Қылмыстық жауаптылыққа жататын адамдар

Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің (ҚК РК) 15-бабы қылмыстық жауаптылыққа жататын адамдардың аясын айқындайды, қылмыстық жауаптылықтың жас ерекшеліктерін, психикалық критерийлерін және заң алдындағы теңдік принципін белгілейді.

1. Қылмыстық жауаптылықтың жасы мен ақыл-есі дұрыстығы

ҚК-нің 15-бабының 1-бөлігіне сәйкес, қылмыстық жауаптылыққа өз әрекеттерінің мәнін түсіне алатын және оларды басқара алатын, сондай-ақ қылмыстық құқық бұзушылық жасаған кезде он алты жасқа толған ақыл-есі дұрыс жеке тұлға тартылады.

Алайда, ҚК-нің 15-бабының 2-бөлігі бірқатар аса ауыр қылмыстар үшін қылмыстық жауаптылықтың төменгі жасын он төрт жас деп белгілейді. Оларға кісі өлтіру (ҚК-нің 99-бабы), қасақана ауыр дене жарақатын келтіру (ҚК-нің 106-бабы), зорлау (ҚК-нің 120-бабы) және өзге де ауыр құқық бұзушылықтар жатады. Бұл норма көрсетілген әрекеттердің қоғамдық қауіптілігінің жоғары болуымен байланысты.

2. Кәмелетке толмаған құқық бұзушылардың психикалық жағдайы

ҚК-нің 15-бабының 3-бөлігіне сәйкес, егер қылмыстық жауаптылық жасына толған кәмелетке толмаған тұлға психикалық аурумен байланысты емес психикалық дамудың артта қалуы салдарынан өз әрекеттерінің нақты сипаты мен қоғамдық қауіптілігін толық көлемде ұғына алмаса немесе оларды басқара алмаса, ол қылмыстық жауаптылыққа тартылмайды. Бұл норма интеллектуалды бұзылыстары бар тұлғаларды қорғауға бағытталған.

3. Заң алдындағы теңдік принципі

ҚК-нің 15-бабының 4-бөлігіне сәйкес, қылмыстық құқық бұзушылық жасаған адамдар шыққан тегіне, әлеуметтік, лауазымдық және мүліктік жағдайына, жынысына, нәсіліне, ұлтына, тіліне, дінге көзқарасына, сеніміне, қоғамдық бірлестіктерге қатыстылығына, тұрғылықты жеріне немесе өзге де кез келген мән-жайларға қарамастан, заң алдында тең. Бұл қағида Қазақстан Республикасының Конституциясында да бекітілген және барлық азаматтарға заңның әділ қолданылуын қамтамасыз етеді.

Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының сот практикасы және нормативтік қаулылары

Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2002 жылғы 11 сәуірдегі № 6 "Кәмелетке толмағандардың қылмыстық құқық бұзушылықтары және оларды қылмыстық құқық бұзушылықтар мен өзге де қоғамға қарсы әрекеттер жасауға тарту туралы сот практикасы туралы" нормативтік қаулысында кәмелетке толмаған құқық бұзушыларға қатысты заңнаманы қолдану ерекшеліктері түсіндіріледі. Атап айтқанда, кәмелетке толмаған адамның психикалық даму деңгейін оның ақыл-есінің дұрыстығы мен әрекеттерінің сипатын ұғыну қабілетін анықтау кезінде ескеру қажеттілігі атап өтіледі.

Сонымен қатар, Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2001 жылғы 21 маусымдағы № 4 "Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 68-бабын қолдану туралы сот практикасы туралы" нормативтік қаулысында қылмыстық жауаптылықтан және жазадан босату мәселелері қарастырылады, бұл заңда көзделген негіздер болған жағдайда кәмелетке толмағандарға да қолданылуы мүмкін.

Осылайша, ҚК-нің 15-бабы қылмыстық жауаптылыққа тартудың нақты критерийлерін белгілейді, жас ерекшелігін, психикалық жағдайды және заң алдындағы теңдікті ескереді, бұл Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының тиісті сот практикасы мен түсіндірмелерімен расталады.

Назар аударыңыз! 

«Заң және Құқық» адвокаттық кеңсесі, бұл құжаттың жалпылама екендігіне және нақты сіздің жағдайыңыздың талаптарына сәйкес келмеуі мүмкіндігіне көңіл бөлуіңізді сұрайды. Біздің заңгерлер сіздің нақты жағдайыңызға сәйкес келетін кез келген құқықтық құжатты әзірлеп көмектесуге дайын. 

Қосымша ақпарат алу үшін Заңгер/Адвокат телефонына хабарласуыңызға болады: +7 (708) 971-78-58; +7 (700) 978 5755, +7 (700) 978 5085.   

Адвокат Алматы Заңгер Қорғаушы Заң қызметі Құқық қорғау Құқықтық қөмек Заңгерлік кеңсе Азаматтық істері Қылмыстық істері Әкімшілік істері Арбитраж даулары Заңгерлік кеңес Заңгер Адвокаттық кеңсе Қазақстан Қорғаушы  Заң компаниясы