187-бапқа түсініктеме. Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің ҚР ҚК бөтен мүлкін қасақана жою немесе бүлдіру

     1. Елеулі залал келтірген бөтеннің мүлкін қасақана жою немесе бүлдіру, —    

елуден жүз айлық есептік көрсеткішке дейінгі мөлшерде немесе екі ай кезең ішінде сотталған жалақы немесе өзге де табыс мөлшерінде айыппұл салуға не жүзден жүз сексен сағатқа дейінгі мерзімге қоғамдық жұмыстарға тартуға не бір жылға дейінгі мерзімге түзеу жұмыстарына не үш айға дейінгі мерзімге қамауға алуға не үш айға дейінгі мерзімге айыруға жазаланады екі жылға дейінгі мерзімге бас бостандығынан айыру немесе сол мерзімге бас бостандығын шектеу.      

2. Сол әрекеттер:      

а) өртеу, жарылыс немесе өзге де жалпы қауіпті тәсілмен жасалған;      

б) абайсызда денсаулыққа ауыр немесе орташа ауырлықтағы зиян келтіруге әкеп соққан;    

в) жәбірленушінің өзінің қызметтік немесе қоғамдық борышын орындауына байланысты не сол себептер бойынша оның жақын туыстарына қатысты жасалған;      

г) әлеуметтік, ұлттық, нәсілдік немесе діни араздық негізінде, —      

екі жылға дейінгі мерзімге түзеу жұмыстарымен не екі айдан алты айға дейінгі мерзімге қамауға алумен не төрт жылға дейінгі мерзімге бас бостандығынан айырумен не төрт жылға дейінгі мерзімге бас бостандығынан айырумен жазаланады.      

3. Осы баптың бірінші немесе екінші бөліктерінде көзделген, :      

а) абайсызда адамның өлімі;      

б) мемлекет қорғауға алынған тарих, мәдениет ескерткіштерін, табиғи кешендерді немесе объектілерді, сондай-ақ ерекше тарихи, ғылыми, көркемдік немесе мәдени құндылығы бар заттарды немесе құжаттарды жою немесе бүлдіру, —      

үш жылдан жеті жылға дейін бас бостандығынан айыруға жазаланады.

     Ескерту. Айлық есептік көрсеткіштен жүз есе асатын залал мөлшері елеулі залал деп танылады.

     Қарастырылып отырған іс-әрекеттің қоғамдық қауіптілігі оны қасақана жасау нәтижесінде басқа біреудің мүлкі жойылып немесе бүлініп, жәбірленушіге айтарлықтай зиян келтірілетіндігінде көрінеді.      

Талданатын қылмыстың объектісі-меншік.      

Жекелеген заттарды жою немесе бүлдіру "ағаштар мен бұталарды заңсыз кесу" ҚК-нің 291-бабында, "ормандарды жою немесе бүлдіру" ҚК-нің 292-бабында, 299-бапта көзделген дербес қылмыстардың құрамын құрайтын жағдайларды қоспағанда, кез келген бөтен мүлік (жылжымалы және жылжымайтын), оның ішінде азаматтық айналымнан алынған кез келген бөтен мүлік қылмыстың нысанасы бола алады "Көлік құралдарын немесе қатынас жолдарын қасақана жарамсыз ету" ҚК немесе "құжаттарды, мөртабандарды, мөрлерді ұрлау немесе бүлдіру"ҚК 324-бабы.      

Материалдық меншік объектілерінің жойылуы немесе бүлінуі терроризмнің (ҚК 233-бабы) немесе вандализмнің (ҚК 258-бабы) нәтижесі болуы мүмкін. Жоғарыда аталған барлық жағдайларда кінәлі үшін қылмыстық жауапкершіліктің дербес негіздері пайда болады.      

Кінәлі ұрланған мүлікке өз қалауы бойынша билік ету (сату немесе басқа адамдарға өтеусіз беру, бүліну, бөлшектеу, жою және т.б.) қылмыстың дербес құрамын құрмайды және қосымша біліктілікті талап етпейді.      

Ұрланған мүлікті жоюға байланысты кінәлі адамның іс-әрекеті адамның денсаулығына зиян келтіруге немесе қайтыс болуына әкеп соққан жағдайларда, ұрлық үшін жауаптылықты көздейтін ҚР Қылмыстық кодексінің бабымен қатар, ниетіне қарай адамның өміріне немесе денсаулығына қол сұғушылық үшін жауаптылықты көздейтін ҚК баптары бойынша да саралануы тиіс.      

Егер ұрланған мүлікті жою кезінде ұрлау объектісі болып табылмайтын басқа біреудің мүлкі қасақана немесе абайсызда жойылса немесе бүлінсе, онда кінәлінің әрекеттері ниетіне қарай да тиісінше ҚК-нің 187 немесе 188-баптары бойынша саралануы тиіс.      

Объективті жағынан қылмыс біреудің мүлкін жоюда немесе бүлдіруде көрінеді. Затты жою-бұл оның тұтынушылық қасиеттері мен экономикалық құндылығын толығымен жоғалту, яғни оны мақсатына сай мүлдем қолдануға болмайтын және жоғалтқан қасиеттерін қалпына келтіруге жатпайтын күйге келтіру. Зиян деп мүлікке оның экономикалық-экономикалық құндылығын едәуір төмендететін осындай зиян келтіру түсініледі, сондықтан оны мақсатына сай пайдалану мүмкіндігі азаяды. Заттың қалпына келтірілмейтін жоғалуын білдіретін жойылудан айырмашылығы, зақымдану тек заттың сапалы нашарлауына әкеледі, оны қалпына келтіру, жөндеу және т. б. арқылы жоюға болады.     

Егер біреудің мүлкін жою немесе бүлдіру нәтижесінде елеулі залал келтірілсе, бұл қылмыс аяқталған деп саналуы керек. ҚК-нің 187-бабына сәйкес залал айлық есептік көрсеткіштен жүз есе асатын Елеулі деп танылады.    

16 жасқа толған, ал ауырлататын жағдайларда (ҚК 187-бабының 2 және 3 — бөлімдері) - 14 жасқа толған жеке есі дұрыс адам жоюдың немесе зақымданудың негізгі құрамының субъектісі болып танылады.      

Қарастырылып отырған әрекеттің субъективті жағы кінәні ниет түрінде және тікелей де, жанама да білдіреді. Бөтеннің мүлкін қасақана жоятын немесе бүлдіретін адам өз іс-әрекетінің қоғамдық қауіпті сипатын түсінеді, ол қабылдаған іс-әрекеттердің нәтижесінде елеулі залал келтіру түріндегі зардаптардың туындайтынын болжайды, мұндай зардаптардың басталуын тілейді немесе саналы түрде мойындайды.      

ҚК-нің 187-бабы 2-бөлігінің "а" тармағына сәйкес, өрт қою, жарылыс немесе өзге де жалпы қауіпті тәсілмен жасалған іс-әрекеттер үшін жауапкершілік туындайды. Жалпы қауіпті әдіс, жарылыстан немесе өрттен басқа, үлкен деструктивті күшке ие және адамдардың өліміне және басқа да ауыр зардаптарға, мысалы, су тасқынына, жануарлардың улануына, көлік апатына және т. б. қауіп төндіретін әрекеттерді қамтиды.      

ҚК-нің 187-бабы 2-бөлігінің "б" тармағы бойынша кем дегенде бір адамның денсаулығына абайсызда ауыр немесе орташа ауырлықтағы зиян келтірумен байланысты әрекеттер сараланады. Бұл ретте, мұндағы субъективті тарап кінәсінің Қос формасымен сипатталады: іс-әрекетке қатысты ниет (бөтеннің мүлкін жою) және туындаған салдарға қатысты абайсыздық (денсаулыққа зиян келтіру). Егер осы қылмысты жасау кезінде жәбірленушінің денсаулығына қасақана зиян келтірілсе, онда оның әрекеттері осы баптың тиісті бөлігінің жиынтығы бойынша саралануы тиіс. 187 ҚК және денсаулыққа қарсы қылмыстар туралы баптар.      

ҚК-нің 187-бабы 2-бөлігінің "в" тармағы жәбірленушінің өзінің қызметтік немесе қоғамдық борышын орындауына байланысты не сол себептер бойынша оның жақын туыстарына қатысты жасалған сол әрекеттер үшін жауапкершілікті көздейді. Қызметтік борыш деп қызметі қолданыстағы заңнамаға қайшы келмейтін мемлекеттік немесе белгіленген тәртіппен тіркелген өзге де кәсіпорындармен еңбек шартынан туындайтын кез келген адамның қызметтік міндеттерінің шеңберіне кіретін іс-әрекеттер түсініледі. Қоғамдық борышты орындау деп азаматтардың оларға арнайы жүктелген қоғамдық міндеттерді жүзеге асыруы, сондай-ақ қоғамның немесе жеке тұлғалардың мүддесі үшін басқа да іс-әрекеттер жасауы (өкімет органдарына дайындалып жатқан қылмыс туралы хабарлау кезінде және т.б.) түсініледі.      

ҚК-нің 187-бабы 2-бөлігінің "г" тармағында бұл әрекеттерді әлеуметтік, ұлттық, нәсілдік немесе діни араздық себептері бойынша жасағаны үшін жауапкершілік көзделеді. Бұл белгілер ҚК 96-бабының 2-бөлігінің "л" тармағын талдау кезінде егжей-тегжейлі қаралды.      

ҚК-нің 187-бабының 3-бөлігінің "а" тармағы бойынша абайсызда адамның өліміне әкеп соққан осы баптың 1 және 2-бөлімдерінде көзделген әрекеттерді саралау қажет. Субъективті жағынан бұл әрекет кінәнің қос формасымен сипатталады. Бұл әрекет тікелей ниетпен жасалады, ал шараптың салдарына қатысты ол абайсыздық түрінде көрінеді.      

ҚК-нің 187-бабының 3-бөлігінің "б" тармағына сәйкес осы баптың 1 немесе 2-бөлігінде көзделген, мемлекет қорғауға алынған тарих, мәдениет ескерткіштерінің, табиғи кешендердің немесе объектілердің, сондай-ақ ерекше тарихи, ғылыми, көркемдік немесе мәдени құндылығы бар заттардың немесе құжаттардың жойылуына немесе бүлінуіне әкеп соққан әрекеттер үшін жауапкершілік туындайды.      

1992 жылғы 2 шілдедегі "тарихи-мәдени мұраны қорғау және пайдалану туралы" ҚР Заңының 3-бабына сәйкес (елшісімен бірге). изм. және қосымша) тарих және мәдениет ескерткіштеріне мыналар жатады – аталған ғимараттардың, ғимараттар мен құрылыстардың тарихи қалыптасқан аумақтары бар жекелеген құрылыстар, ғимараттар мен құрылыстар, мемориалдық үйлер, орамдар, қорымдар, кесенелер мен жекелеген жерлеу орындары, монументалды өнер туындылары, тас мүсіндер, жартас бейнелері, тарих және мәдениет ескерткіштерінің мемлекеттік тізіміне енгізілген және қалпына келтірудің әлеуетті объектілері болып табылатын археология ескерткіштері, ғылым және техника объектілері, антропология, этнография, фольклор, Нумизматика, эпиграфия, фотосуреттер, кинофильмдер, әдебиет және өнер туындылары, мұрағаттық қолжазба құжаттары, қолжазба-кітаптар, антикварлық және сирек басылымдар, тарихи, ғылыми, көркемдік және өзге де мәдени құндылықты білдіретін мемориалдық сипаттағы жәдігерлер мен заттар.     

Табиғи кешендер немесе мемлекетті қорғауға алынған объектілер-бұл типтік және сирек кездесетін ландшафттар, табиғи қорықтар, табиғи қорықтар, ұлттық табиғи парктер, табиғат ескерткіштері, яғни шаруашылық пайдаланудан алынған кешендер, оның ішінде Жер, жер қойнауы, су, өсімдіктер мен жануарлар дүниесі олардың барлық түрлерінде (ҚР Заңының 2-бабы 2006 жылғы 7 шілдедегі" Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар туралы").      

Мемлекеттің қорғауына алынған табиғи кешендер мен объектілердің жойылуы немесе бүлінуі деп олардың бастапқы табиғи түрінің толық жоғалуы немесе тиісті экологиялық теңгерімнің бұзылуы түсініледі.      

Айрықша тарихи, ғылыми, көркемдік немесе мәдени құндылығы бар, қылмыстық қол сұғушылықтың нақты нысанасы болып табылатын тарих және мәдениет ескерткіштері мәдени құндылықтардың нақты жоғалуына не олардың бірегей қасиеттерін жоғалтуына әкеп соқтыратын, нәтижесінде мәдени мұраға орны толмас залал келтіретін қоғамдық қауіптілік дәрежесінің жоғарылауымен сипатталады. Қарастырылып отырған әлеуметтік қауіпті әрекеттер рухани мұраттар мен бірнеше ұрпақ бойына қалыптасқан қоғамның жағымды моральдық негіздерін қорлауға әкеледі.      

Тарих және мәдениет ескерткіштерінің жойылуы немесе бүлінуі материалдық мәдениет объектісі толық жарамсыз болып қалған немесе кез келген бөліктерді, фрагменттерді алып тастау нәтижесінде соншалықты өзгертілген жағдайда орын алады, бұл оның көркемдік, мәдени құндылығын айтарлықтай төмендетеді. Тарих және мәдениет ескерткіштерінде қорлайтын жазулар жасау және сол сияқтылар ҚР ҚК 258-бабында көзделген вандализм үшін жауаптылыққа әкеп соғады.

Қазақстан Республикасының Еңбек сіңірген қайраткері, заң ғылымдарының докторы, профессор, Қазақстан Ұлттық Жаратылыстану ғылымдары академиясының академигі И. Ш. БОРЧАШВИЛИДІҢ Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексіне 2007 жылғы түсініктемесі                  

Актінің өзгертілген күні: 02.08.2007 актінің қабылданған күні: 02.08.2007 қабылданған орны: жоқ актіні қабылдаған Орган: 180000000000 әрекет аймағы: 100000000000 норма шығарушы орган берген НҚА тіркеу нөмірі: 167 акт мәртебесі: new құқықтық қатынастар саласы: 028000000000 акт нысаны: COMM Заң күші: 1900 акт тілі: rus

 Конституция Заң Кодекс Норматив Жарлық Бұйрық Шешім Қаулы Адвокат Алматы Заңгер Қорғаушы Заң қызметі Құқық қорғау Құқықтық қөмек Заңгерлік кеңсе Азаматтық істері Қылмыстық істері Әкімшілік істері Арбитраж даулары Заңгерлік кеңес Заңгер Адвокаттық кеңсе Қазақстан Қорғаушы Заң компаниясы