287-бапқа түсініктеме. Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің ҚР ҚК су жануарлары мен өсімдіктерін заңсыз өндіру

     1. Егер бұл әрекет елеулі залал келтіре отырып не жарылғыш және химиялық заттарды, электр тогын, не аталған су жануарлары мен өсімдіктерін жаппай қырып-жоюдың өзге де тәсілдерін қолдана отырып жасалса, балықты, теңіз аңын және өзге де су жануарларын немесе өсімдіктерін заңсыз өндіру, —    

 екі жүзден бес жүзге дейінгі айлық есептік көрсеткіш мөлшерінде немесе сотталған адамның жалақысы немесе өзге де табысы мөлшерінде екі айдан бес айға дейінгі мерзімге айыппұл салуға не екі жылға дейінгі мерзімге түзеу жұмыстарымен не төрт айдан алты айға дейінгі мерзімге қамауға алуға не белгілі бір лауазымдарды атқару немесе белгілі бір қызметпен айналысу құқығынан айыруға жазаланады қылмыстық іс-әрекет объектісі, қылмыс жасау құралы немесе құралы, айналыстан алынған не онсыз алынған зат болып табылатын мүлкі тәркіленіп, үш жыл.    

 2. Мынадай: а) бірнеше рет; б) бекіре тұқымдас балық түрлеріне қатысты; в) уылдырық шашатын жерлерде немесе оларға көші-қон жолдарында; г) өзінің қызметтік жағдайын пайдалана отырып адам: д) алдын ала сөз байласу бойынша адамдар тобы; е) өздігінен жүретін көліктік жүзу құралдарын қолдана отырып; ж),  ерекше қорғалатын табиғи аумақтарда және төтенше экологиялық жағдайы бар аумақтарда, —    

бес жүзден жеті жүзге дейінгі айлық есептік көрсеткіш мөлшерінде немесе сотталған адамның жалақысы немесе өзге де табысы мөлшерінде бес айдан жеті айға дейінгі кезеңге айыппұл салуға не белгілі бір лауазымдарды атқару немесе белгілі бір қызметпен айналысу құқығынан үш жылға дейінгі мерзімге айыра отырып, екі жылға дейінгі мерзімге бас бостандығынан айыруға немесе сотталған адамның мүлкі тәркіленіп алынбай жазаланады, сол сияқты қылмыстық іс-әрекет объектісі, қылмыс жасау құралы немесе құралы, айналыстан алынған немесе онсыз зат болып табылатын мүлік.    

 3. Осы баптың бірінші және екінші бөліктерінде көзделген, ірі залал келтіре отырып не ұйымдасқан топпен жасалған іс-әрекет,-    

 сотталған адамның мүлкін, сондай-ақ қылмыстық іс-қимыл объектісі, қылмыс жасау құралы немесе құралы, айналыстан алынған зат болып табылатын мүлікті тәркілей отырып, екі жылдан бес жылға дейінгі мерзімге бас бостандығынан айыруға жазаланады.

     Су жануарлары мен өсімдіктерін заңсыз өндірудің қоғамдық қауіптілігі ҚР экологиялық қауіпсіздігіне нұқсан келтіру, жануарлар мен өсімдіктер әлеміне зиян келтіру болып табылады.    

Қылмыс объектісі балықтардың, өзге де су жануарларының немесе кәсіпшілік өсімдіктердің экологиялық қажетті санын қорғаумен, пайдаланумен, өсімін молайтумен және қамтамасыз етумен қамтамасыз етілетін экологиялық қауіпсіздік болып табылады.   

  Табиғи еркіндік жағдайындағы балықтар, өзге де су жануарлары мен өсімдіктері қылмыс құрамының мәні болып танылады.      Балық шаруашылығы су айдындары – су айдындары (өзендер мен оларға теңестірілген каналдар, көлдер, су қоймалары, тоғандар және басқа да ішкі су айдындары, аумақтық сулар), сондай-ақ балық аулау және басқа да су жануарларын аулау үшін пайдаланылатын және пайдаланылуы мүмкін не басқа да су жануарларын аулау үшін маңызы бар теңіз сулары балық және өзге де су жануарларын немесе өсімдіктерді заңсыз аулау орны болып табылады олардың қорларын молықтыру (1-Б. 2004 жылғы 9 шілдедегі "жануарлар дүниесін қорғау, өсімін молайту және пайдалану туралы" ҚР Заңының 39-ы).    

 Балықтар-бұл су омыртқалы жануарлар класы, олардың анатомиясы, физиологиясы, экологиясы мен мінез-құлқы суда тіршілік етуімен анықталады (тұқы, крестьян тұқы, қарақұйрық, бекіре, форель және т.б.).    

 Басқа су жануарлары-су омыртқасыздары (шаяндар, басқа шаян тәрізділер, трепангтар, кальмарлар, сегізаяқтар, моллюскалар және т.б.).    

 Суда жүзетін аң терісін (өзен құндызы, қопсытқыш, десман, ондатра, нутрий) заңсыз өндіргені үшін қылмыстық жауапкершілік Қылмыстық кодекстің 287-бабы бойынша емес, 288-бабы бойынша туындайды, өйткені бұл жануарлар аңдар санатына жатады.      Өсімдіктер-бұл негізінен азық-түлік, мал азығы, дәрі-дәрмектер және олардың компоненттері ретінде қолданылатын балдырлар.    

  Объективті жағынан ҚР ҚК 287-бабында көзделген қылмыс, егер мұндай олжа болған жағдайда, балық пен өзге де су жануарларын немесе өсімдіктерін заңсыз өндіру болып табылады:   

  а) айтарлықтай зиян келтірді;    

 б) жарылғыш және химиялық заттарды, электр тогын немесе су жануарлары мен өсімдіктерін жаппай жоюдың басқа әдістерін қолдану арқылы жүргізілді.    

 Балықты және өзге де су жануарларын немесе өсімдіктерін заңсыз аулау деп тиісті рұқсатсыз немесе тыйым салынған уақытта немесе келісілмеген жерлерде не тыйым салынған тәсілмен жасалған мұндай олжаны түсіну керек.    

  Елеулі залал деп қылмыс жасалған кезде ҚР заңнамасында белгіленген айлық есептік көрсеткіштен жүз есе асатын залалды түсіну керек.    

 Заңсыз су шаруашылығы істері бойынша елеулі залалдың болуы немесе болмауы туралы мәселе заңсыз ауланған балықтардың, су жануарларының санын, құнын, экологиялық құндылығын, сондай-ақ жануарлар мен өсімдіктер әлеміне келтірілген басқа да залалды ескере отырып шешілуге тиіс.   

  Бұл ретте өндірілген өнімнің саны мен құнынан ғана емес, сонымен қатар экологиялық зиянды, атап айтқанда, уылдырық шашу орындарын жоюды; шабақтардың көп мөлшерін жоюды; ҚР Қызыл кітабына енгізілген жануарлар мен өсімдіктерді аулау немесе жою арқылы су өндіру кәсіпшілігімен заңсыз айналысқан кезде ескеру қажет.   

  Қылмыс балық, су немесе басқа жануарлар, өсімдіктер іс жүзінде өндірілгеніне қарамастан, ауланған сәттен бастап аяқталған деп саналуы керек. Қылмыстың міндетті белгісі Елеулі немесе ірі залал келтіру болып табылатын жағдайларда, аяқталған құрам мұндай залалдың нақты басталуымен ғана орын алуы мүмкін.    

 Жарылғыш заттарға динамит, тротил, жарылғыш пакеттер және су жануарларын шуды сөндіруге, азғыруға, қаламға арналған басқа құрылғылар жатады.    

  Химиялық заттар туралы түсінік-ҚК 278-бабына түсініктемені қараңыз.   

  Электр тогын пайдалану су жануарларын өндіру процесінде электр зарядтарын пайдалануды түсіну керек.      Су жануарлары мен өсімдіктерін жаппай қырып-жоюдың өзге де тәсілдері оларды өндіру тәсілдері болып табылады, олар аталған объектілердің көп санын жоюға әкеп соғады. Оларға қуу және қыздыру әдістері, ұсақ торлы торлар мен басқа да балық аулау құралдарын қолдану, Ілмек құралдарын қолдану, газды қолдану, су объектісінің су қоймасының енінің көп бөлігін балық аулау құралдарымен қызып кетуі және т. б.    

 Құзыретті органның балық және өзге де су жануарларын немесе өсімдіктерді аулауға берген рұқсат беру құжатының болуы, егер өндіру тыйым салынған уақытта не тыйым салынған жерде не тыйым салынған құралдар мен тәсілдермен жүргізілсе, түсініктеме берілген бап бойынша жауапкершілікті жоққа шығармайды.   

  Кәсіпорындар мен ұйымдар арнайы ұйымдастырылған немесе бейімделген су айдындарында өсіретін балықты, су жануарларын заңсыз аулауға кінәлі адамдардың іс-әрекеттері не осы ұйымдар аулаған немесе питомниктердегі балықты, су жануарларын иемдену, сондай-ақ қоршаулардағы жабайы жануарларды, құстарды иемдену бөтеннің мүлкін ұрлау ретінде саралануға жатады.  

   Субъективті жағынан бұл қылмыс тек қасақана жасалуы мүмкін: кінәлі оның су жануарлары мен өсімдіктерін заңсыз олжа жасайтынын түсінеді және оны қалайды.   

  Қылмыстың субъектісі-16 жасқа толған адам.    

 287-баптың 2-бөлігі 1-бөлімде көзделген әрекеттер үшін қылмыстық жауапкершілікті белгілейді:   

  а) бірнеше рет;    

 б) бекіре тұқымдас балықтарға қатысты;   

  в) уылдырық шашатын жерлерде немесе оларға көші-қон жолдарында;    

 г) адам өзінің қызметтік жағдайын пайдалана отырып;   

   д) алдын ала сөз байласу бойынша адамдар тобы;   

  Е) өздігінен жүретін көліктік жүзу құралын қолдана отырып;  

   ж) ерекше қорғалатын табиғи аумақтарда және төтенше экологиялық жағдайы бар аумақтарда.   

  ҚК-нің 11-бабына түсініктемеде қайталану ұғымын қараңыз.      Уылдырық шашатын жерлер-уылдырық шашатын жер, яғни кейіннен ұрықтандыру мақсатында жыныстық өнімдерді (жетілген уылдырық пен сүт) балықпен лақтыру үшін қолданылатын орын.   

  Уылдырық шашатын жерлерге көші – қон жолдары-бұл тұрақты мекендейтін жерлерден уылдырық шашатын жерлерге дейінгі кейбір балық түрлерінің маршруттары, мысалы, уылдырық шашатын балықтардың лосось, бекіре түрлері теңіздерден өзендерге, ал өзен жыланбалықтары, керісінше өзендерден теңіздерге өтеді.   

  Қызметтік жағдайды пайдалану деп адамның су жануарларын және (немесе) өсімдіктерін аулауға байланысты қызметтің мүдделеріне қайшы келетін заңсыз іс-әрекеттер жасауы түсініледі, оларды жүзеге асыруы кінәлінің өзінің қызметтік жағдайын пайдалануы қандай да бір дәрежеде жеңілдейді. Бұл ретте кімнің мүддесінде заңсыз әрекет жасалатыны маңызды емес.    

 Су жануарларын (өсімдіктерін) заңсыз өндіруге әкеп соққан коммерциялық немесе өзге де ұйымдарда басқару функцияларын орындайтын адамның лауазымдық өкілеттіктерін немесе өкілеттіктерін теріс пайдалану ҚК-нің 228 немесе 307-баптарына сілтеме жасамай, ҚК-нің 287-бабының 2-бөлігінің "г" т.бойынша саралануы тиіс.   

  Алдын ала сөз байласу бойынша адамдар тобымен ҚК-нің 31-бабына түсініктемені қараңыз.  

   Өздігінен жүретін көлік құралдары-бұл қозғалтқышпен қозғалатын кез-келген құрылыстар, құрылғылар, құрылымдар (катамарандар, моторлы қайықтар, қайықтар, кемелер, ұшатын гидроаппараттар және т.б.). Кінәлі адамдарды су жануарларын (өсімдіктерін) заңсыз өндіру орнына жеткізу үшін пайдаланылған өздігінен жүретін көлік құралдарын қылмыс жасау құралы деп тануға болмайды, демек, Қылмыстық іс-әрекеттің ҚК-нің 287-бабы 2-бөлігінің "е" тармағы бойынша саралануына әкеп соқпайды.  

Ерекше қорғалатын табиғи аумақ, 2006 жылғы 7 шілдедегі "Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар туралы" ҚР Заңының 1-бабының 2-тармағына сәйкес – ерекше қорғау режимі белгіленген табиғи кешендері мен мемлекеттік табиғи-қорық қорының объектілері бар жер учаскелері, су объектілері және олардың үстіндегі әуе кеңістігі.  

  Төтенше экологиялық жағдай ұғымы ҚР ҚК 285, 278, 279-баптарына түсініктемені қараңыз.   

  ҚК-нің 287-бабының 3-бөлігі осы баптың бірінші және екінші бөліктерінде көзделген, ірі залал келтірумен не ұйымдасқан топпен жасалған іс-әрекеттер үшін қылмыстық жауаптылықты белгілейді.   

  Қылмыс жасалған кезде ҚР заңнамасында белгіленген айлық есептік көрсеткіштен үш жүз және одан да көп есе асатын залал ірі залал деп танылады.    

 Ұйымдасқан топ ұғымын ҚР ҚК 31-бабына түсініктемені қараңыз.   

  287-баптың 1, 2-бөлімдерінде көзделген қылмыстар ауырлығы аз қылмыстарға жатады.  

   287-баптың 3-бөлігінде көзделген қылмыс ауырлығы орташа қылмыстарға жатады.

Қазақстан Республикасының Еңбек сіңірген қайраткері, заң ғылымдарының докторы, профессор, Қазақстан Ұлттық Жаратылыстану ғылымдары академиясының академигі И. Ш. БОРЧАШВИЛИДІҢ Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексіне 2007 жылғы түсініктемесі                  

Актінің өзгертілген күні: 02.08.2007 актінің қабылданған күні: 02.08.2007 қабылданған орны: жоқ актіні қабылдаған Орган: 180000000000 әрекет аймағы: 100000000000 норма шығарушы орган берген НҚА тіркеу нөмірі: 167 акт мәртебесі: new құқықтық қатынастар саласы: 028000000000 акт нысаны: COMM Заң күші: 1900 акт тілі: rus

 Конституция Заң Кодекс Норматив Жарлық Бұйрық Шешім Қаулы Адвокат Алматы Заңгер Қорғаушы Заң қызметі Құқық қорғау Құқықтық қөмек Заңгерлік кеңсе Азаматтық істері Қылмыстық істері Әкімшілік істері Арбитраж даулары Заңгерлік кеңес Заңгер Адвокаттық кеңсе Қазақстан Қорғаушы Заң компаниясы