Жасалған қылмыс, ЖКО немесе жазатайым оқиға салдарынан қаза тапқан жәбірленушілердің жақын туыстарына моральдық зиянды өтеу

Жасалған қылмыс, ЖКО немесе өндірістегі жазатайым оқиға салдарынан қаза тапқан жәбірленушілердің жақын туыстарына моральдық зиянды өтеумен байланысты қатынастар АК, ҚІЖК және "Соттардың моральдық зиянды өтеу туралы заңнаманы қолдануы туралы", "қылмыстардан зардап шеккен адамдардың құқықтары мен міндеттерін регламенттейтін заңнаманы қолдану тәжірибесі туралы"Нормативтік қаулылармен реттеледі.

"Қылмыстардан зардап шеккен адамдардың құқықтары мен міндеттерін регламенттейтін заңнаманы қолдану практикасы туралы" Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 1992 жылғы 24 сәуірдегі №2 нормативтік қаулысымен моральдық, физикалық немесе мүліктік зиян келтірген кез келген адам, анықталғанына, тартылғанына қарамастан, тікелей қоғамдық қауіпті іс-әрекетпен жәбірленуші болып танылатыны түсіндірілді бұл әрекетті жасаған адам жауапкершілікке тартылады. Материалдық залалды, оның ішінде асыраушысынан айырылуына, мертігуіне немесе денсаулығының өзге де зақымдануына байланысты келтірілген залалды өтеу туралы, жерлеуге жұмсалған шығыстар туралы, ақшалай мәндегі моральдық зиянды өтеу туралы және т.б. талап қойған жәбірленуші де азаматтық талапкер болып танылуға тиіс.

Адамның қайтыс болуы салдарынан болған қылмыстар туралы істер бойынша жәбірленушінің көзделген құқықтарын оның жақын туыстары, асырап алушылары, асырап алушылары иеленеді, олардың біреуі олардың арасында қол жеткізілген уағдаластықты ескере отырып, жәбірленуші деп танылады.

Еңбек кодексінің 164-бабына сәйкес қызметкердің еңбек міндеттерін атқаруына байланысты оның өміріне және (немесе) денсаулығына зиян келтірілген кезде жұмыс беруші зиянды ҚР азаматтық заңнамасында көзделген көлемде өтеуге міндетті. Азаматтық кодекстің 940, 941 28-баптарына сәйкес, азамат қайтыс болған жағдайда, қайтыс болған адамның асырауында болған немесе қайтыс болған күні одан мазмұн алуға құқығы бар еңбекке жарамсыз адамдар зиянды өтеуге құқылы. Жақын туыстарының жәбірленушінің құқыққа қарсы өмірінен айырылуына байланысты моральдық зиянды өтеу туралы талап қою құқығын көздейтін арнайы норма қолданыстағы заңнаманы қамтымайды. Соттар моральдық зиянды өндіріп алу кезінде "Соттардың моральдық зиянды өтеу туралы заңнаманы қолдануы туралы" нормативтік қаулының 3-тармағын, АК 952-бабының 2-тармағын басшылыққа алады.

 

Азаматтық кодекстің 940-бабында көрсетілген адамдар, яғни қайтыс болған адамның асырауында болған немесе қайтыс болған күні одан асырау алуға құқығы бар еңбекке жарамсыз адамдар (кәмелетке толмаған балалар, ата-аналар, жұбайы немесе оның асырауындағы отбасының басқа мүшесі) мәлімдеген моральдық зиянды өтеу туралы талап-арыздарды соттар қанағаттандырады.

Сонымен бірге, қайтыс болған адамның асырауында тұрмайтын және қайтыс болған күні одан мазмұн алуға құқығы жоқ адамдар мәлімдеген моральдық зиянды өтеу туралы талаптарды қанағаттандыру орын алады.

 

Апелляциялық және кассациялық сатыдағы соттар өзгеріссіз қалдырған Петропавл қаласы № 2 сотының 2015 жылғы 4 ақпандағы шешімімен Солтүстік Қазақстан облысы Аққайың аудандық сотының үкімімен А. В. Л-аш, Ю. В. Л-аш пайдасына 300 000 теңге мөлшерінде моральдық зиянның өтемі өндірілді. жауапкер А. н. Подлесный кінәлі деп танылып, ҚК-нің 103-бабының 3-бөлігі бойынша талапкерлердің әкесіне оның өліміне әкеп соқтырған соққы бергені үшін сотталды. Сот өз қорытындыларын қолданыстағы заңнамада жеке мүліктік емес құқықтардың бұзылуынан - жақын туысының жоғалуынан туындаған моральдық зиянды өтеу мүмкіндігі қарастырылғанына негіздеді. "Неке (ерлі – зайыптылық) және отбасы туралы" Кодекстің 1-бабында жақын туыстар-бұл ата-аналар (ата-ана), балалар, асырап алушылар, асырап алынған адамдар, ата-анасы бір және ата-анасы бөлек аға-інілері мен апа-сіңлілері, атасы, әжесі, немерелері ұғымының анықтамасы қамтылған. ҚІЖК-нің 71-бабының 11-тармағында адамның қайтыс болуы салдарынан болған қылмыстар туралы істер бойынша жәбірленушінің құқықтарын қайтыс болған адамның жақын туыстары жүзеге асыратыны көзделген. Егер жәбірленушінің құқықтарын беруге туыстарының қайтыс болуына байланысты қылмыспен моральдық зиян келтірілген бірнеше адам үміткер болса, олардың барлығы жәбірленуші деп танылуы мүмкін не олардың арасындағы келісім бойынша олардың біреуі. Сот талапкерлердің жақын туысы – әкесінің жоғалуына байланысты моральдық азап шеккенін, олардың әкесінің жеке мүліктік емес құқықтары бұзылғанын көрсетті.

Павлодар облысы Екібастұз қалалық сотының 2015 жылғы 16 ақпандағы шешімімен "БМВ-325" маркалы автокөлікті басқарған және талапкердің қызы Ә-лым Зейнеп, 29 жаяу жүргіншіні қағып кеткен Р.Р. М-ова А. Т.-ның пайдасына 1 500 000 теңге моральдық зиянның өтемақысы өндірілді. Жәбірленушіге ауруханада қайтыс болған салыстырмалы түрде тірі адамның өміріне қауіп төнгендіктен денсаулығына ауыр зиян келтірілді.

Қылмыстық қудалау органының қаулысымен Р.Р. М-ның іс-әрекеттерінде қылмыс құрамының болмауына байланысты қылмыстық іс тоқтатылды. Өтемақы мөлшерін анықтай отырып, сот талапкердің жалғыз баласынан айырылғанын ескерді.

Қостанай облысы Қостанай аудандық сотының 2015 жылғы 17 маусымдағы шешімімен г.п. Т-ан пайдасына Е. К. А-ва А-ва пайдасына 1 млн. теңге мөлшерінде моральдық зиян өтемақысы өндірілді.

2014 жылғы 19 қарашада жауапкер "LADA 211440" маркалы автокөлікті көктайғақ жағдайында басқара отырып, жол қозғалысының қауіпсіздігіне көз жеткізбей, қозғалыс жылдамдығын дұрыс таңдамады, соның салдарынан рульді басқара алмай, қарсы қозғалыс жолағына шығып, "Камаз 5410"маркалы қарсы келе жатқан автокөлікпен соқтығысуға жол берді. Жол-көлік оқиғасы нәтижесінде талапкердің Ұлы Т-ан А.Г., "Lada 211440" маркалы автокөліктің жолаушысы болған, дене жарақатын алып, сол жерден қайтыс болды. Сот үкімімен А-тов Е. К. ҚК-нің 296-бабының 2-бөлігінде көзделген қылмыс жасағаны үшін кінәлі деп танылды және оған шартты түрде жаза тағайындалды, 3 жыл мерзімге көлік құралын басқару құқығынан айырылды, талапкер азаматтық талап арыз берген жоқ. Талапкер мен оның отбасына моральдық зиян келтірілді, олар жақын адамынан, жалғыз ұлынан айырылудың моральдық азаптарынан көрінді, олар орны толмас шығынға ұшырады. Талапкер мен оның жұбайының тәжірибесі олардың денсаулығына кері әсерін тигізді. Моральдық зиян үшін өтемақы мөлшерін анықтай отырып, сот талапкерге және оның отбасына алпыс есе ақшалай қаражат мөлшерінде біржолғы өтемақы, сондай-ақ жауапкердің мүліктік және отбасылық жағдайы төленетінін ескерді.

Заң нормаларын біркелкі қолдану мақсатында Жоғарғы Сот АК-нің 951 және 952-баптарына өзіне қарсы жасалған құқық бұзушылық нәтижесінде жәбірленуші қайтыс болған жағдайда жақын туыстарының, жұбайының (зайыбының) моральдық зиянды өтету құқығын, сондай-ақ "соттардың заңнаманы қолдануы туралы" Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының нормативтік қаулысына толықтырулар енгізу туралы ұсыныстар дайындады моральдық зиянды өтеу туралы".

 

 

 Назар аударыңыз!  

«Заң және Құқық» адвокаттық кеңсесі, бұл құжаттың жалпылама екендігіне және нақты сіздің жағдайыңыздың талаптарына сәйкес келмеуі мүмкіндігіне көңіл бөлуіңізді сұрайды. Біздің заңгерлер сіздің нақты жағдайыңызға сәйкес келетін кез келген құқықтық құжатты әзірлеп көмектесуге дайын.  

Қосымша ақпарат алу үшін Заңгер/Адвокат телефонына хабарласуыңызға болады: +7 (708) 971-78-58; +7 (700) 978 5755, +7 (700) 978 5085.    

Адвокат Алматы Заңгер Қорғаушы Заң қызметі Құқық қорғау Құқықтық қөмек Заңгерлік кеңсе Азаматтық істері Қылмыстық істері Әкімшілік істері Арбитраж даулары Заңгерлік кеңес Заңгер Адвокаттық кеңсе Қазақстан Қорғаушы  Заң компаниясы