11-бапқа түсініктеме. Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы Кодексінің кінә қағидаты
1. Жеке тұлға өзіне қатысты кінәсі анықталған құқық бұзушылықтар үшін ғана әкімшілік жауаптылыққа жатады. Объективті айыптауға, яғни жеке тұлғаның кінәсіз зиян келтіргені үшін әкімшілік жауапкершілікке жол берілмейді.
2. Іс-әрекетті қасақана немесе абайсызда жасаған жеке тұлға әкімшілік құқық бұзушылыққа кінәлі деп танылады.
Кінә-бұл адамның өзі жасаған заңсыз әрекетке немесе әрекетсіздікке және ықтимал салдарға психикалық қатынасы. Кінә ниет немесе абайсыздық түрінде көрінеді. ӘҚБтК-нің маңызды ерекшелігі, ол қылмыстық заңнамадан айырмашылығы, заңды тұлғалардың жауапкершілігін көздейді.
Түсініктеме берілген баптың 1-бөлігі жеке тұлғаның кінәсі қағидатын көздейді, бұл әкімшілік құқық бұзушылық жасады деп күдіктелген адамның кінәсі анықталған жағдайларда ғана әкімшілік жауапкершілік туындауы мүмкін.
Кінәлі әрекет Әкімшілік құқық бұзушылықты адам қасақана немесе абайсызда жасағанын білдіреді (ӘҚБтК-нің 26 және 27-баптары). Кінәнің болуы Әкімшілік құқық бұзушылықтың міндетті белгісі болып табылады, бірақ әкімшілік жауапкершілік үшін бұл белгі жеткіліксіз, өйткені әкімшілік жауапкершілік субъектісі адамның жасы мен қабілеттілігі сияқты қажетті сипаттамаларды қамтиды. Мысалы, кәмелетке толмаған немесе есі дұрыс емес адам жаяу жүргіншілер үшін белгіленген ережелерді бұзады және заңсыздыққа қарамастан, оның бұл әрекетке кінәсі жоқ.
Кінә принципі ӘҚБтК-нің 11-бабында нақты тұжырымдалған. ӘҚБтК-нің 11-бабының 1-бөлігіне сәйкес жеке тұлға өз кінәсі анықталған құқық бұзушылықтар үшін ғана әкімшілік жауапкершілікке тартылады. Яғни кінәні анықтамай дұрыс анықтау мүмкін емес:
- адамның іс-әрекетінде әкімшілік құқық бұзушылық құрамының болуы;
- әкімшілік жауапкершілік негізінің болуы;
- құқық бұзушылықтың дұрыс біліктілігі;
- әкімшілік жауапкершілікті дараландыру және әкімшілік жазаның орындылығы.
Заңды тұлғаға қатысты кейбір заңгерлер объективті айыптауды жариялайды. Объективті айыптау-адамның кінәсін анықтамай және дәлелдемей, яғни жазықсыз зиян келтіргені үшін әкімшілік жауапкершілікке тарту. Бұл мәлімдеме ӘҚБтК-нің 25-бабының 1-бөлігімен белгілі бір дәрежеде күшейтілген, оған сәйкес заңды тұлғаның (заңды тұлғаның) "осы Кодексте әкімшілік жауапкершілік көзделген"үшін құқыққа қарсы әрекеті не әрекетсіздігі әкімшілік құқық бұзушылық деп танылады.
Заңды тұлғаның әрекетсіздігіне қатысты норманы немесе ережені сақтаудың пайдаланылмаған мүмкіндігі көзделеді, яғни оларды сақтау бойынша оған байланысты барлық шаралар қабылданбаған.
Бірінші бөлімде кінәні объективті айыптауға жол берілмейтіні айтылғанына қарамастан, оны тек жеке тұлғаларға жатқызуға болады. Өкінішке орай, ӘҚБтК-де заңды тұлғаның кінәсін нақты анықтау берілген жоқ. Алайда, 2-бөлім негізінде. 33 ӘҚБтК, егер ӘҚБтК-нің Ерекше бөлігінде (2-бөлім) көзделген іс-әрекетті (әрекетті не әрекетсіздікті) заңды тұлғаны басқару функцияларын жүзеге асыратын орган, тұлға немесе дара кәсіпкер мен заңды тұлғаның ұйымдық-өкімдік немесе әкімшілік-өкімдік міндеттерді орындайтын қызметкері жасаған, санкциялаған, мақұлдаған болса, заңды тұлға әкімшілік құқық бұзушылық үшін әкімшілік жауаптылыққа тартылатыны жөн экономикалық функциялар.
Жалпы нысанда оны меншіктің барлық нысандарындағы кәсіпорындардың, ұйымдар мен мекемелердің жеткіліксіз ұйымдастырылуы, өзіне жүктелген міндеттерді орындау үшін соңғы қажетті шараларды қабылдамау, бұзушылықтар мен олардың себептерін жою үшін қажетті күш-жігерді қолданбау ретінде анықтауға болады.
Ұйымның кінәсін растау үшін құқық бұзушылық Ұйымның ақауының, оның ұйымдастырылмауының нәтижесі екенін, жүктелген міндеттерді орындамаудың себебі осы ұжымның күш-жігерінің жеткіліксіздігі екенін анықтау жеткілікті. Сонымен қатар, ұйым жеке қызметкерлердің нақты кінәсі болған кезде де (бұл жағдайда ұжымдық жауапкершілікті жеке жауапкершілікпен біріктірген жөн), сондай-ақ нақты адамдардың кінәсі алынып тасталғанда немесе оны анықтау мүмкін болмаған кезде де өз кінәсі үшін жауап береді.
Сондықтан заң шығарушы заңды тұлғаның кінәсін ресми түрде жоққа шығарды.
Алайда, іс жүзінде жаңа Кодекстің маңызды ерекшелігін атап өткен жөн, онда заңды тұлғаның кінәсі мәселесі іс-әрекеттері не әрекетсіздігі заңды тұлғаны басқару функцияларын жүзеге асыратын органның, адамның немесе дара кәсіпкердің және ұйымдық-өкімдік немесе заңды тұлғаның қызметкерінің жасауының, санкциялауының, мақұлдауының нәтижесі болған адамның кінәсін анықтау арқылы шешіледі. әкімшілік-шаруашылық функциялары. Бұл жағдай әкімшілік органдар мен соттың тәжірибесінен көрінеді.
Осыған байланысты заңды тұлғаның әкімшілік құқық бұзушылық жасаудағы кінәсі мәселесі белгілі бір шешімді қажет етеді. Әкімшілік құқық бұзушылық туралы Кодексте қамтылған заңды тұлғаның әкімшілік құқық бұзушылығының заңнамалық анықтамасында заңды тұлғаның әкімшілік құқық бұзушылық жасаған кезде оны әкімшілік жауаптылыққа тартудың міндетті шарты ретінде кінәсі қағидаты бекітілуге тиіс. Немесе заңды тұлғаны басқару функцияларын жүзеге асыратын орган, тұлға немесе дара кәсіпкер мен заңды тұлғаның ұйымдық-өкімдік немесе әкімшілік - шаруашылық функцияларды орындайтын қызметкері жасаған, санкциялаған, мақұлдаған іс-әрекеті (әрекеті не әрекетсіздігі) үшін кінәні белгілеу арқылы заңды тұлғаның "делдалдық кінәсі" тікелей бекітілген.
Осылайша, заңды тұлғаның кінәсі заңды тұлға өкілінің кінәсін анықтау арқылы анықталады деп айтуға болады, бұл "заңды фантастиканың"бір түрі.
Талданатын баптың 2-бөлігінде іс-әрекетті қасақана немесе абайсызда жасаған жеке тұлға әкімшілік құқық бұзушылыққа кінәлі деп танылады деп көзделеді. Кінә нысандарын заңнамалық анықтау жеке тұлғалар үшін құқық бұзушылықты субъективті айыптау принципін іске асыруға кепілдік береді.
ӘҚБтК-нің 26-бабының негізінде Әкімшілік құқық бұзушылық, егер оны жасаған жеке тұлға өзінің әрекетінің (әрекетсіздігінің) құқыққа қайшы сипатын білсе, оның зиянды салдарын алдын ала білсе және осы салдардың басталуын қаласа немесе саналы түрде мойындаса немесе оларға немқұрайлы қараса, қасақана жасалған деп танылады.
Ғылым әкімшілік құқық ниеттің үш түрін ажыратады: тікелей, жанама және немқұрайлылық. Барлық жағдайларда оның әрекетінің (әрекетсіздігінің) заңсыз сипатының салдарын сана мен болжау тікелей және жанама ниет пен немқұрайлылық үшін ортақ болып табылады. Ниеттің бұл түрлері көрегендік сипатымен, яғни интеллектуалды элемент деп аталатын нәрсемен сәйкес келеді.
Кінәнің қасақана нысанын толығырақ түсіндіру ӘҚБтК-нің 26-бабына түсініктемелерде баяндалған.
ӘҚБтК-нің 27-бабына сәйкес, егер оны жасаған жеке тұлға өзінің әрекетінің (әрекетсіздігінің) зиянды салдарларының туындау мүмкіндігін алдын ала болжаған болса, бірақ бұған жеткілікті негіздер болмаса, олардың алдын алуға жеңіл-желпі сенсе не мұндай салдарлардың туындау мүмкіндігін алдын ала білмесе, әкімшілік құқық бұзушылық абайсызда жасалған деп танылады, дегенмен тиісті ұқыптылық пен алдын ала ойластырылған жағдайда, олар болжау. Абайсыз әкімшілік құқық бұзушылық қасақана әрекеттен аз қауіпті.
Алайда, реттеуде айтарлықтай ерекшеленеді. Ресми-құқықтық тұрғыдан алғанда, абайсыздық үшін әкімшілік жауапкершілік ӘҚБтК-нің Ерекше бөлігінің тиісті бабында тікелей көзделген жағдайда ғана туындауы тиіс. Сонымен бірге, бұл ереже іс жүзінде айтарлықтай бұрмалануға ие және іс жүзінде құқық қолданушы көбінесе кінәлі адамның іс-әрекетінде ниет пен абайсыздықты ажыратпайды және сәйкесінше белгілемейді.
Сонымен қатар, ғылым немқұрайлылықтың екі түрін ажыратады: жеңілдік пен немқұрайлылық. Кінәнің абайсыз түрі туралы толығырақ түсіндірмелер ӘҚБтК мақаласына түсініктемелерде келтірілген.
Егер ӘҚБтК-нің Ерекше бөлігінің бабы диспозициясында кінәнің екі нысанына да жол берілсе, онда абайсызда жасалған әрекеттер (әрекетсіздіктер) үшін баптың санкциясы шегінде неғұрлым қатаң жаза тағайындалады немесе ӘҚБтК-нің 8-тарауында көзделген жағдайларда әкімшілік жауаптылықтан жалпы босатылады.
Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексіне ғылыми-практикалық түсініктеме (мақала) авторлық ұжымнан:
Бачурин Сергей Николаевич, з.ғ. к., доцент - 48-тарау (Е. М. Хакимовпен бірлесіп жазған);
Ғабдуалиев Мереке Трекович, з.ғ. к. – 11, 21, 22, 23-тараулар;
Жүсіпбекова Айнұр Маратқызы, з.ғ. м. – 13-тарау (а. в. Карпекинмен бірлесіп жазған); 33, 39-тараулар (О. Т. Сейтжановпен бірлесіп жазған);
Карпекин Александр Владимирович, з.ғ. к., доцент - 13 тарау (А. М. Жүсіпбековамен бірлесіп жазған);
Корнейчук Сергей Васильевич-2 тарау; 6 тарау (О. Т. Сейтжановпен, Е. М. Хакимовпен бірлесіп жазған); 8 тарау; 25 тарау (е. м. Хакимовпен бірлесіп жазған); 457-470, 488, 488-1, 491-506 баптар; 28, 30, 52 тараулар;
Корякин Илья Петрович, з.ғ. д., профессор-49 тарау;
Кысықова Гүлнара Бауыржанқызы, з.ғ. к. - 20 тарау;
Омарова Ботагөз Акимгереевна, з.ғ. к. – 17 тарау; 18 тарау (Б. А. Парманқұловамен бірлесіп жазған); 26, 31 тараулар; 32 тарау (Б. А. Парманқұловамен бірлесіп жазған);
Парманқұлова Баян Асханбайқызы - 18-тарау (Б. А. Омаровамен бірлесіп жазған); 19, 32-тараулар (Б. А. Омаровамен бірлесіп жазған); 43-тарау (А. С. Тукиевпен бірлесіп жазған);
Подопригора Роман Анатольевич, з.ғ. д., профессор-24 тарау, 489, 489-1, 490 баптар;
Порохов Евгений Викторович, з.ғ. д. - 14, 15, 16, 29-тараулар, 471-475-баптар;
Сейтжанов Олжас Теміржанұлы, з.ғ. к., доцент, – 4-тарау; 5-тарау (Е. М. Хакимовпен бірлесіп жазған); 6-тарау (С. В. Корнейчукпен, Е. М. Хакимовпен бірлесіп жазған); 9-тарау; 10-тарау (В. В. Филин Б. Е. Шаймерденовпен бірлесіп жазған); 33-тарау (А. М. Жүсіпбековамен бірлесіп жазған); 36-тарау (б. е. Шаймерденовпен бірлесіп жазған); 39-тарау (А. М. Жүсіпбековамен бірлесіп жазған);
Смышляев Александр Сергеевич, PhD докторы. – 38, 40, 42, 43-1-тараулар (А. С. Тукиевпен бірлесіп жазған); 44-тарау;
Тукиев Аслан Сұлтанұлы – з.ғ. к., доцент-1, 3, 35 тараулар; 38, 40, 42 тараулар (А. С. Смышляевпен бірлесіп жазған); 43 тарау (Б. А. Парманқұловамен бірлесіп жазған); 43-1 тарау (А. С. Смышляевпен бірлесіп жазған); 44-1 тарау (бірге жазған Шипп Д. А.); 45-тарау; 46 (бірге жазған Шипп Д. А.); 47-тарау;
Филин Владимир Владимирович, з.ғ. к., доцент - 10 тарау (О. Т. Сейтжановпен, Б. Е. Шаймерденовпен бірлесіп жазған);
Хакимов Ержан Маратұлы, м. з. н. - 5-тарау (О. Т. Сейтжановпен бірлесіп жазған); 6-тарау (О. Т. Сейтжановпен бірлесіп жазған, С. В. Корнейчук); 7-тарау; 25-тарау (С. В. Корнейчукпен бірлесіп жазған); 34, 41-тараулар; 48-тарау (бірлесіп жазған С. Н. Бачуринмен); 53-тарау;
Шаймерденов Болат Ерденұлы, з.ғ. м., – 10-тарау (О. Т. Сейтжановпен, В. В. Филинмен бірлесіп жазған); 12-тарау; 476-487, 507-509-баптар; 36-тарау (О. Т. Сейтжановпен бірлесіп жазған); 37, 50, 51-тараулар.
Шипп Денис Алексеевич-44-1, 46 тараулар (А. С. Тукиевпен бірлесіп жазған).
Актінің өзгертілген күні: 01.01.2020 актінің қабылданған күні: 01.01.2020 қабылданған орны: 1000500000000 актіні қабылдаған Орган: 103001000000 қолданылу аймағы: 10000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000: 029000000000 / 028000000000 / 029002000000 / 028004000000 / 029001000000 / 026000000000 / 001000000000 / 001008000000 / 030000000000 акт нысаны: COMM / code заңды күші: 1900 акт тілі: rus
Назар аударыңыз!
«Заң және Құқық» адвокаттық кеңсесі, бұл құжаттың жалпылама екендігіне және нақты сіздің жағдайыңыздың талаптарына сәйкес келмеуі мүмкіндігіне көңіл бөлуіңізді сұрайды. Біздің заңгерлер сіздің нақты жағдайыңызға сәйкес келетін кез келген құқықтық құжатты әзірлеп көмектесуге дайын.
Қосымша ақпарат алу үшін Заңгер/Адвокат телефонына хабарласуыңызға болады: +7 (708) 971-78-58; +7 (700) 978 5755, +7 (700) 978 5085.
Адвокат Алматы Заңгер Қорғаушы Заң қызметі Құқық қорғау Құқықтық қөмек Заңгерлік кеңсе Азаматтық істері Қылмыстық істері Әкімшілік істері Арбитраж даулары Заңгерлік кеңес Заңгер Адвокаттық кеңсе Қазақстан Қорғаушы Заң компаниясы
