Мемлекет таратылған кәсіпорындардың берешектеріне тек онда мүліктің жоқ несесе жеткіліксіз болған жағдайда және төлемдерді капиталға айнадыруына мүмкіндігі болмаған жағдайда жауап береді
Қарағанды облысының Шахтинск қалалық сотына талапкер Л.Н.С-цкая өзінің талаптарын ДСУ-82 1984 жылдың 09 қаңтарынан зертханашы болып жұмыс істегендігімен уәждемелеп, Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрлігіне жоғалтқан табыстың төлем соммаларын капиталға айналуын өткізу, денсаулығына келтірілген зиянның орнын толтыру есебіне және республикалық бюджеттен денсаулығына келтірілген зиянның орнын толтыру есебіне 1 038 141 теңге соммасын өндіру туралы талап арызбен жүгінген. 1984 жылдың 06 қаңтарында жұмысқа барар жолында болған жазатайым оқиғанын № 1 тергеу кесіміне сейкес, және 1987 жылдың 14 мамырында кәсіпорында болған № 1 жазатайым оқиға туралы кесімге сәйкес онымен жұмысты жазатайым оқиғалар болған. 2011 жылдың 15 маусымдағы № 183 еңбекке жарамдылықты жоғалту дәрежесі туралы анықтамаға сәйкес, талапкер екінші топтағы мүгедек болып танылды, мүгедектіктің себебі еңбектік мертігу.
Осыған байланысты ол жұмыс берушіден ай сайын жоғалтқан табысты алып отырды. ДСУ-82 оның филиалы болған «Карагандадорстрой» АҚ 1998 жылы өзін-өзі жою рәсімін бастады. 2000 жылдың 10 наурызында аталған кәсіпорын заңды тұлғалардың мемлекеттік тіркелімінен шығарылды. 1999 жылдан бастап ол денсаулыққа зиян келтіру бойынша төлемдерді алмайды. Капиталға айналдырылған мерзімдік төлемдер оған өндіріліп төленген жоқ. Бөлектеу балансы бойынша капиталға айналынған төлемдер және жалақы берешегі берілген денсаулыққа зиян келтіргені үшін «Дорстрой» ААҚ-нан, сотпен оған бас тыртылды, өйткені аталған кәсіпорын «Карагандадорстрой» АҚнцң заңды мұрагері болмайды. Денсаулыққа келтірілген зиян үшін жоғалтқан табыстың соммаларын өтеуді капиталға айналдыруды және Азаматтық кодекстың 945 бабының 3 тармағына сәйкес таратылатын заңды тұлғаның мүлігі жоқ несесе жеткіліксіз болғандықтан жауапкерден денсаулыққа келтірілген зиян үшін 2000 жылдың 01 сәуірі 2017 жылдың 16 мамыры аралығындағы кезең үшін 1 038 141 теңгені сұрады.
Қарағанды облысының Шахтинск қалалық сотының 2015 жылдың 01 шілдесіндегі шешімімен талап ішінара қанағаттандырылды. Л.Н.С-яның Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрлігіне денсаулығына келтірілген зиянның орнын толтыру есебіне жоғалтқан табыстың төлем соммаларын капиталға айналдырудан бас тартылды. Жауапкер Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрлігінен Л.Н.С-ның пайдасына денсаулыққа келтірілген зиянды өтеу есебіне 1 038 141 теңге соммасы өндірілді.
Қарағанды облыстық сотының азаматтық және әкімшілік істер бойынша апелляциялық сот алқасының 2015 жылға 08 маусымдағы қаулысымен 2015 жылдың 22 шілдедегі шешім өзгертіліп қаулы етілді: Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрлігінен Л.Н.С-яның пайдасына денсаулыққа келтірілген зиянды өтеу есебіне 1 038 141 теңге сомма өндіру туралы шешімнің күшін жою және талап арызды қанағаттандырудан бас тарту туралы жаңа шешімді қабылдау.
Кассациялық өтініште талапкердің өкілі сот актілерімен келіспейтіндігін білдіріп, олардың күшін жоюды өтінді, себебі олар заңсыз және негізсіз, бірінші инстанциядағы соттың шешімінің күшін қалдыруды өтінді.
Іс материалдары бойынша «Карагандадорстрой» АҚ талапкер Л.Н.С-яға денсаулыққа келтірілген зиян бойынша сомаларды төлеп отырған. 1998 жылдың 11 қыркүйегіндегі «Карагандадорстрой» АҚ-ның акционерлерінің жалпы жиналысымен бекітілген бөлісу балансы бойынша «Карагандадорстрой» АҚ тарату кезінде «Дорстрой» ААҚ жаңадан құрылған кәсіпорынға жалақы бойынша берешектер, келтірілген зиян үшін, болашақ жұмыс үшінгі және толық төленбеген жалақы және капиталға айналдырылған төлемдерді төленуге жататын капиталға айналдырылған мерзімдік төлемдер берілді.
Төленбеген жалақы және капиталға айналдырылмаған берешек тізімдерінде ДСП-4 бойынша Л.Н.С-аяға төленбеген зиянды өтеу соммалары көрсетілген, 1998 жылдың 02 қарашасына 4 270, 99 теңгені құрады және бұл берешек талапкерге «Дорстрой» ААҚ-мен 2001 жылғы 23 сәуірдегі № 16 шығыс ордері бойынша төленді.
Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексінің 46-бабының 3- бөліміне сәйкес заңды тұлғаның бөлінуі кезінде бөлектеу балансына сәйкес оның құқықтары мен міндеттері жаңадан құрылған заңды тұлғаларға өтеді.
Осыдан байқалады, «Дорстрой» ААҚ тараталып жатқан «Карагандадорстрой» АҚ-ның бөлу балансы бойынша бірінші және екінші кезектегі кредиторларын және осы берешектердің орнын толтыру үшін қаражат алғаннан кейін, осы аталған берешектер бойынша «Карагандадорстрой» АҚ заңды мұрагері болды және талапкерге бірінші кезектегі кредитор ретінде денсаулыққа келтірілген зиян есебінің соммаларын төлеу қажет еді.
Алайда, «Дорстрой» ААҚ «Карагандадорстрой» АҚ-ның заңды мұрагері болып табылмайтындықтан, Қарағанды облысы соттарының шешімдерімен Л.Н.Сл-аяға «Дорстрой» ААҚ-на қойылған аталмыш талаптарын қанағаттандырудан бас тартылды, бірақ талапкерге сот актілеріне жоғарғы инстанцияларға шағымдануға керек еді, алайда ол онымен жүзеге асырылған жоқ, бұл жағдай туралы кассациялық инстанция сотында талапкер өкілі мәлімдеді. «Дорстрой» ААҚ-ға бірінші және екінші кезектегі кредиторларды бөлу балансы бойынша бергеннен кейін, кредиторлар комитетінің үндеу жолымен «Карагандадорстрой» АҚ уәкілетті органға тиісті мәлімдемемен - Қарағанды облысы бойынша дәрменсіз борышкерлермен жұмыс істеу бойынша комитет басқармасы (ДБКБ), соңғының конкурстық басқарушыны тағайындаумен 1997 жылдың 21 қаңтарындағы «Банкрот туралы» Қазақстан Республикасының Заңының 8-тарауының ережесі бойынша «Карагандадорстрой» АҚ соттан тыс рәсімнен өтті, яғни «Карагандадорстрой» АҚ дәрменсіз борышкер бола тұра соттан тыс рәсімнен таратуды кредиторлар комитетінің және ДБКБ бақылауымен өтті.
«Карагандадорстрой» АҚ 2000 жылы өз бетінше таратылмағаны аталғаннан мәлім болады, себебі бұл тек кәсіпорынның төлеуге қабілеттілігі бар болған жағдайда ғана болуы мүмкін және бұл жағдайда өз бетінше таратушылық «Банкроттық туралы» Заңның ережелеріне сәйкес емес, Азаматтық кодекстың 49-50 баптарының ережелеріне сай жүргізілетіні аталғандардан көрінеді. «Карагандадорстрой» АҚ таратылғанда бірінші және екінші кезектегі кредиторлардың талап ету тізілімінде бірінші және екінші кезектегі кредиторлар болмады, себебі «Дорстрой» ААҚ-ға берілген еді және тек үшінші кезектегі кредиторларға конкурстық масса борышының есебінен өтеуді есепке алынды, конкурстық іс жүргізу аяқталды 1999 жылдың 30 желтоқсанында «Карагандадорстрой» АҚ және оның бөлімшелерінің (соның ішінде талапкер жұмыс істаган ДСП-4) кредиторлардың комитет отырысының көшірмесінен анықталды, одан кейн 2000 жылдың 10 наурызында Қарағанды облысы бойынша Әділет басқармасының басшысы бұйрығымен «Карагандадорстрой» АҚ заңды тұлғалар тізілімінен жойылды.
Осылайша, «Карагандадорстрой» АҚ «Дорстрой» ААҚ-ға бірінші және екінші кезектегі кредиторларды бергеннен кейін, талапкер денсаулығына келтірілген зиянды өтеудің жауапты тұлға болып саналмады, және конкурстық басқарушы талапкер мен басқа да кері талап қоюшыларға төлемнің капиталға айналдыруына міндетті емес еді. Іс шаралардың заңдылығы «Карагандадорстрой» АҚ өз борышын басқа заңды тұлғаға беруі, кредиторлардың келісімнің бар болған жағдайда Азаматтық кодекстың 34- бабының 1-тармағына қарама қайшы келмейді, бірақ бірінші және екінші кезектегі кредиторлар, сонымен қатар талапкер, бұл шешімді заңды түрде дауламады.
Себебі талапкер заңмен бекітілген уақыт аралығында жоғарыдағы тәртіппен дауламады, және де Қарағанды облысының «Дорстрой» ААҚ-ң денсаулыққа келтірілген зиянды өтеу есебінен оған төлем сомасынан бас тарту туралы сот шешімдерін дауламады, соңғысы АК 49-50 баптарының ережесі бойынша 2006 жылдың 20 сәуірінде Қарағанды облысы бойынша Әділет басқармасының басшысының бұйрығымен таратылды, яғни өзін өзі тарату жолымен. Сондықтан қазіргі таңда талапкер денсаулыққа келтірілген зиянды өтеу сомасын мемлекеттен талап ете алмайды, себебі жоқ болғанда немесе оның мүлкінің жетпей қалған жағдайда және осы жағдайда төлемді капитализацияға айналдыра алмаған жағдайда (АК 945-бабының 3-тармағы) мемлекет таратылған кәсіпорынның борыштарына жауап береді, жоғарыда көрсетілгендей, талапкер алдында «Карагандадорстрой» АҚ «Дорстрой» ААҚ-ға өз борышын бергеннен кейн борышкер емес болып есептеледі, соңғысы 2006 жылы таратылды, және де ол шамасы жоқ борышкер болмаған, конкурстық басқарушымен емес, оны тарату комиссиясының рәсім жүргізгенде және тарату балансында анықталған.
Осылайша, кассациялық инстанция соты шағымданған сот актісінің күшін жою үшін ешқандай негіз таба алмады, сондықтан кассациялық шағым қанағаттандырысыз қалдырылды. Бұдан, «Дорстрой» ААҚ таратылайын деп жатқан «Карагандадорстрой» АҚТ-ң бірінші және екінші кезектегі кредиторлардың борышын бөлу балансы бойынша өзіне алып және бұл борыштарды өтеу үшін негізгі құралдарды алған еді, осылайша «Карагандадорстрой» АҚ-ң көрсетілген борыш және талапкерге денсаулыққа келтірілген зиянды өтеу сомасын кредитор болғандықтан бірінші кезекте «Карагандадорстрой» АҚ-ң құқығын алушы борыштарды өтеу қажет еді. Бірақ, Л.Н.Славецкая «Дорстрой» ААҚ-ға жазған талап арызы «Дорстрой» ААҚ «Карагандадорстрой» АҚ-ң құқығын иеленушісі емес деген сілтемемен Қарағанды облысының сот шешімдері бойынша қанағаттандырылмады. Бірақ талапкер жоғарыда көрсетілген тәртіппен шағым беру керек еді, бірақ олай істемеді, оны кассациялық инстанция сотында талапкердің өкілі түсіндірді. «Дорстрой» ААҚ-ға бірінші және екінші кезектегі кредиторларды бөлу балансы бойынша бергеннен кейін, кредиторлар комитетінің үндеу жолымен «Карагандадорстрой» АҚ уәкілетті органға тиісті мәлімдемемен - Қарағанды облысы бойынша дәрменсіз борышкерлермен жұмыс істеу бойынша комитет басқармасы (ДБКБ), соңғының конкурстық басқарушыны тағайындаумен 1997 жылдың 21 қаңтарындағы «Банкрот туралы» Қазақстан Республикасының Заңының 8-тарауының ережесі бойынша «Карагандадорстрой» АҚ соттан тыс рәсімнен өтті, яғни «Карагандадорстрой» АҚ дәрменсіз борышкер бола тұра соттан тыс рәсімнен таратуды кредиторлар комитетінің және ДБКБ бақылауымен өтті.
«Карагандадорстрой» АҚ 2000 жылы өз бетінше таратылмағаны аталғаннан мәлім болады, себебі бұл тек кәсіпорыннын төлеуге қабілеттілігі бар болған жағдайда ғана болуы мүмкін және бұл жағдайда өз бетінше таратушылық «Банкроттық туралы» Заңның ережелеріне сәйкес емес, Азаматтық кодекстың 49-50 баптарының ережелеріне сай жүргізіледі. «Карагандадорстрой» АҚ таратылғанда бірінші және екінші кезектегі кредиторлардың талап ету тізілімінде бірінші және екінші кезектегі кредиторлар болмады, себебі «Дорстрой» ААҚ-ға берілген еді және тек үшінші кезектегі кредиторларға конкурстық масса борышының есебінен өтеуді есепке алынды, конкурстық іс жүргізу аяқталды 1999 жылдың 30 желтоқсанында «Карагандадорстрой» АҚ және оның бөлімшелерінің (соның ішінде талапкер жұмыс істеган ДСП-4) кредиторлардың комитет отырысының көшірмесінен анықталды, одан кейн 2000 жылдың 10 наурызында Қарағанды облысы бойынша Әділет басқармасының басшысы бұйрығымен «Карагандадорстрой» АҚ заңды тұлғалар тізілімінен жойылды.
Осылайша, «Карагандадорстрой» АҚТ «Дорстрой» ААҚ-ға бірінші және екінші кезектегі кредиторларды бергеннен кейін, талапкер денсаулығына келтірілген зиянды өтеудің жауапты тұлға болып саналмады, және конкурстық басқарушы талапкер мен басқа да кері талап қоюшыларға төлемнің капиталға айналдыруына міндетті емес еді.
Іс шаралардың заңдылығы «Карагандадорстрой» АҚ өз борышын басқа заңды тұлғаға беруі, кредиторлардың келісімнің бар болған жағдайда АК-тің 348- бабының 1-тармағына қарама қайшы келмейді, бірақ бірінші және екінші кезектегі кредиторлар, сонымен қатар талапкер, бұл шешімді заңды түрде дауламады. Себебі талапкер заңмен бекітілген уақыт аралығында жоғарыдағы тәртіппен дауламады, және де Қарағанды облысының «Дорстрой» ААҚ-ң денсаулыққа келтірілген зиянды өтеу есебінен оған төлем сомасынан бас тарту туралы сот шешімдерін дауламады, соңғысы АК-нің 49-50 баптарының ережесі бойынша 2006 жылдың 20 сәуірінде Қарағанды облысы бойынша Әділет басқармасының басшысының бұйрығымен таратылды, яғни өзін өзі тарату жолымен.
Сондықтан қазіргі таңда талапкер денсаулыққа келтірілген зиянды өтеу сомасын мемлекеттен талап ете алмайды, себебі жоқ болғанда немесе оның мүлкінің жетпей қалған жағдайда және осы жағдайда төлемді капитализацияға айналдыра алмаған жағдайда (АК 945 бабының 3 тармағы) мемлекет таратылған кәсіпорынның борыштарына жауап береді, жоғарыда көрсетілгендей, талапкер алдында «Карагандадорстрой» АҚ «Дорстрой» ААҚ-ға өз борышын бергеннен кейн борышкер емес болып есептеледі, соңғысы 2006 жылы таратылды, және де ол шамасы жоқ борышкер болмаған, конкурстық басқарушымен емес, оны тарату комиссиясының рәсім жүргізгенде және тарату балансында анықталған.
Осылайша кассациялық инстанция соты шағымдалып отырған сот актісінің күшін жоюға негіздер тапқан жоқ, сондықтан кассациялық шағым қанағаттандырысыз қалдырылды.
Назар аударыңыз!
«Заң және Құқық» адвокаттық кеңсесі, бұл құжаттың жалпылама екендігіне және нақты сіздің жағдайыңыздың талаптарына сәйкес келмеуі мүмкендігіне көңіл бөлуіңізді сұрайды.
Біздің заңгерлер сіздің нақты жағдайыңызға сәйкес келетін кез келген құқықтық құжатты әзірлеп көмектесуге дайын.
Қосымша ақпарат алу үшін Заңгер/Адвокат телефонына хабарласуыңызға болады: +7 (708) 971-78-58; +7 (700) 978 5755, +7 (700) 978 5085.
