127-бапқа түсініктеме. Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің ҚР ҚК психиатриялық стационарына заңсыз орналастыру

     1. Адамды психиатриялық стационарға заңсыз орналастыру немесе онда заңсыз ұстау -      

үш жылға дейін бас бостандығынан айыруға жазаланады.      

2. Дәл сол әрекет, егер ол: а) толығымен өзімшіл ниеттен;      

б) өзінің қызметтік жағдайын пайдалана отырып, мүлдем адам;      

в) абайсызда жәбірленушінің қайтыс болуына немесе өзге де ауыр зардаптарға әкеп соқтырды, -      

үш жылдан жеті жылға дейінгі мерзімге бас бостандығынан айыруға белгілі бір лауазымдарды атқарудан немесе белгілі бір қызметпен үш жылға дейінгі мерзімге немесе онсыз айналысудан айыруға жазаланады

     Психиатриялық стационарға заңсыз орналастырудың немесе оны заңсыз ұстаудың қоғамдық қауіптілігі осы қоғамдық қауіпті әрекеттің нәтижесінде азаматтың жеке бас бостандығына конституциялық құқығы бұзылғандығында.      

1997 жылғы 16 сәуірдегі "психиатриялық көмек және оны көрсету кезіндегі азаматтардың құқықтарының кепілдіктері туралы" ҚР Заңымен психикасының бұзылуынан зардап шегетін адамды психиатриялық стационарға орналастырудың тәртібі мен негіздері айқындалған.      

Осы Заңға сәйкес психиатриялық стационарға орналастыру ерікті және мәжбүрлі түрде жүзеге асырылады. Ауыр психикалық бұзылулары бар адамдарды тексеру және емдеу үшін, оның келісімінсіз және оның заңды өкілінің келісімінсіз, кейіннен прокуратура органдарының ақпаратымен еріксіз емдеуге жатқызу: оның өзіне немесе айналасындағыларға тікелей қауіптілігіне; оның дәрменсіздігіне, тиісті күтім болмаған кезде негізгі өмірлік қажеттіліктерді өз бетінше қанағаттандыра алмауына негізделеді; егер адам психиатриялық көмегінсіз қалса, психикалық жағдайының нашарлауы салдарынан оның денсаулығына елеулі зиян (Заңның 29-бабы).      Қылмыстың объектісі-адамның жеке бас бостандығы.      

Қылмыстың объективті жағы мұндай емдеуді қажет етпейтін немесе оған заңсыз қатысатын адамның психиатриялық стационарға заңсыз орналастырылуында көрінеді. Қоғамдық қауіпті әрекеттер, біріншіден, көрінеу психикалық сау адамды мәжбүрлеп емдеуге жатқызу кезінде, екіншіден, психикалық ауытқуы бар адамның психиатриялық стационарға орналастыруында, бірақ көрсетілген заңда көзделген негіздерсіз білдірілуі мүмкін. Сот медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолданған кезде психиатриялық стационарға, оның ішінде мәжбүрлеп орналастыруға болады (ст. ҚК 92), сот шешімі қабылданғанға дейін, егер адамды тексеру немесе емдеу тек стационарлық жағдайда мүмкін болса, ал психикалық бұзылыс ауыр болса.      

Психикалық бұзылуына байланысты психиатриялық стационарға орналастырылған адамды психиатр-дәрігерлер комиссиясы 48 сағат ішінде міндетті түрде куәландыруы тиіс. Комиссияның қорытындысы бойынша науқас стационарлық емдеуді қажет етпейтін жағдайларда, ол шығарылуға жатады. Қорытынды сотқа 24 сағат ішінде жіберіледі. Сот психиатриялық стационар төрағасының өтінішін 5 күн мерзімде науқастың, оның заңды өкілдерінің, прокурордың қатысуымен қарайды және тиісті шешім қабылдайды.      

Қарастырылып отырған қылмыстың құрамы жәбірленуші психиатриялық стационарға заңсыз орналастырылған кезде ғана емес, оған жеткілікті негіздерсіз заңсыз ұсталған кезде де болады.     

Психиатриялық стационарда заңды негізде орналастырылған және психикалық бұзылудан айыққан адамды ұстау заңсыз бас бостандығынан айыру ретінде сараланады (ҚК 126-бабы).      

Қылмыстың субъективті жағы тікелей ниетпен сипатталады. Кінәлі адам психикалық сау адамды өз еркінен тыс заңсыз ауруханаға жатқызатынын немесе психикалық ауытқуы бар адамды заңды негізсіз психиатриялық ауруханаға жатқызатынын түсінеді және оны қалайды. Бұл қылмыстың себебі кек алу, диссидентпен күресуге деген ұмтылыс және басқалар болуы мүмкін. Өзімшілдікті қоспағанда, қылмыстың себептері біліктілікке әсер етпейді, бірақ жазаны даралау кезінде ескеріледі.      

Қылмыстың субъектісі 16 жасқа толған жеке есі дұрыс адам болуы мүмкін (туысы, жәбірленушінің заңды өкілі және т.б.).     

Қылмыстың білікті құрамы ҚК-нің 127-бабының 2-бөлігінде көзделген, ол:      

а) бұл қылмысты өзімшіл ниетпен жасау;      

б) адамның өзінің қызметтік жағдайын пайдалана отырып, қаралатын қылмыс жасауы;      

в) егер қылмыс абайсызда жәбірленушінің өліміне немесе өзге де ауыр зардаптарға әкеп соқтырса.      

Психиатриялық стационарға заңсыз орналастыру немесе оны өзімшіл ниетпен ұстау ("а" тармағының 2-бөлігі) қылмыскердің материалдық пайда алуы (пәтерді, жәбірленушінің мүлкін иемдену және т.б.) болған жағдайларда орын алады.    

Адам өзінің қызметтік жағдайын пайдалана отырып жасаған қылмыстың қаралып отырған түрінің субъектісі (2-бөлімнің "б" тармағы) жәбірленушіні жеке-дара емдеуге жатқызу туралы шешім қабылдаған психиатр-дәрігер немесе дені сау адамды мәжбүрлеп емдеуге жатқызу қажеттілігі туралы қорытынды берген комиссия құрамында болуы мүмкін. Өзінің қызметтік жағдайын пайдалану кінәлінің бұл әрекетті жасауын едәуір ауырлатады, өйткені ол құжаттарға ресми қол жеткізе алады, бұл жәбірленушіні психиатриялық стационарға орналастыру немесе оның шығарылуы туралы мәселені шешуге әсер етуге мүмкіндік береді. Адамды психиатриялық стационарға орналастыру туралы заңсыз қаулы шығарған Судья ҚК-нің 350-бабы бойынша көрінеу әділетсіз үкім, шешім немесе өзге де сот актісін шығарғаны үшін қылмыстық жауаптылыққа жатады.     

Психиатриялық стационарға заңсыз орналастырылған немесе онда ұсталған, нәтижесінде абайсызда қайтыс болған, жәбірленуші немесе өзге де ауыр зардаптар болған жағдайларда кінәлінің әрекеттері ҚК 127-бабы 2-бөлігінің "в" тармағы бойынша саралануы тиіс. Жәбірленушінің өлімі дәрі-дәрмектің артық дозалануынан, қажетті бақылаудың болмауынан, дұрыс таңдалмаған емдеу әдісінен, суицидтен және т. б. әртүрлі себептерден туындауы мүмкін. Басқа ауыр зардаптар деп жәбірленушінің денсаулығына ауыр зиян келтіретін, өзін-өзі өлтіруге оқталу, сондай-ақ жәбірленушіге жақын адамның өлімі немесе ауыр ауруы және т. б. салдарын түсіну керек.    

Қылмыстық кодекстің 127-бабы 2-бөлігінің "в" тармағында көзделген қылмыстың субъективті жағы кінәнің екі жақты түрімен психиатриялық стационарға заңсыз орналастыруға қатысты ниетпен және туындаған салдарға қатысты абайсыздықпен сипатталады.      

ҚР ҚК 127-бабының 1-бөлігінде көзделген қылмыс ауырлығы орташа қылмысқа жатады.      

ҚР ҚК 127-бабының 2-бөлігінде көзделген қылмыс ауыр қылмысқа жатады.

Қазақстан Республикасының Еңбек сіңірген қайраткері, заң ғылымдарының докторы, профессор, Қазақстан Ұлттық Жаратылыстану ғылымдары академиясының академигі И. Ш. БОРЧАШВИЛИДІҢ Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексіне 2007 жылғы түсініктемесі                  

Актіні өзгерту күні: 02.08.2007 актіні қабылдау күні: 02.08.2007 қабылдау орны:  

Жоқ актіні қабылдаған Орган: 1800000000000 әрекет аймағы: 1000000000000 норма шығарушы орган берген НҚА тіркеу нөмірі: 167 акт мәртебесі: жаңа құқықтық қатынастар саласы: 028000000000 акт нысаны: COMM заңды күші: 1900 акт тілі: rus

 Конституция Заң Кодекс Норматив Жарлық Бұйрық Шешім Қаулы Адвокат Алматы Заңгер Қорғаушы Заң қызметі Құқық қорғау Құқықтық қөмек Заңгерлік кеңсе Азаматтық істері Қылмыстық істері Әкімшілік істері Арбитраж даулары Заңгерлік кеңес Заңгер Адвокаттық кеңсе Қазақстан Қорғаушы Заң компаниясы