19-бапқа түсініктеме. ҚР Қылмыстық кодексінің кінәсі

     1. Адам өзіне қатысты кінәсі анықталған қоғамдық қауіпті әрекеттер (әрекеттер немесе әрекетсіздік) және туындаған қоғамдық қауіпті Салдарлар үшін ғана қылмыстық жауаптылыққа тартылады.      

2. Объективті айыптауға, яғни кінәсіз зиян келтіргені үшін қылмыстық жауапкершілікке жол берілмейді.      

3. Әрекетті қасақана немесе абайсызда жасаған адам ғана қылмысқа кінәлі деп танылады.      

4. Абайсызда жасалған іс-әрекет Кодекстің Ерекше бөлігінің тиісті бабында арнайы көзделген жағдайда ғана қылмыс деп танылады.      

Кінәлі болған жағдайда ғана жауапкершілікті белгілеу қылмыстық құқықтың маңызды қағидаты болып табылады. Оның маңыздылығын Қазақстан Республикасында сот төрелігін жүзеге асыру негізделетін 10 негізгі Ереженің ішінде ҚР Конституциясының 77-бабы кінәсіздік өлшемдерін тікелей белгілейтіні дәлелдейді:      

1) адам өзінің кінәсі соттың заңды күшіне енген үкімімен танылғанға дейін қылмыс жасағаны үшін кінәсіз деп танылады;      

2) айыпталушы өзінің кінәсіздігін дәлелдеуге міндетті емес;      

3) адамның кінәсіне қатысты кез келген күмән айыпталушының пайдасына түсіндіріледі.      

Кінәлі жауапкершілік қағидаты ҚР ҚК 19-бабында нақты тұжырымдалған. ҚР ҚК 19-бабының 1-бөлігіне сәйкес адам өзіне қатысты кінәсі анықталған қоғамдық қауіпті әрекеттер (әрекеттер немесе әрекетсіздік) және туындаған қоғамдық қауіпті Салдарлар үшін ғана қылмыстық жауаптылыққа тартылады. Кінәні анықтамай, адамның іс-әрекетінде қылмыс құрамының болуы туралы, демек, қылмыстық жауаптылық негізінің болуы туралы мәселені дұрыс шешу мүмкін емес; қылмыстың дұрыс саралануы мүмкін емес; ақырында, онсыз қылмыстық жауапкершілікті даралау және әділ және орынды жаза тағайындау мүмкін емес.       Қылмыстық заң объективті айыптауға жат, яғни жеке адамға, қоғамға немесе мемлекетке зиян келтіргені үшін кінәсіз жауапкершілік.      

ҚР ҚК 19-бабының 2-бөлігінде объективті айыптауға, яғни кінәсіз зиян келтіргені үшін қылмыстық жауаптылыққа жол берілмейтіні атап көрсетілген. Бұл дегеніміз, қаншалықты ауыр зардаптар болса да, егер олардың шабуылында адам кінәсіз болса, оларды оған кінәлауға болмайды.      

Осылайша, кінә-бұл адамның өзі жасаған әлеуметтік қауіпті әрекетке және оның әлеуметтік қауіпті салдарына қасақана немесе абайсызда көрінетін психикалық қатынасы.      

Қылмыстық кодекстің 19-бабының 3-бөлімінде бұл әрекетті қасақана немесе абайсызда жасаған адам ғана қылмысқа кінәлі деп танылады. Кінә нысандарын заңнамалық анықтау субъективті кінәлау принципін жүзеге асыруға кепілдік береді, өйткені, біріншіден, адамның іс-әрекетке деген ішкі (психикалық) қатынасын қатаң рәсімделген шекараларға: ниет пен абайсыздыққа дейін тарылтады. Екіншіден, кінә нысаны қылмыстарды саралау кезінде ескеріледі. Үшіншіден, ол қылмыстарды санаттарға бөлу кезінде ескеріледі және жаза тағайындау, қылмыстық жауаптылықтан босату, қылмыстық жазадан босату мәселелерін шешуге әсер етеді.      

Сот-тергеу органдарының практикалық қызметінде жасалған қылмыс құрамының субъективті жағының белгілерін анықтау белгілі бір қиындықтарды тудырады. Осыған байланысты заң шығарушы ҚР ҚК 19-бабының 4-бөлігінде мынадай қағидатты ережені көздеді:"абайсызда жасалған іс-әрекет Кодекстің Ерекше бөлігінің тиісті бабында арнайы көзделген жағдайда ғана қылмыс болып танылады". Мәселен, мысалы, егер абайсызда денсаулыққа жеңіл зиян келтірілсе немесе абайсызда денсаулыққа орташа зиян келтірілсе, онда адам қылмыстық жауапкершілікке тартылмайды, өйткені қолданыстағы заңнамада ерекше бөлімнің баптарында мұндай әрекет үшін жауапкершілікті көздейтін қылмыс құрамы жоқ.

Қазақстан Республикасының Еңбек сіңірген қайраткері, заң ғылымдарының докторы, профессор, Қазақстан Ұлттық Жаратылыстану ғылымдары академиясының академигі И. Ш. БОРЧАШВИЛИДІҢ Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексіне 2007 жылғы түсініктемесі                  

Актінің өзгертілген күні: 02.08.2007 актінің қабылданған күні: 02.08.2007 қабылданған орны: жоқ актіні қабылдаған Орган: 180000000000 әрекет аймағы: 100000000000 норма шығарушы орган берген НҚА тіркеу нөмірі: 167 акт мәртебесі: new құқықтық қатынастар саласы: 028000000000 акт нысаны: COMM Заң күші: 1900 акт тілі: rus

 Конституция Заң Кодекс Норматив Жарлық Бұйрық Шешім Қаулы Адвокат Алматы Заңгер Қорғаушы Заң қызметі Құқық қорғау Құқықтық қөмек Заңгерлік кеңсе Азаматтық істері Қылмыстық істері Әкімшілік істері Арбитраж даулары Заңгерлік кеңес Заңгер Адвокаттық кеңсе Қазақстан Қорғаушы Заң компаниясы