1-бапқа түсініктемелер. Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы заңнамасы Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы Кодексі
1. Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы заңнамасы осы Кодекстен тұрады.
2. Осы Кодекс Қазақстан Республикасының Конституциясына, халықаралық құқықтың жалпыға бірдей танылған қағидаттары мен нормаларына негізделеді.
2-1. Осы Кодекске өзгерістер және (немесе) толықтырулар енгізу Қазақстан Республикасының басқа заңнамалық актілеріне өзгерістер мен толықтырулар енгізуді көздемейтін заңмен жүзеге асырылады.
Бұл ереже әкімшілік жауапкершілікті алып тастау жағдайларына, сондай-ақ Қазақстан Республикасы Президентінің заңнамалық бастамасы тәртібімен әзірленетін заңдардың жобаларына қолданылмайды.
3. Қазақстан Республикасының халықаралық шарттық және өзге де міндеттемелері, сондай-ақ әкімшілік-деликттік құқықтық қатынастарды реттейтін ҚР Конституциялық Кеңесі мен Жоғарғы Сотының нормативтік қаулылары әкімшілік құқық бұзушылық туралы заңнаманың құрамдас бөлігі болып табылады.
4. Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шарттар осы Кодекстің алдында басымдыққа ие болады және халықаралық шарттан оны қолдану үшін заң шығару талап етілетін жағдайларды қоспағанда, тікелей қолданылады. Егер Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шартта Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы заңнамасында көзделгеннен өзгеше қағидалар белгіленсе, онда халықаралық шарттың қағидалары қолданылады.
Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы жаңа кодексі материалдық және процестік әкімшілік-деликттік қатынастарды реттейтін нормалардың бірыңғай кешенін білдіреді. Бұл оның "ескі таймерлер кодексінен" басты айырмашылығы-ҚК, ҚПК, МК, АІЖК. Кодекстің мұндай құрылымдалуы жаңа емес, ол әкімшілік жауапкершілікті құқықтық реттеу жүйесін дамытудың кеңестік кезеңінен алынған. Осыған ұқсас құрылымнан 1984 жылғы ҚазКСР ӘҚБтК және 2001 жылғы Егемен Қазақстан тарихындағы тұңғыш ӘҚБтК тұрды.
Кеңестік құқық жүйесіндегі маңызды емес теріс қылықтар (әкімшілік құқық бұзушылықтар) үшін әкімшілік жауапкершілік институтының пайда болу және даму тарихымен а.в. Кириннің "әкімшілік-азаптау құқығы: (теория және заңнамалық негіздер)"монографиясынан танысуға болады.
2014 жылғы ӘҚБтК мен 1984 жылғы ҚазКСР ӘҚБтК мен 2001 жылғы ӘҚБтК арасындағы тұжырымдамалық айырмашылық, онда заң шығарушы алғаш рет азаптау (ерекше) бөлігі мен іс жүргізу бөлігі үшін жалпы нормаларды сегменттеуге әрекет жасады. Бұл үрдіс ӘҚБтК-нің жалпы бөлімі мен 37-тарауының баптарына әсер еткен өзгерістерге назар аударған кезде айқын байқалады. Соңғысы, заң шығарушының ойынша, Кодекстің іс жүргізу блогы үшін "ортақ бөлік" болуы керек еді.
Әрине, құқық қолданушылар да, әсіресе заң теоретиктері де Кодекстің нормаларын жалпы бөлімнің бірыңғай нормаларымен жүзеге асыруда "қиындықтардың" болуын мойындады. Ерекше және іс жүргізу бөліктерінде белгіленген көптеген ерекшеліктерге байланысты жалпы бөліктің нормалары оларды дұрыс реттей алмады. Бұл заң шығарушыны нақты нормалардың редакцияларын тікелей Қайшылықтар болмайтындай етіп тұжырымдауға мәжбүр етті. Нәтижесінде, жалпы бөліктің нормалары, мысалы, ҚК, ҚІЖК, АК және АІЖК-ден айырмашылығы, ең жалпы сипатта болды. Заң шығарушы жасаған әрекет, біздің ойымызша, болашақта материалдық және іс жүргізу нормаларын белгілеудің алғашқы қадамы.
Түсініктеме берілген баптың 1-бөлігі Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы Кодексі Қазақстан Республикасының әкімшілік-деликтілік заңнамасынан тұратын жалғыз кодификацияланған акт болып табылатынын жариялайды. Басқаша айтқанда, Әкімшілік құқық бұзушылық туралы заңнаманы тек азаптау қатынастары деп түсіну керек, яғни ӘҚБтК-нің 1 және 2-бөлімдерінде тұжырымдалған және заңмен бекітілген материалдық нормалар. Бұл әкімшілік жауапкершілік туралы заңнаманың жалпы міндеттері мен принциптері, әкімшілік жазалардың түрлері және әкімшілік құқық бұзушылықтардың нақты құрамы.
Салыстыру үшін: 2001 жылғы ӘҚБтК-нің 1-бабының 1-бөлігі, ол сондай-ақ кодекстің Әкімшілік құқық бұзушылық туралы жалғыз кодификацияланған заңнамалық актісі ретінде эксклюзивтілігі туралы мәлімдеген, әкімшілік жауапкершілікті көздейтін заңдар ӘҚБтК-ге енгізілгеннен кейін ғана қолданылуға жататын қосымша ережені көздеді. Мұндай норма Қазақстан тәуелсіздігінің бірінші кезеңінде жауапкершілік туралы дербес бөлімдерді (құқық бұзушылықтар мен санкциялардың жекелеген құрамдарын қоса алғанда) қамтитын көптеген заңнамалық актілердің қабылдануына байланысты қажет болды. ӘҚБтК мәртебесіне айрықша мән беру мақсатында 1-баптың 1-бөлігінде әкімшілік жауапкершілікті белгілейтін барлық өзге де нормативтік құқықтық актілердің қолданылуын тоқтататын қосымша норма енгізілді. Мысалы:
"Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы" 1995 жылғы 24 сәуірдегі ҚР Заңының "салық құқық бұзушылықтары және оларды жасағаны үшін жауапкершілік" 42-тарауы (күші жойылды). Мысалы, 163-бап Салық төлеушінің салық органында есепке қою мерзімін бұзғаны үшін он айлық есептік көрсеткіш мөлшерінде айыппұл салуды, сол сияқты аумақтық салық органы лауазымды адамының салық төлеушіні есепке қоюдан негізсіз бас тартуын көздеді.
"Валюталық реттеу туралы" 1996 жылғы 24 желтоқсандағы ҚР Заңының 14-бабы (күші жойылды) заңды тұлғалардың жауапкершілігін көздеді:
осы Заңның нормаларын бұзатын валюталық операциялар жасағаны үшін, -
мәміле сомасының 10 пайызы мөлшерінде айыппұл түрінде, бірақ 1 миллион теңгеден аспайды;
бухгалтерлік есепте олардың нәтижелерін тиісті көрсетпей валюталық операцияларды жүргізгені үшін -
есепке алынбаған сома мөлшерінде айыппұл түрінде;
есепке алу мен есептіліктің белгіленген нысандары мен тәртібін бұза отырып, валюталық операциялардың бухгалтерлік есебін жүргізгені үшін -
тиісті түрде ескерілмеген соманың 5 пайызы мөлшерінде айыппұл түрінде.
Алайда, жаңа ӘҚБтК-де заң шығарушы мұндай норманы сақтау қажеттілігі жоқ деп есептеді, өйткені бүгінгі күні салалық заңдарда тек көмекші функцияны орындай отырып, жауапкершілік туралы құқықтық нормалар жоқ және әкімшілік жауапкершілікке тартудың дербес құқықтық негіздері ретінде әрекет етпейді, бұл қисынды.
Осылайша, заң шығарушы Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы жаңа кодексіне Әкімшілік-азаптау құқықтық қатынастарын реттейтін жалғыз кодификацияланған заңнамалық акт ретінде айрықша мәртебе берді.
Айта кету керек, қазіргі уақытта ӘҚБтК-нің Белгілі бір бөлігінің жеке нормаларының әрекетінің анықтамалық сипатынан туындаған бұрыннан келе жатқан проблемасы бар. Бұл жағдайда әкімшілік жауапкершіліктің басталуы адамның салалық заңдарда немесе заңға тәуелді нормативтік құқықтық актілерде белгіленген талаптарды, міндеттерді немесе тыйымдарды бұзу түріндегі нақты норманы бұзуымен тығыз байланысты.
Бұл негізінен сын объектісі болып табылады, өйткені ол республика Конституциясының 61-бабының талаптарына толық сәйкес келмейді. Сонымен қатар, бұзушылық фактісін анықтаудың және, тиісінше, бірқатар салалар бойынша әкімшілік жауапкершіліктің басталуының басқа нысаны екіталай болып қала береді. Бұл азаптауға әкелетін көптеген реттеулерге байланысты. Мысалы, білім беру саласында, тарихи-мәдени мұра объектілерін қорғау және пайдалану, шикізат пен басқа да тауарларды Қазақстан Республикасынан тыс жерлерге әкету немесе жөнелту, газ желісі ұйымдарын аккредиттеу, коллекторлық қызметті жүзеге асыру, бюджеттік есепке алуды жүргізу, Тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемін көрсету бойынша шығындарды өтеу, бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік, таңбалау саласындағы бұзушылықтар мұнай құбырларын, газ құбырларын және олардың жабдықтарын пайдалану, Қазақстан Республикасының аумағында және ғарыш кеңістігінде, жер қойнауын пайдалану жөніндегі операцияларды жүргізу кезінде және т. б. ғарыш жүйелерін құру және пайдалану
Әрине, олардың бір бөлігі ӘҚБтК-нің Ерекше бөлігінің нормаларының диспозициясына тікелей енген болуы мүмкін. Ол кезде мұндай манипуляциялар қиын болып көрінетін реттеулердің тағы бір бөлігі қалады. Бұл әрі қарайғы ғылыми ізденістер мен заң шығару жұмыстарының тақырыбы болуы керек.
Кейбір авторлар түсініктеме берілген мақаланың 1-бөлігінің ережелері әкімшілік-азаптау қатынастарының процедуралық-процедуралық нормаларына да қатысты деп санайды. Алайда олай емес. Әкімшілік-іс жүргізу заңнамасының негізгі ережелері ӘҚБтК-нің 3-5-бөлімдерінде тұжырымдалған және заң жүзінде бекітілген. Бұл әкімшілік құқық бұзушылық туралы істер бойынша, Әкімшілік құқық бұзушылық туралы істерді қарауға уәкілетті органдар мен әкімшілік жаза қолдану туралы қаулылардың орындалуының жалпы тәртібі. Бұл тұрғыда ӘҚБтК-ге ст қосу символдық болып табылады. 736, бұл заң шығарушының ниетін ашуға мүмкіндік береді және жоғарыда келтірілген тұжырымды растайды.
Бұған дейін Кодекстің мұндай құрылымы әкімшілік жауапкершілікті құқықтық реттеу жүйесін дамытудың кеңестік кезеңінен алынғаны атап өтілген болатын. Кеңестік ғылымда, бұрыннан екі тәуелсіз құқық саласы болған қылмыстық және қылмыстық іс жүргізу құқығынан айырмашылығы, материалдық әкімшілік және әкімшілік іс жүргізу құқығы ешқашан оқшауланбаған. Сонымен қатар, олар жалпы әкімшілік құқықтың бөлігі болды – басқару құқығы. Аталған құқықтық нормалардың екі тобы да кеңестік құқықтың біртұтас саласы - әкімшілік құқықта органикалық түрде біріктірілді.
Осылайша, материалдық нормалар (ӘҚБтК-нің 1 және 2-бөлімі) құқық субъектілерінің қоғамдық қатынастарды реттеудің белгілі бір саласындағы бастапқы құқықтары мен міндеттерін бекітеді, ал іс жүргізу нормалары (ӘҚБтК-нің 3-5-бөлімдері) іс жүргізу-құқықтық қатынастар субъектілерінің материалдық нормаларын іске асыру тәртібі мен рәсімдерін, құқықтары мен міндеттерін айқындайды.
Түсініктеме берілген баптың 2-бөлігі Республика Конституциясының 4-бабы 2-тармағының ережесін бекітеді, оған сәйкес Конституцияның Қазақстан Республикасының бүкіл аумағында жоғары заңдық күші және тікелей қолданылуы болады. Сонымен қатар, Конституцияның 62-бабының 7-тармағында Республиканың заңдары, яғни ӘҚБтК елдің Негізгі заңына қайшы келмеуі керек делінген. Конституцияның нормаларына тек Нормативтік құқықтық актілер ғана емес, яғни ӘҚБтК-нің баптары, бөліктері, тармақшалары ғана емес, сондай-ақ Кодексте белгіленген іс жүргізу әрекеттерін жүзеге асыру кезінде лауазымды адам не сот шығаратын (қолданатын) жеке қолдану актілері де сәйкес келуге тиіс екенін атап өткен жөн.
Мұндай актілерге әкімшілік құқық бұзушылық туралы хаттама, ұйғарым, әкімшілік жаза қолдану туралы қаулы және өзге де құқықтық актілер жатады.
Конституциямен қатар ӘҚБтК халықаралық құқықтың жалпыға бірдей танылған қағидаттары мен нормаларына негізделеді. Халықаралық құқықтың жалпыға бірдей танылған принциптері деп оның негізгі мазмұны мен сипаттамалық белгілері көрсетілген және жоғары, императивті құқықтық күші бар оның ең кең және маңызды нормалары түсініледі. Қазіргі халықаралық құқықтың негізгі қағидаттары ең беделді халықаралық ұйымдардың бірқатар құжаттарында, атап айтқанда БҰҰ Жарғысында, 1970 жылғы Халықаралық құқық қағидаттары туралы Декларацияда, 1975 жылғы Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық жөніндегі кеңестің Қорытынды актісінде, 1948 жылғы Адам құқықтарының жалпыға бірдей декларациясында бекітілген.
Мұндай қағидаттарға мыналар жатады: мемлекеттердің егемендік теңдігі; күш пен күшке қауіп төндірмеу; ішкі істерге араласпау; адам құқықтары мен негізгі бостандықтарын құрметтеу және т. б. халықаралық-құқықтық нормалар нормативтік бағдар, ұлттық мемлекеттерде заң шығарудың өзіндік стандарты ретінде әрекет етеді және сонымен бірге олардың ерікті түрде қабылданған міндеттемелері тұрақты түрде орындалады.
2-1-баптың толықтырылуы ӘКК - ге түзетулер (өзгерістер мен толықтырулар) енгізу бөлігінде заң шығарушының шамадан тыс белсенділігі-бүкіл әкімшілік қауымдастықты байланыстыратын проблемадан туындады. Бұл мәселе жүйелік болып табылады, өйткені ескі ӘҚБтК де "зардап шекті".
Статистика көрсетіп отырғандай, ӘҚБтК күші жойылған уақыт ішінде оған 185 реттен астам түзетулер енгізілді. Сонымен қатар, соңғы жылдары мұндай тәжірибе өсті: 2012 жылдан бастап 63-тен астам заң қабылданды, олар ӘҚБтК (2001) 250-ден астам баптармен толықтырылды.
Мұндағы мәселе ӘҚБтК ретінде емес, оны реттеу пәнінің ерекшелігінде - адам өмірінің барлық дерлік салалары болып табылады. Нәтижесінде, байланысты түзетулермен ӘҚБтК-ге әсер етпейтін заң жобасын табу өте қиын.
Жаңа ӘҚБтК-ге 2020 жылғы қаңтарға 114 түрлі заңнамалық актілерге өзгерістер мен толықтырулар енгізілді. Бұл ретте ӘҚБтК – ға ең көп түзетулер 2015 жылы енгізілді-36 заң, бұл ӘҚБтК-ға өзгерістер мен толықтырулар енгізген заңдардың жалпы санының 48,6% -. құрайды. Олардың көпшілігі ерекше бөлікке, атап айтқанда, Әкімшілік құқық бұзушылықтың жаңа құрамдарын құруға немесе оларды түзетуге қатысты.
ҚР-дағы заң шығару процесінің ерекшелігі мынада: құқықтық мониторинг институты арқылы салалық заңдар мемлекеттік органдарға жартылай ресми түрде бекітіледі, олар реттеудің аталған саласындағы мемлекеттік саясатты басым түрде айқындайды. Сонымен қатар, мұндай түзетулер Парламент қабырғасында Парламент депутаттарының заңнамалық бастамасын іске асыру сияқты жобаға алғаш рет енгізіледі.
Нәтижесінде, ӘҚБтК бекітілген уәкілетті органға (Әділет министрлігіне) ұсыныстардың мұндай көшкініне қарсы тұру ғана емес, тіпті оларды физикалық түрде анықтау өте қиын.
Бұл ҚР Салық кодексіне ұқсас түбегейлі шаралар қабылдауды талап етті. Көрсетілген бөлік ӘҚБтК-ге тек бір нысаналы (нысаналы) заңмен өзгерістер және (немесе) толықтырулар енгізуді шектейді. Мұндай заң жобасы Қазақстан Республикасының басқа заңнамалық актілеріне өзгерістер мен толықтырулар енгізуді көздемеуге тиіс. Бұл, әрине, Салық кодексінде бұл мәселенің қалай шешілгеніне ұқсас емес және енгізуге механикалық кедергіге ұқсас, өйткені ол әзірлеушілердің үлкен заңдық және техникалық күш-жігерін қажет етеді.
Тағы бір назар аударарлық ереже-бұл негізгі тыйымды шектейтін ерекшелік. Бұл тыйым әкімшілік жауапкершілікті алып тастау жағдайларына, сондай-ақ Қазақстан Республикасы Президентінің заңнамалық бастамасы тәртібімен әзірленетін заңдардың жобаларына қолданылмайды. Бұл жағдайда заң шығарушының логикасы өте айқын және түсініктеме қажет емес.
3-бөлімде Қазақстан Республикасының халықаралық шарттық және өзге де міндеттемелері, сондай-ақ Конституциялық Кеңес пен Жоғарғы Соттың әкімшілік-азаптау құқықтық қатынастарын реттейтін нормативтік қаулылары әкімшілік құқық бұзушылық туралы заңнаманың құрамдас бөлігі болып табылатыны туралы айтылады.
Әрине, аталған актілер әкімшілік-азаптау қатынастарын реттеуде үлкен маңызға ие, бірақ олардың әкімшілік құқық бұзушылық туралы заңнаманың ажырамас бөлігі екендігі даулы болып табылады.
Біріншіден, осындай түсіндіруге сүйене отырып, жоғарыда аталған барлық актілер ӘҚБтК-нің ажырамас бөлігі болып табылады. Мұндай ереже Конституцияның нормаларына қайшы келеді деп айтуға болады, өйткені Республика Конституциясының 4 - бөлігінің 1-тармағына сәйкес жоғарыда аталған барлық актілер Конституцияның өз нормаларымен қатар құқықтың дербес көздері мен құрамдас бөліктері болып табылады-заңдарға қарағанда өз көлемі жағынан неғұрлым кең ұғымдар. Сонымен қатар, 5-тармаққа сәйкес. "Құқықтық актілер туралы" 2016 жылғы 6 сәуірдегі ҚР Заңының 10-ы, Конституциялық Кеңестің және Жоғарғы Соттың нормативтік қаулылары нормативтік құқықтық актілер иерархиясынан тыс болып табылады, бұл олардың қазақстандық құқық жүйесіндегі ерекше жағдайын тағы да көрсетеді.
Екіншіден, Конституция нормаларына сәйкес Конституциялық Кеңес Конституция нормаларына ресми түсініктеме беретінін, ал ҚР Жоғарғы Соты заңда көзделген жағдайларда оның соттылығына жатқызылған сот істерін қарайтынын және сот практикасы мәселелері бойынша түсіндірме беретінін ескере отырып, Кодекстің материалдық бөлігінде осы норманың орындылығы туралы мәселе туындайды. Яғни, олар жаңа, тәуелсіз құқық нормаларын жасамайды.
Мысалы, Конституциялық Кеңестің 2012 жылғы 13 сәуірдегі № 2 "конституциялық мерзімдерді есептеу мәселесі бойынша Қазақстан Республикасы Конституциясының нормаларын ресми түсіндіру туралы" нормативтік қаулысы Конституцияның 16-бабы 2-тармағының ресми түсіндірмесін береді:
"Конституцияның 16-бабының 2-тармағына қатысты "ұстау" деп құқық бұзушылықтың жолын кесу немесе қылмыстық, азаматтық және әкімшілік істер бойынша іс жүргізуді қамтамасыз ету, сондай-ақ мәжбүрлеу сипатындағы өзге де шараларды қолдану мақсатында қысқа мерзімді, жетпіс екі сағаттан аспайтын, адамның жеке басының бостандығын шектеуде, сондай-ақ уәкілетті мемлекеттік органдар жүзеге асыратын мәжбүрлеу шарасын түсіну керек лауазымды және өзге де адамдар заңда көзделген негізде және тәртіппен.
Ұстау мерзімінің басталуы қозғалыс еркіндігін қоса алғанда, ұсталған адамның бостандығын шектеу – белгілі бір жерде мәжбүрлеп ұстау, анықтау және тергеу органдарына мәжбүрлеп жеткізу (үй-жайда басып алу, жабу, бір жерден өтуге немесе орнында қалуға мәжбүрлеу және т. б.), сондай-ақ қандай да бір өзге де сағат бір минутқа дейінгі дәлдікпен болып табылады адамның жеке басының бостандығын едәуір шектейтін әрекеттер, ұсталған адамға қандай да бір іс жүргізу мәртебесін бергеніне немесе басқа ресми рәсімдерді орындағанына қарамастан, нақты болды. Бұл мерзімнің аяқталу сәті нақты ұстау уақытынан бастап үздіксіз есептелетін жетпіс екі сағаттың аяқталуы болып табылады.".
ҚР Жоғарғы Сотының нормативтік қаулылары сот практикасын біркелкі қолдану мақсатында шығарылады. Мысалы, Жоғарғы Соттың нормативтік қаулылары:
- "Әкімшілік құқық бұзушылық туралы істер бойынша іс жүргізуді қамтамасыз ету шараларын қолдану туралы" 2012 жылғы 9 сәуірдегі № 1;
- "Соттардың Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы Кодексінің жалпы бөлігінің нормаларын қолдануының кейбір мәселелері туралы" 2016 жылғы 22 желтоқсандағы № 12;
- "Соттардың Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы Кодексінің Ерекше бөлігінің нормаларын қолдануының кейбір мәселелері туралы" 2017 жылғы 6 қазандағы №7.
Осылайша, Қазақстан Республикасының халықаралық шарттары мен өзге де міндеттемелері, сондай-ақ Конституциялық Кеңес пен Жоғарғы Соттың нормативтік қаулылары жаңа азаптаулар жасамайды, сондықтан әкімшілік-азаптау заңнамасының құрамдас бөлігі болып табылмауға тиіс. Олардың мәртебесі мен мәні туралы ереже қылмыстық іс жүргізу заңнамасына ұқсас Кодекстің іс жүргізу бөлігінде көрсетілуге тиіс.
4-бөлім Конституцияның 4-бабы 3-тармағының Конституциялық ережелерін жаңғыртады, оған сәйкес Республика ратификациялаған халықаралық шарттар оның заңдарынан басым болады. Осылайша, ӘҚБтК-де көзделгеннен өзгеше ережелер белгілей алатын халықаралық шарттардың басым ережесі атап өтіледі. Мысалы:
- ҚР Жоғарғы Кеңесінің 1993 жылғы 31 наурыздағы қаулысымен ратификацияланған азаматтық, отбасылық және қылмыстық істер бойынша құқықтық көмек және құқықтық қатынастар туралы Конвенция;
- 1999 жылғы 30 желтоқсандағы ҚР Заңымен ратификацияланған жол қозғалысы ережелерін әкімшілік бұзу туралы істер бойынша шешімдерді өзара тану және орындау туралы Конвенция;
-Қазақстан Республикасының 2011 жылғы 14 желтоқсандағы Заңымен ратификацияланған қылмыстық істер және әкімшілік құқық бұзушылық туралы істер бойынша Кеден одағына мүше мемлекеттердің кеден органдарының құқықтық көмегі және өзара іс-қимылы туралы келісімдер;
- 2011 жылғы 8 желтоқсандағы ҚР Заңымен ратификацияланған Кеден одағы мен Кеден одағына мүше мемлекеттердің кеден заңнамасын бұзғаны үшін қылмыстық және әкімшілік жауаптылықтың ерекшеліктері туралы шарт;
- ҚР Президентінің 1995 жылғы 17 сәуірдегі Жарлығымен ратификацияланған Қазақстан Республикасының Үкіметі мен Ресей Федерациясының Үкіметі арасындағы" Байқоңыр " кешенін жалдау шарты;
- Қазақстан Республикасының 2005 жылғы 15 желтоқсандағы Заңымен ратификацияланған Шанхай Ынтымақтастық Ұйымының артықшылықтары мен иммунитеттері туралы конвенция және басқалар.
Әкімшілік құқық бұзушылық туралы істер бойынша іс жүргізуді жүзеге асыратын органдардың шет мемлекеттердің құзыретті мекемелерімен және лауазымды тұлғаларымен әкімшілік құқық бұзушылық туралы істер бойынша өзара іс-қимыл жасау мақсатында ӘҚБтК-де әкімшілік құқық бұзушылық туралы істер бойынша құқықтық көмек көрсету шарттарын регламенттейтін жаңа 50-тарау көзделгенін қосымша атап өткен жөн.
Қазақстан 1995 жылға дейін жасасқан және ратификациялауды талап етпейтін халықаралық шарттарды қоспағанда, халықаралық шарттардың басымдылығының міндетті шарты оларды Қазақстанның ратификациялауы болып табылатынын атап өту қажет.
1993 жылғы ҚР Конституциясының 3-бабында "Қазақстан Республикасы мойындаған адам мен азаматтың құқықтары мен бостандықтары туралы халықаралық-құқықтық актілердің республика аумағында оның заңдарынан басымдығы бар"деп көрсетілген. Кейінірек, 1995 жылғы Конституцияда бұл норма "Қазақстан Республикасының Парламенті және оның депутаттарының мәртебесі туралы" 1995 жылғы 16 қазандағы ҚР Конституциялық Заңына және "Қазақстан Республикасының халықаралық шарттары туралы"2005 жылғы 30 мамырдағы ҚР Заңына сәйкес осындай шарттарды алдын ала ратификациялау қажеттігін көрсету арқылы өзгертілді.
Осы баптың шеңберінде дайындық кезінде Конституцияның 4-бабының 3-тармағы "Қазақстан Республикасының Конституциясына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы"2017 жылғы 10 наурыздағы ҚР Заңымен өзгертілгенін ескеру қажет. Атап айтқанда, халықаралық шарттардың қолданылу тәртібі өзгертілді. Енді олардың Қазақстан Республикасының аумағында қолданылу тәртібі мен шарттары Республика заңнамасында айқындалады.
Конституциялық кеңес " Қазақстан Республикасы Конституциясының 4-бабы 3-тармағын ресми түсіндіру туралы "2000 жылғы 11 қазандағы N 18/2 Қаулысында Қазақстан Республикасы тиісті заң қабылдау жолымен Республика Парламенті ратификациялаған ұлттық заңдар алдында өзі жасаған халықаралық шарттардың басым заңды күшіне өз келісімін білдіретінін белгілейді. Республика заңдары алдында Қазақстан ратификациялаған халықаралық шарттар ғана басымдыққа ие бола алады. Республика аумағындағы ратификацияланған халықаралық шарттардың заңдары алдындағы басымдық заңдар нормаларымен қайшылықтар болған жағдайда осындай шарттар нормаларының ситуациялық артықшылығын болжайды. Ратификацияланбаған халықаралық шарттардың республика заңдары алдында мұндай басымдығы болмайды. 1995 жылға дейін жасалған және ратификациялауды көздемегендерді қоспағанда. "1995 жылғы Конституция қабылданғанға дейін күшіне ену шарттары ретінде ратификациялауды көздемеген халықаралық шарттар, егер осы халықаралық шарттар үшін мұндай басымдық құқықтық қатынастардың тиісті салаларын реттейтін Республика заңдарында тікелей көзделсе, қолданыста болады және республика заңнамасы алдында басымдықты сақтайды".
Осыған ұқсас тәсілдер "Қазақстан Республикасы Конституциясының 4-бабының нормаларын халықаралық ұйымдар мен олардың органдарының шешімдерін орындау тәртібіне қатысты ресми түсіндіру туралы"Конституциялық Кеңестің 2009 жылғы 5 қарашадағы № 6 нормативтік қаулысында да көрініс тапты.
Бұдан басқа, Кодекстің осы бабының ережелерін қарау кезінде "Қазақстан Республикасының халықаралық шарттарының нормаларын қолдану туралы"ҚР Жоғарғы Сотының 2008 жылғы 10 шілдедегі N 1 нормативтік қаулысын басшылыққа алу қажет.
"Қазақстан Республикасы Әкімшілік құқық бұзушылық туралы Кодексінің жалпы бөлігінің нормаларын соттардың қолдануының кейбір мәселелері туралы" ҚР Жоғарғы Сотының 2016 жылғы 22 желтоқсандағы № 12 нормативтік қаулысының 1-тармағында соттар сот төрелігін жүзеге асыру кезінде Қазақстан Республикасының халықаралық шарттық және өзге де міндеттемелері Конституцияның 4-бабының 1-тармағына сәйкес болып табылатындығына негізделуі тиіс екендігі көрсетілген оның қолданыстағы құқығының ажырамас бөлігі. Істі қарау кезінде сот, егер Қазақстан Республикасы үшін міндеттілігіне келісу туралы шешім ратификациялау немесе қосылу арқылы қабылданған халықаралық шартта өзгеше ережелер белгіленсе, Қазақстан Республикасы Әкімшілік құқық бұзушылық туралы заңнамасының нормаларын қолдануға құқылы емес. Мұндай жағдайларда халықаралық шарттың ережелері қолданылады.
Елдің егемендігі туралы Конституцияның ережелерін бұзатын, Конституцияда белгіленген мемлекеттің біртұтастығы мен аумақтық тұтастығын, Республиканы басқару нысандарын өзгертуге жол бермейтін, сондай-ақ адам мен азаматтың конституциялық құқықтары мен бостандықтарына қысым жасайтын халықаралық ұйымдар мен олардың органдарының шешімдері Қазақстан үшін міндетті деп таныла алмайды (п. "Халықаралық ұйымдар мен олардың органдарының шешімдерін орындау тәртібіне қатысты Қазақстан Республикасы Конституциясының 4-бабының нормаларын ресми түсіндіру туралы"Конституциялық Кеңестің 2009 жылғы 5 қарашадағы № 6 нормативтік қаулысының 4).
Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексіне ғылыми-практикалық түсініктеме (мақала) авторлық ұжымнан:
Бачурин Сергей Николаевич, з.ғ. к., доцент - 48-тарау (Е. М. Хакимовпен бірлесіп жазған);
Ғабдуалиев Мереке Трекович, з.ғ. к. – 11, 21, 22, 23-тараулар;
Жүсіпбекова Айнұр Маратқызы, з.ғ. м. – 13-тарау (а. в. Карпекинмен бірлесіп жазған); 33, 39-тараулар (О. Т. Сейтжановпен бірлесіп жазған);
Карпекин Александр Владимирович, з.ғ. к., доцент - 13 тарау (А. М. Жүсіпбековамен бірлесіп жазған);
Корнейчук Сергей Васильевич-2 тарау; 6 тарау (О. Т. Сейтжановпен, Е. М. Хакимовпен бірлесіп жазған); 8 тарау; 25 тарау (е. м. Хакимовпен бірлесіп жазған); 457-470, 488, 488-1, 491-506 баптар; 28, 30, 52 тараулар;
Корякин Илья Петрович, з.ғ. д., профессор-49 тарау;
Кысықова Гүлнара Бауыржанқызы, з.ғ. к. - 20 тарау;
Омарова Ботагөз Акимгереевна, з.ғ. к. – 17 тарау; 18 тарау (Б. А. Парманқұловамен бірлесіп жазған); 26, 31 тараулар; 32 тарау (Б. А. Парманқұловамен бірлесіп жазған);
Парманқұлова Баян Асханбайқызы - 18-тарау (Б. А. Омаровамен бірлесіп жазған); 19, 32-тараулар (Б. А. Омаровамен бірлесіп жазған); 43-тарау (А. С. Тукиевпен бірлесіп жазған);
Подопригора Роман Анатольевич, з.ғ. д., профессор-24 тарау, 489, 489-1, 490 баптар;
Порохов Евгений Викторович, з.ғ. д. - 14, 15, 16, 29-тараулар, 471-475-баптар;
Сейтжанов Олжас Теміржанұлы, з.ғ. к., доцент, – 4-тарау; 5-тарау (Е. М. Хакимовпен бірлесіп жазған); 6-тарау (С. В. Корнейчукпен, Е. М. Хакимовпен бірлесіп жазған); 9-тарау; 10-тарау (В. В. Филин Б. Е. Шаймерденовпен бірлесіп жазған); 33-тарау (А. М. Жүсіпбековамен бірлесіп жазған); 36-тарау (б. е. Шаймерденовпен бірлесіп жазған); 39-тарау (А. М. Жүсіпбековамен бірлесіп жазған);
Смышляев Александр Сергеевич, PhD докторы. – 38, 40, 42, 43-1-тараулар (А. С. Тукиевпен бірлесіп жазған); 44-тарау;
Тукиев Аслан Сұлтанұлы – з.ғ. к., доцент-1, 3, 35 тараулар; 38, 40, 42 тараулар (А. С. Смышляевпен бірлесіп жазған); 43 тарау (Б. А. Парманқұловамен бірлесіп жазған); 43-1 тарау (А. С. Смышляевпен бірлесіп жазған); 44-1 тарау (бірге жазған Шипп Д. А.); 45-тарау; 46 (бірге жазған Шипп Д. А.); 47-тарау;
Филин Владимир Владимирович, з.ғ. к., доцент - 10 тарау (О. Т. Сейтжановпен, Б. Е. Шаймерденовпен бірлесіп жазған);
Хакимов Ержан Маратұлы, м. з. н. - 5-тарау (О. Т. Сейтжановпен бірлесіп жазған); 6-тарау (О. Т. Сейтжановпен бірлесіп жазған, С. В. Корнейчук); 7-тарау; 25-тарау (С. В. Корнейчукпен бірлесіп жазған); 34, 41-тараулар; 48-тарау (бірлесіп жазған С. Н. Бачуринмен); 53-тарау;
Шаймерденов Болат Ерденұлы, з.ғ. м., – 10-тарау (О. Т. Сейтжановпен, В. В. Филинмен бірлесіп жазған); 12-тарау; 476-487, 507-509-баптар; 36-тарау (О. Т. Сейтжановпен бірлесіп жазған); 37, 50, 51-тараулар.
Шипп Денис Алексеевич-44-1, 46 тараулар (А. С. Тукиевпен бірлесіп жазған).
Актінің өзгертілген күні: 01.01.2020 актінің қабылданған күні: 01.01.2020 қабылданған орны: 1000500000000 актіні қабылдаған Орган: 103001000000 қолданылу аймағы: 10000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000: 029000000000 / 028000000000 / 029002000000 / 028004000000 / 029001000000 / 026000000000 / 001000000000 / 001008000000 / 030000000000 акт нысаны: COMM / code заңды күші: 1900 акт тілі: rus
Назар аударыңыз!
«Заң және Құқық» адвокаттық кеңсесі, бұл құжаттың жалпылама екендігіне және нақты сіздің жағдайыңыздың талаптарына сәйкес келмеуі мүмкіндігіне көңіл бөлуіңізді сұрайды. Біздің заңгерлер сіздің нақты жағдайыңызға сәйкес келетін кез келген құқықтық құжатты әзірлеп көмектесуге дайын.
Қосымша ақпарат алу үшін Заңгер/Адвокат телефонына хабарласуыңызға болады: +7 (708) 971-78-58; +7 (700) 978 5755, +7 (700) 978 5085.
Адвокат Алматы Заңгер Қорғаушы Заң қызметі Құқық қорғау Құқықтық қөмек Заңгерлік кеңсе Азаматтық істері Қылмыстық істері Әкімшілік істері Арбитраж даулары Заңгерлік кеңес Заңгер Адвокаттық кеңсе Қазақстан Қорғаушы Заң компаниясы
