14-бапқа түсініктеме. Кен орындары және олардың жіктелуі "жер қойнауы және жер қойнауын пайдалану туралы"Қазақстан Республикасының Кодексіне  

1. Кен орны пайдалы қазбалардың (пайдалы қазбалардың) табиғи немесе техногендік жинақталуы деп танылады, ол өзінің сандық, сапалық және тау-кен техникалық сипаттамалары бойынша оң экономикалық әсері бар өнеркәсіптік игеруге жарамды болуы мүмкін.

2. Пайдалы қазбалардың ресурстарының немесе қорларының мөлшері және олардың экономикалық маңыздылығы бойынша ірі кен орындары жеке санатқа бөлінеді.

3. Құрамында мынадай ресурстар бар қатты пайдалы қазбалар кен орындары ірі деп танылады:

Пайдалы қазбалар, өлшем бірлігі Саны

Темір кендері, млн. т >100

Марганец кендері, млн. т >50

Хромит кендері, млн. т >30

Мыс, млн. т >5

Қорғасын, млн. т >5

Мырыш, млн. т >5

Бокситтер, млн. т >50

Никель, мың т >50

Вольфрам, мың т >100

Молибден, мың т >200

Алтын, т >250

Кокстелетін көмір, млн. т >50

Энергетикалық көмір, млн. т >500

Қоңыр көмір, млн. т >500

Жанғыш тақтатастар, млн. т >500

Фосфориттер (кен), млн. т >200

Күкірт қышқылы, аралас калий тұздары, млн. т >100

Мынадай геологиялық қорлары бар көмірсутектер кен орындары ірі деп танылады:

Пайдалы қазбалар, өлшем бірлігі Саны

Мұнай, млн. т >100

Табиғи газ, млрд. м3 >50

______________________________________________________________________________________

(Мұхамедов Р. Н.)

1. Түсініктеме берілген баптың 1-тармағында жер қойнауы туралы заңнаманың басқа ережелерін ескере отырып қолданылуы тиіс "кен орны" ұғымының жалпы анықтамасы бар.

Көмірсутек кен орындарына қатысты, атап айтқанда, Жер қойнауы туралы Кодекстің Ерекше бөлігінде, ең алдымен жер қойнауы туралы кодекстің 121-бабының 2-тармағында көзделген маңызды талаптарды есте ұстаған жөн.

Жер қойнауы туралы кодекстің 121-бабының 1 және 2-тармақтарының мағынасына сүйене отырып, көмірсутектер кен орындары түсіндірме баптың 1-тармағын түсінуде пайдалы қазбалардың табиғи жинақталуына жатады.

Өз кезегінде пайдалы қазбалардың техногендік жинақталу критерийі, сондай-ақ түсініктеме берілген баптың 1-тармағында айтылған, жер қойнауы туралы Кодекстің 13-бабының ережелеріне сілтеме жасайды.

Көмірсутектер кен орындарына қатысты оң экономикалық әсері бар өнеркәсіптік игеруге жарамдылығы пайдалы қазбалар қорларын есептеу (жедел есептеу) бойынша тиісті есептер қаралатын жер қойнауын мемлекеттік сараптау шеңберінде айқындалады (жер қойнауы туралы кодекстің 141-бабын қараңыз).

Бұл ретте қорларды жедел есептеу табылған көмірсутектер кен орнын бағалау аяқталғаннан кейін, ал қорларды "түпкілікті" есептеу – геологиялық барлау жүргізу аяқталғаннан кейін және өндіру кезеңіне немесе дайындық кезеңіне өтпес бұрын жүргізіледі (атап айтқанда, Жер қойнауы туралы Кодекстің 139-бабының 4-тармағын, 118-бабының 4-тармағын қараңыз).

2. "Пайдалы қазбалар", "мұнай" ұғымдарын жер қойнауы туралы кодекстің 12-бабынан қараңыз. Жер қойнауы туралы кодексте "табиғи газ" ұғымының анықтамасы белгіленбеген.

3. Көмірсутек кен орындарын мұнай, газ-мұнай, мұнай-газ, мұнай-газ конденсаты, газ немесе газ-конденсат кен орындары ретінде анықтау, атап айтқанда, ЕПРКИННІҢ 11-тармағының ережелеріне сәйкес жүзеге асырылады.

4. Жер қойнауын пайдалану жағдайлары мен реттеудегі айырмашылықтарды белгілеу мақсатында қорлардың мөлшеріне байланысты кен орындарын градациялау 2010 жылғы жер қойнауы туралы заң шеңберінде де жүргізілді, бірақ тікелей

кен орындарын ірі немесе бірегей санаттарға жатқызу критерийлері келтірілмеген. Бұл мәселе 2-қосымшада мынадай критерийлер белгіленген кен орындарының қорларын, мұнай мен табиғи көмірсутек газының перспективалық және болжамды ресурстарын жіктеу жөніндегі Нұсқаулық шеңберінде шешілді:

Өндірілетін қорлардың көлемі бойынша кен орындарының сыныптары мұнай+конденсат млн. т газ млрд. м 3

алып 300 ден астам 300 ден астам

ең үлкені 100,1 -300 100,1 -300

ірі 30,1-100 30,1-100

орташа 10,1 -30 10,1 -30

шағын 3,1-10 3,1-10

кішкентай 1-3 1-3

өте кішкентай 1-ден 1-ге дейін

Осылайша, бұл нұсқаулықта ірі кен орындарының критерийлері бар, бірақ олар бірегей емес (ең үлкен және алып кен орындары бірегей деп жіктелуі мүмкін).

Өз кезегінде, жер қойнауы туралы кодекстің түсіндірмелі бабының шеңберінде көмірсутек кен орындарын бұл ретте алынбайтын, бірақ геологиялық қорлардың шамасымен жұмыс істейтін ірі кен орындарына жатқызу критерийлері белгіленді, бұл кодекстің өтпелі ережелерінде көрсетілген 2024 жылдан бастап жоспарланып отырған қорлар бойынша есептілік реформасына байланысты. Алайда бірегей критерийлер (осы терминнің қолданылуына қарамастан және жер қойнауы туралы кодекс шеңберінде) әлі де белгіленбеген.

 Конституция Заң Кодекс Норматив Жарлық Бұйрық Шешім Қаулы Адвокат Алматы Заңгер Қорғаушы Заң қызметі Құқық қорғау Құқықтық қөмек Заңгерлік кеңсе Азаматтық істері Қылмыстық істері Әкімшілік істері Арбитраж даулары Заңгерлік кеңес Заңгер Адвокаттық кеңсе Қазақстан Қорғаушы  Заң компаниясы 

  "Kazenergy" қазақстандық мұнай-газ және энергетика кешені ұйымдарының Қауымдастығы " ЗТБ

Нұр-Сұлтан 2022

"Kazenergy" қауымдастығы "Норт Каспиан Оперейтинг компания Н.В.", "ҚазМұнайГаз "ҰК" АҚ, "Маңғыстаумұнайгаз" АҚ, "Қарашығанақ Петролиум Оперейтинг Б. В.", "Уайт энд Кейс Қазақстан" ЖШС, "Холлер Ломакс" ЖШС компанияларына түсініктеме дайындауда қолдау көрсеткені үшін шын жүректен ризашылығын білдіреді"Erlicon CG" ЖШС, "Signum" Заң фирмасы " ЖШС. © "Kazenergy" қауымдастығы, 2022 © авторлық ұжым, 2022 © авторлар, 2022

Құрметті оқырмандар!

Сіздің назарыңызға жер қойнауы және жер қойнауын пайдалану туралы заңнама бойынша үлкен тәжірибелік жұмыс тәжірибесі бар және "жер қойнауы және жер қойнауын пайдалану туралы"Кодексті дайындауға қатысқан отандық мамандар тобы дайындаған ғылыми-практикалық түсініктеме ұсынылады.

Жер қойнауын пайдалану-бұл қоғамдық қатынастардың өте күрделі және ерекше саласы, оны реттеудің өзіндік тарихи алғышарттары бар және жер қойнауын игеру процесінің технологиялық ерекшеліктерін, сондай-ақ кен орындарын барлау мен игерудің экологиялық, коммерциялық, құқықтық және басқа да ерекшеліктерін ескереді.

Жер қойнауы және жер қойнауын пайдалану туралы қазақстандық заңнама өз дамуында бірнеше кезеңнен өтті және әрқашан мемлекет пен жер қойнауын пайдаланушылар мүдделерінің теңгеріміне, ашықтыққа, инвесторлардың құқықтары мен заңды мүдделерін қорғаудың барынша мүмкін дәрежесіне ұмтылуға, елдің орнықты әлеуметтік, экономикалық және экологиялық дамуын қамтамасыз етуге негізделді.

2017 жылдың соңында қабылданған "Жер қойнауы және жер қойнауын пайдалану туралы" Кодекс көп жылдық жинақталған тәжірибе мен құқық қолдану практикасын, сондай-ақ оны салада жұмыс істейтін мамандармен кеңінен талқылау нәтижелерін ескере отырып әзірленді.

Онда геологиялық барлаудың инвестициялық тартымдылығын арттыру, әкімшілік кедергілерді одан әрі төмендету бойынша мемлекет тарапынан нақты, маңызды шаралар көрініс тапты.

Дегенмен, тәжірибе мен заңнама жер қойнауын пайдалану саласы алдында да, тұтастай экономикада да туындайтын жаңа міндеттерді ескере отырып, үнемі дамып отырмайды.

Осыған байланысты осы түсініктеме салада жұмыс істейтін мүдделі тұлғалардың-мамандардың кең ауқымына көмек ретінде қызмет етуге арналған

нормалардың мағынасын, олардың тарихи мәнмәтінін, кодекстің әртүрлі ережелерінің өзара байланысы мен өзара әсерін түсіну.

Сондай-ақ, түсініктемені зерделеу отандық жас мамандардың жаңа буындары үшін осы маңызды саладағы ғылыми және практикалық жұмысқа, еліміздің, қазақстандықтардың қазіргі және болашақ ұрпақтарының дамуы үшін ынталандыру болады деп үміттенеміз.

Құрметпен, "Kazenergy" қауымдастығы төрағасының орынбасары, Қазақстанның еңбек Геро Ө. Қарабалин