.png)
Қылмысқа дайындалу және қылмысқа оқталу
📘 ҚК-нің 24-бабы — ҚЫЛМЫСҚА ДАЙЫНДАЛУ ЖӘНЕ ҚЫЛМЫСҚА ОҚТАЛУ
🔹 I. ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕЛЕР
ҚК-нің 24-бабы қылмыстың аяқталуына дейінгі сатыларын реттейді. Ол екі түрдегі аяқталмаған қылмысты қамтиды:
· Дайындалу — бастапқы саты;· Оқталу — ниетті жүзеге асырудың басталу сатысы.
Қазақстанның қылмыстық заңы мұндай әрекеттерді қоғамдық қауіпті деп танып, белгілі бір жағдайларда (жоспарланған қылмыстың ауырлығына және ниетті жүзеге асыру сатысына байланысты) жазаланатын деп белгілейді.
🔹 II. ҚЫЛМЫСҚА ДАЙЫНДАЛУ (ҚК 24-Б. 1 ЖӘНЕ 2-ШІ БӨЛІКТЕРІ)
✅ Түсінігі
Қылмысқа дайындалу — бұл тікелей қасақана жасалған, қылмысқа жағдай туғызуға бағытталған әрекеттер, бірақ қылмыс адамның еркінен тыс себептер бойынша соңына дейін жеткізілмеген жағдай.
🔍 Дайындалудың негізгі түрлері:
· Қылмыс құралдарын іздестіру / дайындау / бейімдеу;· Серіктестерді іздеу;· Қылмыс жасауға келісімге келу;· Өзге де жағдай туғызатын әрекеттер.
⚖ Қылмыстық жауаптылық шарттары:
ҚК-нің 24-бабының 2-бөліміне сәйкес, қылмысқа дайындалу үшін жауаптылық тек ауыр, аса ауыр және террористік қылмыстарға қатысты туындайды.
🔹 III. ҚЫЛМЫСҚА ОҚТАЛУ (ҚК 24-Б. 3 ЖӘНЕ 4-БӨЛІКТЕРІ)
✅ Түсінігі
Қылмысқа оқталу — бұл тікелей қасақаналықпен жасалған және қылмыс жасауға тікелей бағытталған әрекет (немесе әрекетсіздік), бірақ ол адамның еркінен тыс себептермен соңына дейін жеткізілмеген жағдай.
🔍 Айрықша белгілері:
· Әрекет құқықпен қорғалатын объектіге тікелей қол сұғады;· Қасақаналықты жүзеге асыру іс жүзінде басталады;· Қылмыс сыртқы себептермен (ұсталу, қарудың істен шығуы, бөгде адамдардың араласуы және т.б.) тоқтайды.
⚖ Қылмыстық жауаптылық:
Орташа ауырлықтағы, ауыр және аса ауыр қылмыстарға, сондай-ақ террористік қылмыстарға оқталу үшін қылмыстық жауаптылық көзделген (ҚК 24-б. 4-б.).
🔹 IV. АЯҚТАЛМАҒАН ҚЫЛМЫСТЫ САРАЛАУ (ҚК 24-Б. 5-БӨЛІГІ)
➡ Екі жағдайда да жауаптылық ҚК-нің сол қылмыс үшін көзделген бабымен белгіленеді, бірақ міндетті түрде 24-бапқа сілтеме жасалады (мысалы: ҚК 24-б. 3-б. + ҚК 192-б. 2-б. — тонауға оқталу).
🔹 V. СОТ ТӘЖІРИБЕСІНЕН МЫСАЛДАР
📍 Мысал 1: Адам өлтіруге дайындалу
Тұлға атыс қаруын сатып алып, жәбірленушінің мекенжайын анықтап, оны аңдыған, бірақ полиция шабуылға әрекет жасамай тұрып ұстаған.➡ Саралау: Адам өлтіруге дайындалу (ҚК 24-б. 1-б. + ҚК 99-б. 1-б.).
📍 Мысал 2: Ұрлыққа оқталу
Тұлға ғимаратқа кіріп, сейфтің құлпын бұзған, бірақ ақшаны алып үлгермеген — дабыл қосылып, күзет ұстаған.➡ Саралау: Ұрлыққа оқталу (ҚК 24-б. 3-б. + ҚК 188-б. 3-б.).
🔹 VI. БАСҚА КОДЕКСТЕР МЕН ЗАҢДАРДАҒЫ БАЙЛАНЫСТЫ БАБТАР
| Кодекс | Бап | Мазмұны |
|---|---|---|
| Қылмыстық кодекс | 15-бап | Қылмыстардың санаттары (онша ауыр емес, орташа ауыр, ауыр, аса ауыр) |
| ҚК | 16-бап | Террористік қылмыстар |
| ҚК | 53-бап | Жеңілдететін мән-жайлар (аяқталмағандық — негіз ретінде) |
| ҚК | 58-бап | Аяқталмаған қылмыс үшін жаза тағайындау |
| ҚПК | 113-бап | Дәлелдеуге жататын мән-жайлар: қасақаналық, әрекет сатысы |
| ҚПК | 124-125-баптар | Дәлелдерді бағалауда соттың ішкі сенімі |
| Азаматтық кодекс | 923-бап | Кінә болғанда зиянды өтеу міндеттемесі — қылмыстық және азаматтық процестер қатар жүргенде маңызды |
🔹 VIII. ТЕОРИЯЛЫҚ ЖӘНЕ ПРАКТИКАЛЫҚ ҚОРЫТЫНДЫЛАР
| Сұрақ | Жауап |
|---|---|
| Дайындалу үшін жауаптылық қашан туындайды? | Тек ауыр, аса ауыр және террористік қылмыстарға қатысты |
| Оқталудың дайындалудан айырмашылығы неде? | Қасақаналықты жүзеге асыру сатысында: оқталу — іске асырудың басталуы, дайындалу — дайындық қана |
| Жауаптылықтан босатылу мүмкін бе? | Иә, ерікті түрде бас тартқанда (ҚК 26-б.) |
| Жаза тағайындауда сатының маңызы бар ма? | Иә, әрдайым жеңілдететін мән-жай (ҚК 53, 58-б.). |
🧾 ҚОРЫТЫНДЫ
ҚК-нің 24-бабы қылмыс ниетінің қалыптасу немесе оны жүзеге асырудың бастапқы сатысында-ақ алдын алуға бағытталған заңшығарушының ұмтылысын көрсетеді. Ол:
✅ Ерте кезеңде қылмыстық жауаптылыққа тартуға мүмкіндік береді;✅ Қоғам мүдделерін нақты қатерден қорғайды;✅ Соттан кінә нысанын, сатысын және әрекеттің тоқтау жағдайларын нақты анықтауды талап етеді.
Назар аударыңыз!
«Заң және Құқық» адвокаттық кеңсесі, бұл құжаттың жалпылама екендігіне және нақты сіздің жағдайыңыздың талаптарына сәйкес келмеуі мүмкіндігіне көңіл бөлуіңізді сұрайды. Біздің заңгерлер сіздің нақты жағдайыңызға сәйкес келетін кез келген құқықтық құжатты әзірлеп көмектесуге дайын.
Қосымша ақпарат алу үшін Заңгер/Адвокат телефонына хабарласуыңызға болады: +7 (708) 971-78-58; +7 (700) 978 5755, +7 (700) 978 5085.
Адвокат Алматы Заңгер Қорғаушы Заң қызметі Құқық қорғау Құқықтық қөмек Заңгерлік кеңсе Азаматтық істері Қылмыстық істері Әкімшілік істері Арбитраж даулары Заңгерлік кеңес Заңгер Адвокаттық кеңсе Қазақстан Қорғаушы Заң компаниясы
