жекелеген қару түрлерінің айналымын мемлекеттік бақылау туралы" ҚР Заңының ережелерін басшылыққа алу қажет. Қажет болған жағдайда пайдаланылатын заттардың қару-жарақ екенін анықтау үшін сараптама тағайындау керек. ҚР ҚК 237-бабы бойынша біліктілік үшін қарудың жауынгерлік, қызметтік, азаматтық, суық немесе атыс қаруы болып табылатындығы, сондай-ақ банданың барлық мүшелері қаруланбағандығы маңызды емес.      

Қарулану банданың міндетті белгілерінің бірі болып табылатындықтан, банданы ұйымдастыруға және оның жұмыс істеуіне байланысты қару – жарақтың, оқ-дәрілердің, жарылғыш заттар мен жарылғыш құрылғылардың заңсыз айналымы бойынша ұйымдастырушының, Банда басшысының немесе қатысушысының әрекеттері ҚК-нің 251-бабы бойынша қосымша біліктілікке жатпайды, өйткені бұл әрекеттер банданың міндетті белгісі-оның қарулануымен толық қамтылады.      

Банда қатысушыларының өзге мақсаттарда қарудың заңсыз айналымына байланысты іс-әрекеттер жасауы (мысалы, қару-жарақ саудасы, қару ұрлау және т.б.) ҚК-нің 237-бабында және ҚК-нің Ерекше бөлігінің тиісті баптарында көзделген қылмыстар жиынтығы бойынша саралануы тиіс.      

Тұрақты қарулы топты (банданы) құру деп аталған топтың (банданың) нақты құрылуы нәтижесінде пайда болған кез-келген белсенді мақсатты әрекеттерді жасау деп түсіну керек. Бұл әрекеттер қатысушыларды, қару-жарақты, оқ-дәрілерді, байланыс құралдарын, құжаттарды, Көлік құралдарын және басқа да материалдық құралдарды іздеуде, құрылым мен қылмыстық жоспарларды әзірлеуде, адамдарды жалдауда көрінуі мүмкін. Тұрақты қарулы топтың (банданың) құрылуы қандай да бір қылмыс жоспарланған немесе жасалғанына қарамастан, қылмыстың аяқталған құрамы болып табылады. Аталған қылмыстық білім беруді қалыптастыру процесінің өзі оларды құруға дайындық ретінде қарастырылуы керек.      

Егер бұл формация белгілі бір ауыр немесе аса ауыр қылмысты (мысалы, кісі өлтіру) жасау үшін жасалуы керек екендігі анықталса, онда адамдардың әрекеттері де осы қылмысты жасауға дайындық ретінде саралануы керек.      

Тұрақты қарулы топты (банданы) құруға бағытталған белсенді іс-әрекеттер құқық қорғау органдарының оларды уақтылы жолын кесуіне байланысты не басқа себептер бойынша мұндай топтың (банданың) құрылуына әкеп соқпаған жағдайларда, олар тұрақты қарулы топты (банданы) құруға оқталу ретінде саралануы тиіс.      

Банданың басшылығымен банданың қылмыстық әрекетін жоспарлауға, материалдық қамтамасыз етуге және ұйымдастыруға, сондай-ақ оның нақты қылмыстарды дайындауы мен жасауына байланысты шешімдер қабылдау түсініледі. Оларға, мысалы, шабуыл жоспарларын жасау, нақты шабуылдар жасауға басшылық жасау және т. б.      

Бандаға басшылықты бір немесе бірнеше адам жүзеге асыра алады.      

Банданы белгілі бір адам (адамдар) басқаратыны туралы дәлелдерді анықтамау банданың болуын жоққа шығармайды.      

Банда басшысыз да өмір сүре алады. Бұған кішігірім банданың қатысушылары өз ортасынан көшбасшыны Бөлмей, қылмыстық іс - әрекет мәселелерін бірлесіп шешіп, әдетте олар жасаған қылмыстарды бірлесіп орындайтын жағдайлар жатады.      

21.06.2001 ж.ҚР Жоғарғы сотының № 2 "соттардың бандитизм және басқа да қатысушылықпен жасалған қылмыстар үшін жауапкершілік туралы заңнаманы қолдануының кейбір мәселелері туралы" нормативтік қаулысының түсіндірмелеріне сәйкес ҚК 237-бабының 1-бөлігіне сәйкес Банда құрудың мақсаты азаматтар мен ұйымдарға шабуыл жасау болып табылады. Бұл ретте заң шабуылдар барысында Банда қандай қылмыстар жасайтынын көрсетпейді, бұл азаматтың не ұйымның мүлкін, ақшасын немесе өзге де құндылықтарын тікелей иемденіп қана қоймай, сонымен қатар кісі өлтіру, зорлау, бопсалау, бөтеннің мүлкін жою немесе бүлдіру және т. б. болуы мүмкін.      

Бандитизм кезіндегі шабуыл деп жәбірленушіге зорлық – зомбылық көрсету немесе нақты қауіп тудыру арқылы қылмыстық нәтижеге қол жеткізуге бағытталған әрекеттерді түсіну керек-оны дереу қолдану.      

Бандитизм ретінде, осы қылмыс құрамының басқа да міндетті белгілері болған жағдайда, адамдар жоқ мекемелерге, кәсіпорындарға, ұйымдарға шабуыл жасау жағдайларын және оларға зорлық-зомбылық қолданылмағанын, азаматтар зардап шекпеген шабуыл процесінде мүлікті жою фактілерін (кеңсенің жарылуы, пәтерлерді, автокөліктерді өртеу және т. б.) қарастыру керек.) Бұл ретте Банда құрамындағы шабуылшылар қылмыстық мақсаттарға қол жеткізуге кедергі келтіретін кез келген адамға зорлық-зомбылық қолдануға дайын екендігін негізге алу керек. Қарулы банданың шабуылы Банда мүшелерінде болған қару қолданылмаған жағдайларда да орын алды деп есептеледі.      

Бандитизмнің субъективті жағы тікелей ниет түріндегі кінәмен сипатталады, яғни. адам өзінің банданы құратынын, басқаратынын немесе Банда құрамында өзі жасаған шабуылдарға қатысатынын түсінеді, осы әрекеттердің салдарын болжайды және олардың басталуын қалайды. Жоғарыда айтылғандай, бандитизмнің субъективті жағының міндетті белгісі – арнайы мақсат-азаматтарға немесе ұйымдарға шабуыл жасау.      

Бандитизмнің субъектісі-16 жасқа толған есі дұрыс адам. Егер Банда жасаған іс-әрекеттерге 14 жастағы жасөспірім қатысса, онда ол 14 жастан бастап ҚР ҚК 15-бабында жасалған қылмыстар үшін ғана қылмыстық жауапкершілікке тартылады, бірақ бандитизм үшін емес (мысалы, ҚР ҚК 179-бабы бойынша тонау үшін).      

ҚК-нің 31-бабының 5-бөлігінің талаптарына сүйене отырып, банды құрған немесе оны басқарған адамның іс-әрекеттері, тиісінше, ҚК-нің 237-бабының 1-бөлігі бойынша, сондай-ақ Қылмыстық кодекстің Банда жасаған қылмыстар үшін жауапкершілікті көздейтін Ерекше бөлігінің тиісті баптары бойынша, егер олар оның ниетімен қамтылса, саралануға жатады. Бұл ретте, ұйымдастырушы (басшы) бір мезгілде қылмысты бірлесіп орындаушы болып табылатын жағдайды қоспағанда, қылмыстық кодекстің Ерекше бөлігінің тиісті бабы бойынша саралау ҚК-нің 28-бабына сілтеме жасай отырып жүзеге асырылады.      

Банда жасаған қылмыстарға тікелей қатысқан ұйымдастырушының не Банда басшысының әрекеттері ҚК 237-бабының 2-бөлігі бойынша қосымша саралауға жатпайды.      

ҚР ҚК 237-бабының 2-бөлігі бойынша қылмыстық жауаптылықты көздейтін 2001 жылғы 21.06. ҚР Жоғарғы Сотының "Соттардың бандитизм және басқа да қатысушылықта жасалған қылмыстар үшін жауапкершілік туралы заңнаманы қолданудың кейбір мәселелері туралы" № 2 нормативтік қаулысының түсіндірмелеріне сәйкес Қарулы бандаға қатысу аталған қылмыстық білімнің құрамына кіру, Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 237-бабының 2-бөлігі бойынша қылмыстық жауаптылықты көздейтін қаржыландыру, қару-жарақпен, көлікпен қамтамасыз ету, объектілерді іздеу, ақпаратпен қамтамасыз ету және т.б., сондай-ақ жоспарланған қылмыстарды тікелей жасау.      

Бандаға қатысу-бұл адам Банда қызметінің қылмыстық сипаты туралы біліп, жасалған қылмыстарға қатысқанына қарамастан, оның қатысуына (мүшелігіне) келісім берген сәттен бастап қылмыстың аяқталған құрамы.      Банда қатысушыларының (мүшелерінің) іс-әрекеттері ҚК-нің 237-бабының 1-бөлігі бойынша, сондай-ақ Қылмыстық кодекстің Ерекше бөлігінің тиісті баптары бойынша олар дайындауға және жасауға қатысқан қылмыстар үшін саралануы тиіс.      

Банда жасаған қылмыстарға қатысқан адам қылмыстық кодекстің 237-бабының 2-бөлігі бойынша, ол Банда жасаған қылмысқа қатысушы екенін түсінген жағдайларда жауап береді. Егер адам қылмыстық білімнің бар екендігі туралы білмесе, ол тек өзі қатысқан қылмыс үшін жауап береді.      Банда мүшелері болып табылмаған және ол жасаған шабуылдарға қатыспаған, бірақ банданың қылмыстық іс-әрекетіне жәрдемдескен адамдардың іс-әрекеттері бандитизмге қатысу ретінде саралануы керек.      

ҚР ҚК 237-бабының 3-бөлігі адамның өзінің қызметтік жағдайын пайдалана отырып жасаған бандитизмі үшін, яғни мемлекеттік қызметте (мысалы, ішкі істер органдарының қызметкері, әскери қызметші), сондай-ақ мемлекеттік емес ұйымдарда немесе мекемелерде (мысалы, жеке күзет қызметтерінің, әртүрлі қаржы қызметтерінің қызметкері) қызмет атқаратын адам жасаған бандитизм үшін жоғары жауапкершілікті көздейді немесе коммерциялық құрылымдар және т. б.).      

Егер бандитизм жәбірленушіні өлтірумен байланысты болса, онда іс-әрекеттің саралануы ҚР ҚК 96 және 237-баптарының қылмыстар жиынтығы бойынша жүргізіледі.      

Бандитизмді басқа қылмыстардан ажырату кезінде бандитизм белгілерін тудыратын жағдайларға ерекше назар аудару керек.      

Қаруды қолданатын адамдар тобының алдын-ала сөз байласуы бойынша жасалған Бандитизм мен қарақшылық шабуыл осы қылмыстарды сипаттайтын белгілердің жиынтығымен ерекшеленеді. Бұл ретте бандитизм үшін бандаға қатысушылар арасында тұрақты байланыстың болуы, олардың іс-әрекеттерін ұйымдастыру, қылмыстарды дайындау және жоспарлау, сондай-ақ қарулану міндетті болып табылады. Егер іс бойынша ҚР Жоғарғы Сотының 21.06.2001 ж. № 2 "соттардың бандитизм және басқа да қатысушылықпен жасалған қылмыстар үшін жауапкершілік туралы заңнаманы қолдануының кейбір мәселелері туралы" нормативтік қаулысының түсіндірмелеріне сәйкес адамдар тұрақты ұйымдасқан қылмыстық топ құру туралы арнайы уағдаласқаны, қарулану туралы мәселені талқылағаны және қару алғаны, азаматтарға шабуыл жасау мақсаттарын белгілегені анықталса ұйымдар осындай қылмыстар жасады, содан кейін – мұндай жағдайларда кінәлілердің іс-әрекеттері ҚК-нің 237-бабының тиісті бөлігі бойынша да, жасалған қылмыстар үшін жауапкершілікті көздейтін ҚК-нің тиісті баптары бойынша да саралануы тиіс. Өзге жағдайларда, тұрақты қарулы қылмыстық топ құру туралы деректер болмаған кезде азаматтар мен ұйымдарға шабуыл жасау, адамдар тобының алдын ала сөз байласу бойынша және қару қолданып басқа да қылмыстар жасауы осы қылмыстар үшін жауаптылықты көздейтін Қылмыстық кодекстің баптары бойынша ғана саралануы тиіс.      

Егер біз бандитизм мен қарақшылықты қылмыс құрамының элементтері бойынша ажырататын болсақ, онда бандитизмнің объектісі – қоғамдық қауіпсіздік, ал қарақшылықтың объектісі – меншік. Объективті жағынан, бандитизм тұрақты қарулы топты (банданы) құрумен, осындай топты басқарумен, тұрақты қарулы топқа (бандаға) қатысумен немесе ол жасаған шабуылдармен сипатталады. Қарақшылық зорлық-зомбылықпен байланысты, шабуылға ұшыраған адамның өмірі мен денсаулығына қауіпті немесе мұндай зорлық-зомбылықты тікелей қолдану қаупімен сипатталады. Бандитизмнің құрамы Банда құрылған сәттен бастап аяқталды, ал қарақшылық өмірге немесе денсаулыққа қауіпті зорлық-зомбылықпен немесе осындай зорлық-зомбылықты қолдану қаупімен жасалған бөтеннің мүлкін ұрлау мақсатында шабуыл жасалған сәттен бастап аяқталды. Бандитизм Банда мүшелерінде қарудың болуын талап етеді, ал қарақшылық кезінде қарудың болуы міндетті белгі емес. Көрсетілген құрамдарды қылмыс жасау мақсатымен де ажырату керек: бандитизм кезінде мақсат азаматтарға немесе ұйымдарға шабуыл жасау болып табылады, қарақшылық кезінде өзімшілдік мотиві болуы керек және мақсат басқа біреудің мүлкін ұрлау болып табылады. Бандитизмнің субъектісі 16 жасқа толған есі дұрыс адам болып табылады, ал қарақшылық шабуыл үшін жауапкершілік 14 жастан басталады (ҚР ҚК 15-бабының 2-бөлігі).      

Бандитизм құру мақсаттары бойынша заңсыз әскерилендірілген құрылымды ұйымдастырудан (ҚК 236-бабы) ерекшеленеді. Заңсыз әскерилендірілген құраманы құру азаматтарға шабуыл жасау және қылмыстарды ұйымдастыру мен жасау мақсаттарын көздемейді.      

Бандитизмнің мемлекет немесе қоғам қайраткерінің өміріне қол сұғудан (ҚК 233-бабының 4-бөлігі), диверсиядан (ҚК 171-бабы) және қарулы көтерілістен (ҚК 169-бабы) айырмашылығы, бұл қылмыстардағы бандитизмнен айырмашылығы, кінәлі адамдар саяси мақсаттарды көздейді.

Қазақстан Республикасының Еңбек сіңірген қайраткері, заң ғылымдарының докторы, профессор, Қазақстан Ұлттық Жаратылыстану ғылымдары академиясының академигі И. Ш. БОРЧАШВИЛИДІҢ Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексіне 2007 жылғы түсініктемесі                  

Актінің өзгертілген күні: 02.08.2007 актінің қабылданған күні: 02.08.2007 қабылданған орны: жоқ актіні қабылдаған Орган: 180000000000 әрекет аймағы: 100000000000 норма шығарушы орган берген НҚА тіркеу нөмірі: 167 акт мәртебесі: new құқықтық қатынастар саласы: 028000000000 акт нысаны: COMM Заң күші: 1900 акт тілі: rus

 Конституция Заң Кодекс Норматив Жарлық Бұйрық Шешім Қаулы Адвокат Алматы Заңгер Қорғаушы Заң қызметі Құқық қорғау Құқықтық қөмек Заңгерлік кеңсе Азаматтық істері Қылмыстық істері Әкімшілік істері Арбитраж даулары Заңгерлік кеңес Заңгер Адвокаттық кеңсе Қазақстан Қорғаушы Заң компаниясы