10-бапқа түсініктеме. Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің ҚР ҚК қылмыс санаттары
1. Осы Кодексте көзделген әрекеттер қоғамдық қауіптіліктің сипаты мен дәрежесіне қарай ауырлығы төмен қылмыстарға, ауырлығы орташа қылмыстарға, ауыр қылмыстарға және аса ауыр қылмыстарға бөлінеді.
2. Жасағаны үшін осы Кодексте көзделген ең жоғары жаза екі жылдан аспайтын қасақана жасалған іс-әрекеттер, сондай-ақ жасағаны үшін осы Кодексте көзделген ең жоғары жаза бес жылдан аспайтын абайсызда жасалған іс-әрекеттер ауырлығы аз қылмыстар деп танылады.
3. Осы Кодексте көзделген ең көп жаза бес жылдан аспайтын қасақана жасалған әрекеттер, сондай-ақ бес жылдан астам мерзімге бас бостандығынан айыру түріндегі жаза көзделген абайсыз әрекеттер ауырлығы орташа қылмыстар деп танылады.
4. Жасағаны үшін осы Кодексте көзделген ең жоғары жаза он екі жылдан аспайтын қасақана жасалған іс-әрекеттер ауыр қылмыстар деп танылады.
5. Жасағаны үшін кодексте он екі жылдан астам мерзімге бас бостандығынан айыру немесе өлім жазасы түріндегі жаза көзделген қасақана жасалған әрекеттер аса ауыр қылмыстар деп танылады.
Қылмыстарды санаттау немесе жіктеу - оларды белгілі бір критерийлер бойынша топтарға бөлу. Тапсырмаға байланысты қылмыстарды әртүрлі белгілер бойынша бөлуге болады. Кінә нысаны бойынша олар қасақана және абайсызда жасалған болып бөлінеді, қол сұғушылық объектісі бойынша ҚР ҚК Ерекше бөлігінің дербес тарауларына енгізілген топтарға біріктіріледі. ҚР ҚК 10-бабының 1-бөлігіне сәйкес заң шығарушы қоғамдық қауіптіліктің сипаты мен дәрежесіне қарай барлық қылмыстарды ауырлығы төмен қылмыстар, ауырлығы орташа қылмыстар, ауыр қылмыстар және аса ауыр қылмыстар деп бөледі.
Қоғамдық қауіптің сипаты қылмыстық әрекеттің бағытын білдіреді, яғни.осы қылмысты жасау нәтижесінде зиян келтірілгенін көрсетеді. Сонымен, қоғамдық қауіптің табиғаты бойынша кісі өлтіру денсаулыққа ауыр зиян келтіруден, қарақшылықтан, тонаудан және т. б. ерекшеленеді. Осылайша, әлеуметтік қауіптің сипаты бойынша бір қылмыс екіншісінен ерекшеленеді, яғни.ол әрекеттердің сапалы мәнін білдіреді.
Қоғамдық қауіптілік дәрежесінде сандық мәні, қауіптілік өлшемі көрінеді. Сондықтан қоғамдық қауіптілік дәрежесі ҚР ҚК-нің бір бабы немесе қылмыстың бір түрі үшін жауапкершілікті көздейтін әртүрлі баптар шеңберіндегі қылмыстық әрекеттерді ажыратуға мүмкіндік береді. Қоғамдық қауіптілік дәрежесі бойынша ҚР ҚК 175-бабының 1-бөлігінде көзделген ұрлықтан ҚР ҚК 175-бабының 2-бөлігінде көзделген Ұрлық, сондай-ақ ҚР ҚК 97-бабында көзделген кісі өлтіруден ҚР ҚК 96-бабының 1-бөлігінде көзделген кісі өлтіру ерекшеленеді.
Қылмыстық әрекеттің қоғамдық қауіптілігінің сипаты мен дәрежесі көбінесе кінәнің нысаны мен жазаның мөлшерімен байланысты. Сондықтан қылмыстарды санаттар бойынша жіктеудің негізі көрсетілген жағдайлар болып табылады: кінә нысаны және жаза мөлшері.
ҚР ҚК 10-бабының 2-бөлігіне сәйкес қасақана жасалған іс-әрекеттер, осы Кодексте көзделген ең көп жаза екі жылдан аспайтын, сондай-ақ жасағаны үшін осы Кодексте көзделген ең көп жаза бес жылдан аспайтын абайсызда жасалған іс-әрекеттер ауырлығы аз қылмыс деп танылады.
Баптың 3-бөлігі жасағаны үшін осы Кодексте көзделген ең жоғары жаза бес жылдан аспайтын қасақана жасалған әрекеттер, сондай-ақ бес жылдан астам мерзімге бас бостандығынан айыру түріндегі жаза көзделген абайсыз әрекеттер ауырлығы орташа қылмыстар деп танылатынын белгілейді.
Осы Кодексте көзделген ең жоғары жаза бас бостандығынан айырудың он екі жылынан аспайтын қасақана жасалған әрекеттер (ҚР ҚК 10-бабының 4-бөлігі) ауыр қылмыстар деп танылады.
Жасағаны үшін кодексте он екі жылдан жоғары мерзімге бас бостандығынан айыру немесе өлім жазасы түріндегі жаза көзделген қасақана жасалған әрекеттер аса ауыр қылмыстар деп танылады (ҚР ҚК 10-бабының 5-бөлігі).
Қылмыстың заңнамалық жіктелуі қылмыстық заңды қолданудың бірқатар практикалық мәселелерін шешу үшін өте маңызды:
1. Қылмыс санаты қауіпті (ҚР ҚК 13-бабының 2-бөлігі) және аса қауіпті (ҚР ҚК 13-бабының 3-бөлігі) рецидив анықталған кезде ескеріледі. Өзінің іс-әрекетінің (әрекетсіздігінің) нақты сипаты мен қоғамдық қауіптілігін толық көлемде түсіне алмаған немесе оларға басшылық жасай алмаған кезде психикалық бұзылумен байланысты емес психикалық дамудан артта қалған кәмелетке толмаған адам ауырлығы аз немесе орташа қылмыс жасаған кезде қылмыстық жауаптылыққа тартылмайды (ҚР ҚК 15-бабының 3-бөлігі)
2. Қылмыстық жауапкершілік тек ауыр немесе аса ауыр қылмысты (ҚР ҚК 24 - бабының 2-бөлігі), ал қастандық жасағаны үшін-ауырлығы орташа, ауыр немесе аса ауыр қылмысты дайындағаны үшін туындайды.
3. Қылмыстық қоғамдастық (қылмыстық ұйым) дәл ауыр және аса ауыр қылмыстар жасау үшін құрылған ұйымшыл ұйымдасқан топ (ұйым) деп танылуы мүмкін (ҚР ҚК 31-бабының 4-бөлігі).
4. Бас бостандығынан айыруға сотталған кезде түзеу мекемесінің түрі мен түзеу колониясының режимі жасағаны үшін жаза тағайындалған қылмыс санатын ескере отырып тағайындалады (ҚР ҚК 48-бабы).
5. Өлім жазасы адамның өміріне қол сұғатын аса ауыр қылмыстар үшін, сондай-ақ соғыс уақытында немесе жауынгерлік жағдайда жасалған, мемлекетке опасыздық жасағаны, адамзаттың бейбітшілігі мен қауіпсіздігіне қарсы қылмыстар және аса ауыр әскери қылмыстар үшін ғана тағайындалуы мүмкін (ҚР ҚК 49-бабының 1-бөлігі).
6. Қылмыстық жауаптылық пен жазаны жеңілдететін мән-жайлардың маңыздылығы алғаш рет мән-жайлардың кездейсоқ үйлесуі салдарынан тек ауырлығы аз қылмыс жасалуы мүмкін (ҚР ҚК 53-бабының 2-тармағының а т.а.).
7. Қылмыстарды санаттау қылмыс жиынтығы бойынша жаза тағайындау кезінде ескеріледі (ҚР ҚК 48-бабы).
8. Белсенді өкінуге байланысты қылмыстық жауаптылықтан босату ауырлығы аз және ауырлығы орташа қылмысты алғаш рет жасаған адамдарға ғана (ҚР ҚК 65 - бабының 1-бөлігі), ал жәбірленушімен татуласуға байланысты қылмыстық жауаптылықтан босату-егер ауырлығы аз немесе ауырлығы орташа қылмыс жасаған адам қайтыс болуына немесе қайтыс болуына байланысты болмаса ғана қолданылуы мүмкін. денсаулыққа ауыр зиян (ҚР ҚК 67-бабының 1-бөлігі).
9. Қылмыстық жауаптылыққа тартудың ескіру мерзімі (ҚР ҚК 69-бабы) және айыптау үкімінің ескіру мерзімі (ҚР ҚК 75-бабы) жасалған қылмыс санатымен айқындалады.
10. Жазаны өтеу бойынша жазаны өтеуді шартты түрде мерзімінен бұрын босату мүмкін болатын жазаның бір бөлігі (ҚР ҚК 70-бабының 3-бөлігі) немесе жазаны (ҚР ҚК 71-бабының 2-бөлігі) сотталған адам жазасын өтеп жатқан қылмыс санатына байланысты болады.
11. Жүкті әйелдер мен жас балалары бар әйелдерге жазаны өтеуді кейінге қалдыру жеке адамға қарсы ауыр және аса ауыр қылмыстары үшін бес жылдан астам мерзімге бас бостандығынан айыруға сотталғандарға қолданылмайды (ҚР ҚК 72-бабының 1-бөлігі).
12. Бас бостандығынан айыруға сотталған адамдардың соттылығын өтеу мерзімі жасалған қылмыс санатымен айқындалады (ҚР ҚК 77-бабы 3-бөлігі "г", "д" және "е" тармақтары).
13. Кәмелетке толмағандарды қылмыстық жауаптылықтан (ҚР ҚК 81-бабының 1-бөлігі) немесе жазадан (2-бабы) босату. ҚР ҚК 81) ауырлығы аз немесе орташа қылмыс жасаған кезде ғана қолданыла алады.
14. Қылмыстарды санаттауға кәмелетке толмағанды арнайы тәрбие немесе емдеу-тәрбие мекемесіне орналастыру (ҚР ҚК 83-бабының 5-бөлігі), кәмелетке толмағандарды жазасын өтеуден шартты түрде мерзімінен бұрын босату (ҚР ҚК 84-бабы); кәмелетке толмағандардың соттылығын өтеу мерзімдері (ҚР ҚК 85-бабы) байланысты.
Қазақстан Республикасының Еңбек сіңірген қайраткері, заң ғылымдарының докторы, профессор, Қазақстан Ұлттық Жаратылыстану ғылымдары академиясының академигі И. Ш. БОРЧАШВИЛИДІҢ Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексіне 2007 жылғы түсініктемесі
Актінің өзгертілген күні: 02.08.2007 актінің қабылданған күні: 02.08.2007 қабылданған орны: жоқ актіні қабылдаған Орган: 180000000000 әрекет аймағы: 100000000000 норма шығарушы орган берген НҚА тіркеу нөмірі: 167 акт мәртебесі: new құқықтық қатынастар саласы: 028000000000 акт нысаны: COMM Заң күші: 1900 акт тілі: rus
Конституция Заң Кодекс Норматив Жарлық Бұйрық Шешім Қаулы Адвокат Алматы Заңгер Қорғаушы Заң қызметі Құқық қорғау Құқықтық қөмек Заңгерлік кеңсе Азаматтық істері Қылмыстық істері Әкімшілік істері Арбитраж даулары Заңгерлік кеңес Заңгер Адвокаттық кеңсе Қазақстан Қорғаушы Заң компаниясы
