Жұмыс беруші қызметкерге жалақыны және өзге де сыйақы төлемдерін уақтылы және толық көлемде төлеуге міндетті
Еңбек Кодексінің 23-бабы 2-тармағының 5) тармақшасына сәйкес жұмыс беруші қызметкерге Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілерінде, еңбек, ұжымдық шарттарда, жұмыс берушінің актілерінде көзделген жалақыны және өзге де төлемдерді уақтылы және толық мөлшерде төлеуге міндетті.
Жұмыс беруші талапкерге сыйлықақы төлеуге міндетті, өйткені оны сыйлықақыға жататын адамдар тізімінен шығаруға негіз болған жоқ.
Б.сотқа КММ-ге материалдық залалды өндіріп алу және моральдық зиянды өтеу туралы талап арызбен жүгінді.
Солтүстік Қазақстан облыстық сотының азаматтық істер жөніндегі сот алқасының 2023 жылғы 5 шілдедегі қаулысымен өзгеріссіз қалдырылған СҚО Петропавл қаласы № 2 сотының 2023 жылғы 17 сәуірдегі шешімімен талап қоюды қанағаттандырудан бас тартылды.
Сот ісін қанағаттандырудан бас тарту бірінші және апелляциялық сатыдағы соттар мекеме қызметкерлеріне сыйлықақы беру Жұмыс берушінің құқығы болып табылатындығына түрткі болды. Талапкер мен жауапкер арасында жасалған еңбек шартында сыйлықақылар қызметкердің жалақысының бөлігі болып табылатыны анықталмаған. Мекеме қызметкерлеріне сыйақы беру кезінде талапкер алынбаған тәртіптік жазаға тартылды. Талапкер сілтеме жасаған сот шешімі 2023 жылдың 9 қаңтарында заңды күшіне енді, ал марапаттау туралы бұйрықтар 2022 жылдың қазанынан желтоқсанына дейін шығарылды.
Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының азаматтық істер жөніндегі сот алқасының 2024 жылғы 14 ақпандағы қаулысымен Петропавл қаласы сотының 2023 жылғы 17 сәуірдегі № 2 шешімі, СҚО азаматтық істер жөніндегі сот алқасының осы іс бойынша 2023 жылғы 5 шілдедегі қаулысының күші жойылды. Бұл іс бойынша жаңа шешім шығарылды.
Б. - ның мекемеге материалдық залалды өндіріп алу және моральдық зиянды өтеу туралы талабы ішінара қанағаттандырылды.
Материалдық залал, моральдық зиянды өтеу, өкілдің көмегіне ақы төлеу бойынша сот шығындары.
Іс бойынша талапкердің 2021 жылғы 26 наурыздағы бұйрығымен мекемеге заңгерлік сүйемелдеу және кадр қызметі бөлімінің басшысы – заңгер лауазымына қабылданғаны анықталды.
2022 жылғы 19 тамыздағы бұйрықпен талапкерге қатысты Еңбек міндеттерін тиісінше орындамағаны үшін ескерту түрінде тәртіптік жаза қолданылды.
2022 жылғы 27 тамызда Б.сотқа жауапкерге тәртіптік жаза қолдану туралы бұйрықтың, комиссия құру туралы бұйрықтың күшін жою және моральдық зиянның орнын толтыру туралы талап арызбен жүгінді.
Соттың 2022 жылғы 5 желтоқсандағы шешімімен Б. - ның мекемеге деген талабы ішінара қанағаттандырылды. Ескерту түрінде тәртіптік жаза қолдану туралы 2022 жылғы 19 тамыздағы бұйрық заңсыз деп танылды және күші жойылды. Қалған сот ісінен бас тартылды.
Талапкер қолда бар тәртіптік жазаға байланысты Қазақстан Республикасының күні мен Қазақстан Республикасының Тәуелсіздік күнін мерекелеу құрметіне сыйлықақы беруге жататын адамдардың тізіміне енгізілмеген.
Талапкер осы іс бойынша өзінің талаптарын сыйлықақы беру туралы бұйрық шығарылған кезде тәртіптік жаза қолдану туралы бұйрықты заңсыз деп тану туралы сот актісі шығарылғанына, сыйлықақылар жұмыстың қандай да бір көрсеткіштері үшін немесе атқарылған жұмыстың қорытындылары бойынша емес, бюджет қаражатының қалыптасқан үнемделуінен мемлекеттік мерекелерге беріліп, орайластырылғанына түрткі болды.
Еңбек Кодексінің 23-бабы 2-тармағының 5) тармақшасына сәйкес жұмыс беруші қызметкерге Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілерінде, еңбек, ұжымдық шарттарда, жұмыс берушінің актілерінде көзделген жалақыны және өзге де төлемдерді уақтылы және толық мөлшерде төлеуге міндетті.
Еңбек кодексінің 107-бабының ережелеріне сәйкес Еңбекке ақы төлеу жүйесі еңбек, ұжымдық шарттардың талаптарымен және (немесе) жұмыс берушінің актілерімен айқындалады.
Жұмыс берушінің өндірістің тиімділігін және орындайтын жұмыстардың сапасын арттыруға жұмыскерлердің қызығушылығын арттыруды күшейту үшін ұжымдық шарттың талаптарында және (немесе) жұмыс берушінің актілерінде айқындалған сыйақы беру жүйелері және еңбекті ынталандырудың басқа да нысандары енгізілуі мүмкін.
"Азаматтық қызметшілерге, мемлекеттік бюджет қаражаты есебінен ұсталатын ұйымдар қызметкерлеріне, қазыналық кәсіпорындар қызметкерлеріне еңбекақы төлеу жүйесі туралы" Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2015 жылғы 31 желтоқсандағы № 1193 қаулысының 6-тармағының 2) тармақшасына сәйкес ұйым басшыларына ұйымдар қызметкерлерінің лауазымдық айлықақыларына ынталандырушы үстемеақылар белгілеу, мемлекеттік бюджет қаражаты есебінен ұсталатын ұйымдар қызметкерлеріне, қазыналық кәсіпорындар қызметкерлеріне еңбекақы төлеу жүйесі туралы шығындарды үнемдеу шоты, кредиторлық берешек болмаған кезде қаржыландыру жоспары бойынша немесе Мемлекеттік басқару органы қазыналық кәсіпорын үшін бекіткен даму жоспары бойынша, кредиторлық берешек болмаған кезде, салалық келісімде, ұжымдық шартта және (немесе) жұмыс берушінің актісінде айқындалған тәртіппен тиісті мемлекеттік мекемені ұстауға көзделген тәртіппен жүзеге асырылады.
Мекеменің ұжымдық шартының 5.4-тармағында жұмыс беруші кредиторлық берешек болмаған кезде, жақсы көрсеткіштер үшін, мереке күндеріне қаржыландыру жоспары бойынша Мекемені ұстауға көзделген бюджет қаражатын үнемдеу есебінен қызметкерлерге сыйақы бере алады деп көзделген.
Сыйлықақы беру шарттары, сыйлықақыларды бекіту және төлеу тәртібі Үкіметтің 2001 жылғы 29 тамыздағы № 1127 қаулысымен бекітілген мемлекеттік әкімшілік қызметшілерге мемлекеттік бюджет қаражаты есебінен сыйлықақы беру, материалдық көмек көрсету және Қазақстан Республикасы органдары қызметкерлерінің лауазымдық айлықақыларына үстемеақылар белгілеу, сондай-ақ бонустар төлеу қағидаларында көзделген.
Мәселен, Қағидалардың 3-тармағының 6) тармақшасында мерейтойлық және мерекелік күндерге байланысты сыйлықақы беру көзделген.
Қызметкерге сыйлықақы беру Қағидалардың 4 тармағына сәйкес жүргізілмейді:
1) оның алынбаған тәртіптік жазасы болған кезде;
2) тиісті органда бір айдан кем жұмыс істеген;
3) сынақ мерзімінен өту кезеңінде.
Ж. И. Бекенбаеваның сыйлықақылар тізімінен шығару үшін Ережеде көзделген негіздер жоқ, ескерту түрінде тәртіптік жаза қолдану туралы бұйрық заңды күшіне енген сот шешімімен заңсыз деп танылды және күші жойылды.
Демек, талапкерді сыйлықақыға жататын адамдар тізімінен шығаруға негіз болған жоқ.
Мекеме қызметкерлеріне сыйлықақы беру мәселесі жұмыс берушінің құқығы болып табылады деген жергілікті соттардың қорытындысына қатысты оларға берілген құқық іске асырылды, қызметкерлерге сыйлықақы беру туралы бұйрықтар шығарылды.
Еңбек кодексінің 107-бабында жұмыс берушінің өндірістің тиімділігі мен орындайтын жұмыстарының сапасын арттыруға жұмыскерлердің қызығушылығын арттыруды күшейту үшін ұжымдық шарттың талаптарында және (немесе) жұмыс берушінің актілерінде айқындалған сыйақы беру жүйелері мен еңбекті ынталандырудың басқа да нысандары енгізілуі мүмкін екендігі айқындалған. Заңнаманың бұл нормасы Жұмыс берушілерге өз қызметінен түскен пайдаға сүйене отырып, сыйлықақылардың әртүрлі түрлерін белгілеу арқылы өз қызметкерлерінің еңбегін ынталандыруға құқық береді.
Сыйлық ынталандырушы төлемдердің бір түрі болып табылады және жұмыста белгілі бір нәтижелерге қол жеткізгені және олардың одан әрі өсуін ынталандырғаны үшін ақшалай төлемдер болып табылады. Еңбекті ынталандырудың әртүрлі түрлерін белгілеу кезінде қызметкерлерге сыйақы беру тәртібі, шарттары мен критерийлері туралы ақпарат беру маңызды. Ұжымда жанжалдарды болдырмау мақсатында сыйақы персоналдың барлық санаттарын қамтуы маңызды, олардың әрқайсысы үшін өз критерийлері әзірленуі мүмкін. Ұлттық және мемлекеттік мерекелерге арналған сыйлықақыларды ұйымның барлық қызметкерлеріне бірдей мөлшерде төлеу ұсынылады, өйткені олар жұмыс көрсеткіштеріне байланысты емес.
Осылайша, еңбек өнімділігі мен сапасын арттыруда сыйлықақының және материалдық ынталандырудың басқа түрлерінің рөлін ескере отырып, сыйлықақы беру жүйесін құру, ынталандыру сипатындағы қосымша ақылар мен үстемеақыларды белгілеу кезінде ұйым еңбекке әділ сыйақы беру қағидатын сақтауы керек.
Дауды реттеудің сотқа дейінгі тәртібін сақтау
Еңбек кодексінің 159-бабының талаптарын қолдану практикасы
АІЖК-нің 148-бабында талап қою нысаны мен мазмұнына қойылатын талаптардың тізбесі қамтылады. АІЖК-нің 148-бабы 1-тармағының 6-бөлігіне сәйкес, егер бұл заңда белгіленген немесе шартта көзделген болса, өтініште жауапкерге жүгінудің сотқа дейінгі тәртібінің сақталуы туралы мәліметтер көрсетілуге тиіс.
Еңбек кодексінің 159-бабының 1-тармағына сәйкес жұмыс беруші мен шағын кәсіпкерлік субъектісінің, он бес адамнан аспайтын жұмыскерлер саны бар коммерциялық емес ұйымның қызметкері, үй қызметкері, заңды тұлғаның жалғыз атқарушы органы, заңды тұлғаның атқарушы органының басшысы, сондай-ақ алқалы атқарушы органның басқа да мүшелері арасында туындайтын дауларды қоспағанда, жеке еңбек дауларын келісу комиссиялары қарайды заңды тұлғаның, ал реттелмеген мәселелер не келісу комиссиясының шешімін соттар орындамауы бойынша.
Яғни, жұмыс беруші мен он бес адамнан аспайтын жұмыскерлер саны бар микрокәсіпкерлік субъектісінің, коммерциялық емес ұйымның қызметкері, үй қызметкері, заңды тұлғаның жалғыз атқарушы органы, заңды тұлғаның атқарушы органының басшысы, сондай-ақ заңды тұлғаның алқалы атқарушы органының басқа мүшелері арасында туындайтын даулар бойынша келісу комиссиясында дауды алдын ала қарауды сақтау талап етілмейді.
Келісім комиссиясына жүгінуге қойылатын талап, сондай-ақ еңбегі Қазақстан Республикасының Еңбек кодексімен реттелетін, Қазақстан Республикасының арнаулы заңдарында және өзге де нормативтік құқықтық актілерінде көзделген ерекшеліктерімен, оның ішінде әскери қызметте тұрған, арнаулы мемлекеттік және құқық қорғау органдары қызметкерлерінің, мемлекеттік қызметшілердің жекелеген санаттарына да қолданылмайды.
Соттылық
Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының "еңбек дауларын шешу кезінде соттардың заңнаманы қолдануының кейбір мәселелері туралы" 2017 жылғы 6 қазандағы № 9 (бұдан әрі – НП) нормативтік қаулысының 5-тармағына сәйкес, еңбек құқықтық қатынастарынан туындайтын даулар бойынша талап – арыздар жауапкер-заңды тұлға органы орналасқан жердегі азаматтық сот ісін жүргізудің жалпы қағидалары бойынша сотқа ұсынылуға жатады. дауда жауапкер ретінде әрекет ететін жеке тұлғаның жұмыс берушісінің тұрғылықты жері бойынша немесе жеке тұлға.
АІЖК-нің 29-бабының 2-бөлігіне сәйкес заңды тұлғаға талап-арыз құрылтай құжаттарына және (немесе) бизнес-сәйкестендіру нөмірлерінің ұлттық тізіліміне енгізілген мекенжайға сәйкес заңды тұлғаның орналасқан жері бойынша сотқа беріледі.
АІЖК-нің 30-бабының үшінші бөлігінде көзделген тәртіппен филиалдың немесе өкілдіктің орналасқан жері бойынша талап қою кезінде жауапкерлер тек заңды тұлғалар бола алады.
Жалпыланған санаттағы істер бойынша соттылық мәселелері қиындықтар туғызбайды.
Мәселен, Өскемен қалалық сотының ұйғарымымен Ж.к. ЖШС-нің шығындарды өндіріп алу, үстеме жұмыс үшін ақы төлеу, моральдық зиянды өтеу туралы талап-арызы бойынша азаматтық іс соттылығы бойынша Астана қаласының азаматтық істер жөніндегі ауданаралық сотына мәні бойынша қарау үшін берілді.
Соттың ұйғарымы дұрыс, өйткені жауапкер – заңды тұлға Астана қаласы, Д. Қонаев көшесі мекенжайында орналасқаны және тіркелгені анықталғандықтан, еңбек құқықтық қатынастарынан туындайтын даулар бойынша талап-арыздар жауапкердің орналасқан жері бойынша азаматтық сот ісін жүргізудің жалпы ережелері бойынша сотқа ұсынылуға тиіс
Бұдан басқа, соттардың назарын Еңбек кодексінің 19-бабының талаптарына аудару қажет деп санаймын, оған сәйкес шетелдік заңды тұлғаның филиалының немесе өкілдігінің басшысы осы заңды тұлғаның атынан жұмыс берушінің барлық құқықтарын жүзеге асырады және барлық міндеттерін орындайды. Демек, қызметкер филиал басшысының заңды тұлғаның мүдделерін білдіру құқығын алдын ала тексере отырып, шетелдік заңды тұлғаның филиалының орналасқан жері бойынша талап-арызбен жүгінуге құқылы.
Жұмыс беруші оңалтылған не банкрот болған жағдайда еңбек дауларының соттылығын айқындау мәселесі.
Мәселен, АІЖК-нің 35-бабы 8-бөлігінің ережелеріне сәйкес оңалту рәсімі мен банкроттық рәсімі шеңберінде туындайтын, оның ішінде борышкер немесе ол уәкілеттік берген тұлға жасасқан мәмілелерді жарамсыз деп тану туралы, борышкердің мүлкін қайтару туралы, банкроттықты немесе оңалтуды басқарушының талап-арыздары бойынша дебиторлық берешекті өндіріп алу туралы даулар бойынша істерді сол судья, соттылығы АІЖК-нің 31-бабында белгіленген даулар бойынша істерді қоспағанда, оңалту рәсімін қолдану туралы немесе борышкерді банкрот деп тану туралы шешім шығарылды.
Ақтөбе қаласы сотының 2021 жылғы 15 ақпандағы ұйғарымымен Ж. к. ЖШС-нің жұмыстан шеттету, жұмыстан босату, жұмысқа қайта қабылдау, үстеме жұмыс үшін жалақыны өндіріп алу, мәжбүрлі сабаққа келмеу уақыты үшін жалақыны өндіріп алу, өсімпұлды, моральдық зиянды өндіріп алу туралы бұйрықтарының күшін жою туралы талап-арызы КК-нің 152-бабы 1-бөлігінің 2-тармақшасы негізінде қайтарылды осы сотқа дау.
Сот талапты қайтара отырып, Ақтөбе облысының СМЭС шешімімен серіктестікке қатысты оңалту рәсімі қолданылғанын, осыған байланысты АІЖК-нің 35-бабының 8-бөлігіне сәйкес істі экономикалық сот қарауға жататынын көрсетті.
Шынында да, Ақтөбе облысы сотының МАЭС-тің 2016 жылғы 14 қазандағы заңды күшіне енген шешімімен серіктестікке қатысты оңалту рәсімі қолданылды.
"Оңалту және банкроттық туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 67-бабы 5, 7-тармақшаларының ережелеріне сәйкес сот оңалту рәсімінде борышкер жауапкер ретінде әрекет ететін мүліктік сипаттағы даулар бойынша істерді өз өндірісіне қабылдайды, сондай-ақ оңалту рәсіміне қатысушылар арасындағы дауларды шешеді.
Еңбек кодексінің 1 – бабы 1-тармағының 16) тармақшасына сәйкес еңбек дауы-Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасын қолдану, келісімдердің, Еңбек және (немесе) ұжымдық шарттардың, жұмыс беруші актілерінің талаптарын орындау немесе өзгерту мәселелері бойынша қызметкер (қызметкерлер) мен жұмыс беруші (жұмыс берушілер) арасындағы, оның ішінде бұрын еңбек қатынастарында болған келіспеушіліктер.
Тараптар арасындағы дау еңбек құқықтық қатынастарынан туындайтыны, еңбек заңнамасының нормаларына және еңбек шарттарының талаптарына негізделгені және оңалту рәсімін жүзеге асырумен байланысты емес екені анықталды.
Сот АІЖК-нің 35-бабының 8-бөлігінің ережелерін дұрыс қолданбағандықтан, сот алқасының 2021 жылғы 12 наурыздағы ұйғарымымен мәселені бірінші сатыдағы соттың жаңа қарауына бере отырып, сот ұйғарымының күші жойылды.
Жұмыс беруші банкрот деп танылған немесе оңалту рәсімі қолданылған жағдайларда еңбек құқықтық қатынастарынан туындайтын даулар (жұмыста қалпына келтіру, жалақыны өндіріп алу және т.б. туралы) жалпы юрисдикция соттарында қаралуға және шешілуге жатады, АІЖК-нің 35-бабы 8-бөлігі ережелерінің нормалары еңбек дауларына қолданылмайды.
Мемлекеттік баж
ҰК 610 - бабы 7-тармағының талаптарына сәйкес мемлекеттік баж мүліктік емес сипаттағы талап арыздардан 0,5 АЕК мөлшерінде алынады.
Азаматтық кодекстің 951 – бабының 1-тармағының талаптарына сүйене отырып, моральдық зиян-бұл жеке мүліктік емес игіліктер мен жеке тұлғалардың құқықтарын бұзу, кеміту немесе айыру.
АІЖК-нің 149-бабының талаптарына сәйкес талапқа мемлекеттік баждың төленгенін растайтын құжат қоса беріледі.
ҰК 616-бабының 1) тармақшасына сәйкес соттарда мемлекеттік баж төлеуден – еңбекақы сомасын өндіріп алу туралы талап-арыздар және еңбек қызметіне байланысты басқа да талаптар бойынша талапкерлер босатылады.
Талап қанағаттандырылған жағдайда сот АІЖК-нің 117-бабына сәйкес мемлекеттік бажды оны төлеуден босатылмаған жауапкерден мемлекет кірісіне өндіріп алуға міндетті.
Соттар АІЖК-нің 149-бабы 1-бөлігінің 2) тармақшасын бұза отырып, мемлекеттік баж төлемей сот ісін жүргізуге талап-арыз қабылдайтын жекелеген жағдайлар белгіленген.
Іс материалдарынан А. сотқа ЖШС-ге жалақыны, қарапайым, тұрақсыздық айыбы үшін өтемақыны, моральдық зиянды өтеу туралы талап арызбен жүгінгені шығады.
Алматы қалалық сотының азаматтық істер жөніндегі сот алқасының қаулысымен күшінде қалған Алматы қаласы Жетісу аудандық сотының 2022 жылғы 13 сәуірдегі шешімімен ЖШС-тен А.пайдасына жалақы бойынша берешек, тұрақсыздық айыбы, моральдық зиянды өтеу, өкілдің көмегіне ақы төлеу жөніндегі шығыстар өндірілді.
ЖШС-ке 2021 жылғы 22 маусымнан 2021 жылғы тамызға дейін А. - ның еңбек қызметі кезеңінде зейнетақы аударымдары мен басқа да міндетті төлемдерді жүргізу міндеті жүктелген.
Нормативтік база
Жалпыланған санаттағы істерді қарау кезінде қолдануға жататын негізгі нормативтік құқықтық актілер:
Қазақстан Республикасының Конституциясы;
1994 жылғы 27 желтоқсандағы Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі (Жалпы бөлім) ;
1999 жылғы 1 шілдедегі Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі (Ерекше бөлім) (бұдан әрі – АК);
Қазақстан Республикасының 2015 жылғы 31 қазандағы № 377 - V Азаматтық іс жүргізу кодексі (бұдан әрі – АІЖК);
Қазақстан Республикасының 2015 жылғы 23 қарашадағы № 414 - V ҚРЗ Еңбек кодексі (бұдан әрі-Еңбек кодексі);
Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы (Салық Кодексі) 2017 жылғы 25 желтоқсандағы № 120-VI ҚРЗ (бұдан әрі – ҰК);
2015 жылғы 29 қазандағы № 375-V ҚРЗ Кәсіпкерлік Кодексі;
"Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы"Қазақстан Республикасының 2020 жылғы 7 шілдедегі № 360-VI ҚРЗ кодексі;
"Кәсіптік одақтар туралы" Қазақстан Республикасының Заңы;
"Атқарушылық іс жүргізу және сот орындаушыларының мәртебесі туралы" Қазақстан Республикасының 2010 жылғы 2 сәуірдегі № 261-IV Заңы;
"Нотариат туралы" Қазақстан Республикасының 1997 жылғы 14 шілдедегі № 155-I Заңы;
"Жауапкершілігі шектеулі және қосымша серіктестіктер туралы" Қазақстан Республикасының 1998 жылғы 22 сәуірдегі № 220-1 Заңы;
"Акционерлік қоғамдар туралы" Қазақстан Республикасының 2003 жылғы 13 мамырдағы № 415 Заңы;
Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының нормативтік қаулылары: "еңбек дауларын шешу кезінде соттардың заңнаманы қолдануының кейбір мәселелері туралы" 2017 жылғы 6 қазандағы № 9; "Соттардың моральдық зиянды өтеу туралы заңнаманы қолдануы туралы" 2015 жылғы 27 қарашадағы № 7;" азаматтық істер бойынша сот шешімі туралы " 2003 жылғы 11 шілдедегі № 5; "Қазақстан Республикасы соттарының азаматтық істер бойынша сот шығыстары туралы заңнаманы қолдануы туралы" 2006 жылғы 25 желтоқсандағы № 9.
Назар аударыңыз!
«Заң және Құқық» адвокаттық кеңсесі, бұл құжаттың жалпылама екендігіне және нақты сіздің жағдайыңыздың талаптарына сәйкес келмеуі мүмкіндігіне көңіл бөлуіңізді сұрайды. Біздің заңгерлер сіздің нақты жағдайыңызға сәйкес келетін кез келген құқықтық құжатты әзірлеп көмектесуге дайын.
Қосымша ақпарат алу үшін Заңгер/Адвокат телефонына хабарласуыңызға болады: +7 (708) 971-78-58; +7 (700) 978 5755, +7 (700) 978 5085.
Адвокат Алматы Заңгер Қорғаушы Заң қызметі Құқық қорғау Құқықтық қөмек Заңгерлік кеңсе Азаматтық істері Қылмыстық істері Әкімшілік істері Арбитраж даулары Заңгерлік кеңес Заңгер Адвокаттық кеңсе Қазақстан Қорғаушы Заң компаниясы
