3-бапқа түсініктеме. Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы Кодексінің кеңістігінде әкімшілік құқық бұзушылық үшін жауапкершілік туралы Қазақстан Республикасы заңнамасының қолданылуы
1. Қазақстан Республикасының аумағында әкімшілік құқық бұзушылық жасаған адам осы Кодекс бойынша жауаптылыққа жатады.
2. Қазақстан Республикасының аумағында басталған немесе жалғасқан не аяқталған іс-әрекет Қазақстан Республикасының аумағында жасалған әкімшілік құқық бұзушылық деп танылады. Осы Кодекстің күші Қазақстан Республикасының континенттік қайраңында және айрықша экономикалық аймағында жасалған әкімшілік құқық бұзушылықтарға да қолданылады.
3. Қазақстан Республикасының портына тіркелген және Қазақстан Республикасының шегінен тыс ашық су немесе әуе кеңістігіндегі кемеде әкімшілік құқық бұзушылық жасаған адам, егер Қазақстан Республикасының халықаралық шартында өзгеше көзделмесе, осы Кодекс бойынша әкімшілік жауаптылыққа жатады. Осы Кодекс бойынша Әкімшілік құқық бұзушылықты Қазақстан Республикасының әскери кемесінде немесе әскери әуе кемесінде орналасқан жеріне қарамастан жасаған адам да әкімшілік жауаптылықта болады.
4. Осы адамдар Қазақстан Республикасының аумағында құқық бұзушылық жасаған жағдайда, шет мемлекеттердің дипломатиялық өкілдерінің және иммунитетті пайдаланатын өзге де шетелдіктердің әкімшілік жауаптылығы туралы мәселе Халықаралық құқық нормаларына сәйкес шешіледі.
Пікір
Кез-келген Нормативтік құқықтық актіні қолдану тәртібін анықтауда оның кеңістікте, яғни тиісті құжаттың юрисдикциясының аумағын анықтауда маңызы зор.
1-бөлімнің мағынасы бойынша Қазақстан Республикасының аумағында әкімшілік құқық бұзушылық жасаған кез келген адам (түсініктеме берілген баптың 4-бөлімінде көрсетілген адамдарды қоспағанда) Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы Кодексі бойынша жауаптылыққа жатады. Осылайша, ӘҚБтК нормаларын қолдану шекаралары мемлекеттің аумағына ғана емес, Әкімшілік құқық бұзушылық жасалған жер бойынша - Қазақстан Республикасының аумағында айқындалады.
"Қазақстан Республикасы Конституциясының 2-бабының 2-тармағын және 6-бабының 3-тармағын ресми түсіндіру туралы" Конституциялық Кеңестің 2003 жылғы 23 сәуірдегі N 4 қаулысына сәйкес мемлекеттің аумағы мемлекет биліктің егеменді ұйымы ретінде өмір сүретін және әрекет ететін кеңістіктік шекті білдіреді. Бұл территориядағы ең жоғарғы билік, біртұтас және тәуелсіз. Жер, оның жер қойнауы, су, өсімдіктер мен жануарлар дүниесі, Республика кеңістігін қамтитын басқа да табиғи ресурстар Қазақстанның жария-құқықтық меншігінде болады.
Кейіннен Конституциялық Кеңес өзінің бірқатар қаулыларында, оның ішінде "Қазақстан Республикасы Конституциясының 41-бабының 2-тармағын ресми түсіндіру туралы" 2019 жылғы 25 сәуірдегі № 4 нормативтік қаулысында көрсетілген дефиницияның түсіндірмесін нақтылады.
Бұл ретте Қазақстан Республикасының аумағы "Қазақстан Республикасының Мемлекеттік шекарасы туралы" ҚР Заңының 1-бабына сәйкес Қазақстан Республикасы аумағының шегін (құрлық, су, жер қойнауы, әуе кеңістігі) және Қазақстан Республикасы мемлекеттік егемендігінің қолданылу кеңістіктік шегін айқындайтын сызық және ол бойынша өтетін тік жазықтық түсінілетін мемлекеттік шекарамен айқындалады. Бұл анықтама бірнеше компоненттерден тұрады, олар белгіленген Заңда да түсіндіріледі:
- Қазақстан Республикасының аумақтық сулары (теңізі) (бұдан әрі – аумақтық сулар (теңіз) – Қазақстан Республикасының егемендігі қолданылатын, ал оның сыртқы шегі Мемлекеттік шекара болып табылатын Каспий теңізіндегі бастапқы сызықтардан Қазақстан Республикасының халықаралық құқық нормаларына және заңдарына сәйкес өлшенетін ені он екі теңіз милі теңіз белдеуі;
- Қазақстан Республикасының континенттік қайраңы (бұдан әрі-континенттік қайраң – - Мемлекеттік шекарадан (аумақтық сулардың (теңіздің) сыртқы шегінен) Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шарттарда белгіленген шектерге дейін өлшенетін теңіз түбінің және жер қойнауының учаскесі;
- Қазақстан Республикасының шекаралық кеңістігі (бұдан әрі – шекаралық кеңістік) - Қазақстан Республикасының аумақтық сулары (теңізі) және ішкі сулары бар шекаралық аймақтың сыртқы шегіне дейінгі Қазақстан Республикасының Мемлекеттік шекарасы және оған іргелес аумағы, сондай-ақ мемлекеттік шекара арқылы өткізу пункттерінің аумақтары және мемлекеттік шекара арқылы өткізу жүзеге асырылатын өзге де орындар, континенттік қайраң және олардың үстіндегі әуе кеңістігі, олардың шегінде уәкілетті органдар Шекара қызметін жүзеге асырады.
Бұл ретте мемлекеттік шекара белгіленеді:
1) құрлықта-тән нүктелер, рельеф сызықтары немесе айқын көрінетін бағдарлар бойынша;
2) Каспий теңізінде-Қазақстан Республикасының аумақтық суларының (теңізінің) сыртқы шегі бойынша;
3) Арал теңізінде-жағалаулардың сұлбасы мен теңіздегі су деңгейі өзгерген кезде қозғалмайтын, Мемлекеттік шекараның шығуын жағалауға қосатын шекаралық нүктелер желісі бойынша;
4) кеме жүзетін өзендерде – бас фарватердің ортасында немесе өзеннің тальвегінде, кеме жүзбейтін өзендерде, бұлақтарда – өзеннің басты тармағының ортасында немесе ортасында, көлдерде және өзге де су айдындарында (пп-да көрсетілген су айдындарын қоспағанда). 5) Осы баптың 3 – тармағы) - Мемлекеттік шекараның шығуын көлдің немесе өзге де су айдынының жағалауларына жалғайтын тең тұрған, орта, түзу немесе басқа сызық бойынша. Өзен, бұлақ, көл немесе өзге де су айдыны арқылы өтетін мемлекеттік шекара жағалаулардың сұлбасы немесе су деңгейі өзгерген кезде, сондай-ақ өзен арнасы, бұлақ ауытқыған кезде қозғалмайды;
5) су тораптарының су қоймаларында және өзге де жасанды су айдындарында – жергілікті жерде су басқанға дейін өткен Мемлекеттік шекараға сәйкес;
6) өзендер, бұлақтар, көлдер және өзге де су айдындары арқылы өтетін көпірлерде, бөгеттерде және өзге де құрылыстарда – мемлекеттік шекараның суда өтуіне қарамастан, осы құрылыстардың ортасы немесе олардың технологиялық осі бойынша жүзеге асырылады.
Қазақстан Республикасының толық егемендігі, оның ішінде әкімшілік заңнаманың қолданылуы ауада да қамтамасыз етіледі, бұл "Қазақстан Республикасының әуе кеңістігін пайдалану және авиация қызметі туралы" ҚР Заңының 2-бабында көрсетілген, онда Қазақстан Республикасына Қазақстан Республикасының құрлық және су аумағының үстінде орналасқан әуе кеңістігінің үстінен толық және айрықша егемендік тиесілі екендігі көрсетілген және оның аумақтық суларымен.
Көрсетілген аумақта әкімшілік құқық бұзушылық жасалған жағдайда, ол бір мезгілде оны жасағаны үшін жауапкершілік шараларын регламенттейтін Кодекстің нормаларына сәйкес қаралуға тиіс.
Осы жалпы жағдайлардың барлығында ерекше жағдайлар бар. Мәселен, Қазақстан аумағында орналасқан, бірақ Қазақстан Республикасы Президентінің 1995 жылғы 17 сәуірдегі Жарлығымен ратификацияланған Қазақстан Республикасының Үкіметі мен Ресей Федерациясының Үкіметі арасындағы "Байқоңыр" кешенін жалға алу шартына сәйкес Ресей Федерациясының юрисдикциясындағы "Байқоңыр" кешеніне назар аударған жөн.
2-бөлімде заң шығарушы Кодекстің юрисдикциясы Қазақстан Республикасының аумағында басталған, жалғасқан немесе аяқталған барлық әкімшілік құқық бұзушылықтарға қолданылатынын бекітеді.
Бұл норманың қажеттілігі әкімшілік құқық бұзушылықтардың әртүрлі құрамынан туындайды. Сонымен, құқық бұзушылықтардың келесі құрамдары ажыратылады:
- құқыққа қарсы іс-әрекет жасалған сәттен бастап аяқталған деп танылатын және құқыққа қарсы салдарлардың туындауын талап етпейтін формальды (мысалы, 443 - бап-қоғамдық тәртіпті қамтамасыз етуге қатысатын адамның заңды талабына бағынбау);
- материалдық, заңсыз зардаптар туындаған сәттен бастап аяқталды деп танылады (мысалы, 73-1-бап-денсаулыққа қасақана жеңіл зиян келтіру);
- қысқартылған, олар үшін жауапкершілік дайындық кезеңінде де туындауы мүмкін (мысалы: 478 - бап-төтенше жағдай кезінде құқықтық тәртіпті бұзуды тудыратын әрекеттер).
Тұрақты және жалғасатын құқық бұзушылықтар да ерекшеленеді. Дәл осындай құқық бұзушылықтар уақытша және кеңістікте таралады.
Қазақстан аумағында басталған немесе аяқталған құқық бұзушылықтар үшін жауапкершіліктің жарқын мысалы Мемлекеттік шекарадан өтуге немесе транзитке байланысты құқық бұзушылықтар болып табылады.
Осылайша, құқық бұзушылық Қазақстан Республикасынан тыс жерде аяқталса да, Қазақстан аумағында басталса да, ол әкімшілік санкциялар түрінде тиісті салдарлармен Қазақстан Республикасының аумағында жасалған болып есептеледі. Бұдан басқа, ӘҚБтК-нің күші Қазақстан Республикасының континенттік қайраңында және айрықша экономикалық аймағында жасалған әкімшілік құқық бұзушылықтарға да қолданылады.
Құрлықтық қайраң ұғымы "Қазақстан Республикасының Мемлекеттік шекарасы туралы" ҚР Заңында қамтылған және мәтін бойынша жоғарыда көрсетілген.
Ерекше экономикалық аймақ-Бұл аумақтық теңіздің сыртқы шекарасынан тыс орналасқан және оған іргелес жатқан теңіз кеңістігінің белдеуі, ені 200 теңіз миліне дейін, аумақтық теңіздің ені өлшенетін бастапқы сызықтардан есептеледі. Бұл аймақ жағалау мемлекетінің аумағына кірмейді, ол үшін БҰҰ-ның 1982 жылғы теңіз құқығы туралы Конвенциясы арнайы құқықтық режимді белгіледі.
Айрықша экономикалық аймақта жағалау мемлекеті: теңіз түбін жабатын суларда, теңіз түбінде және оның жер қойнауында тірі де, жансыз да табиғи ресурстарды барлау, игеру және сақтау мақсатында, сондай-ақ осы ресурстарды басқару мақсатында және экономикалық барлау және басқа да қызмет түрлеріне қатысты егеменді құқықтарға ие. суды, ағымдарды және желді пайдалану арқылы энергия өндіру; теңіз ғылыми зерттеулері; теңіз ортасын қорғау және сақтау; Конвенцияда көзделген басқа да құқықтар мен міндеттер сияқты аталған аймақты әзірлеу (56-бап).
3-бөлімде Қазақстан Республикасының заң шығарушысы әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодекстің таралуына айрықша аумақтарды да жатқызады:
- Қазақстан Республикасының портына тіркелген, бірақ бұл ретте Қазақстан Республикасының шегінен тыс ашық су немесе әуе кеңістігінде орналасқан кеме (бұл тәртіп халықаралық шартпен өзгертілуі мүмкін);
- орналасқан жеріне қарамастан, Қазақстан Республикасының әскери кемесі немесе әскери әуе кемесі.
Ашық теңіздегі Қазақстан Республикасының азаматтық кемесі Қазақстан Республикасының аумағы болып саналады, өйткені Қазақстан Республикасының туын көтеретін су немесе әуе кемесінде Қазақстан Республикасының заңдары қолданылады. Қазақстанның Азаматтық су немесе әуе кемесі басқа мемлекеттердің аумақтық суларында немесе әуе кеңістігінде болған жағдайда оған осы мемлекеттің юрисдикциясы қолданылады.
Қазақстан Республикасының әскери кемесімен немесе әскери әуе кемесімен жағдай басқаша. Қазақстан Республикасының туы астындағы әскери кеме немесе әуе кемесі қай жерде болса да, Қазақстан аумағы болып саналады. Сондықтан әскери кемеде немесе әскери әуе кемесінде құқық бұзушылық жасаған адамдар, оның орналасқан жеріне қарамастан, Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы Кодексі бойынша жауаптылыққа жатады.
4 бөлім. Дипломатиялық иммунитет халықаралық құқық көздерінен бастау алады, оған 1961 жылғы 18 сәуірдегі БҰҰ-ның "Дипломатиялық қатынастар туралы" Вена Конвенциясы, 1969 жылғы 23 мамырдағы БҰҰ-ның "халықаралық шарттар құқығы туралы" Вена Конвенциясы, 1963 жылғы 24 сәуірдегі БҰҰ-ның "Консулдық қатынастар туралы" Конвенциясы, "дипломатиялық қатынастар туралы" 2004 жылғы 17 маусымдағы Шанхай Ынтымақтастық Ұйымының" артықшылықтары мен иммунитеттері", 2001 жылғы 31 мамырдағы Еуразиялық экономикалық қоғамдастықтың артықшылықтары мен иммунитеттері туралы Конвенция және т. б.
Халықаралық құқықтық нормалар ұлттық нормалардан басым болғандықтан, аумақтық принципі ерекше жағдайға ие. Бұл экстерриториалдылық, яғни кейбір мемлекеттегі дипломатиялық өкілдердің тек өз мемлекетінің заңдарына бағыну құқығы. Бұл ерекшелік дипломатиялық немесе құқықтық иммунитет деп аталады. Иммунитетті пайдаланатын адамдарды олардың келісімінсіз немесе олар ұсынатын ел Үкіметінің келісімінсіз әкімшілік жауаптылыққа тартуға, әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс бойынша іс жүргізуді қамтамасыз ету шараларына ұшыратуға болмайды.
Иммунитет сонымен қатар елшіліктер мен дипломатиялық өкілдіктердің аумағында, сондай-ақ басқа мемлекеттің аумағында шетелдік әскери құрамалар орналасқан жерлерге арналған халықаралық шарттар негізінде қолданылады.
Дипломатиялық иммунитеті бар субъектілерге қатысты әкімшілік заңнаманың ережелерін қолдану Кодекстің 49-тарауында толығырақ реттелген.
Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексіне ғылыми-практикалық түсініктеме (мақала) авторлық ұжымнан:
Бачурин Сергей Николаевич, з.ғ. к., доцент - 48-тарау (Е. М. Хакимовпен бірлесіп жазған);
Ғабдуалиев Мереке Трекович, з.ғ. к. – 11, 21, 22, 23-тараулар;
Жүсіпбекова Айнұр Маратқызы, з.ғ. м. – 13-тарау (а. в. Карпекинмен бірлесіп жазған); 33, 39-тараулар (О. Т. Сейтжановпен бірлесіп жазған);
Карпекин Александр Владимирович, з.ғ. к., доцент - 13 тарау (А. М. Жүсіпбековамен бірлесіп жазған);
Корнейчук Сергей Васильевич-2 тарау; 6 тарау (О. Т. Сейтжановпен, Е. М. Хакимовпен бірлесіп жазған); 8 тарау; 25 тарау (е. м. Хакимовпен бірлесіп жазған); 457-470, 488, 488-1, 491-506 баптар; 28, 30, 52 тараулар;
Корякин Илья Петрович, з.ғ. д., профессор-49 тарау;
Кысықова Гүлнара Бауыржанқызы, з.ғ. к. - 20 тарау;
Омарова Ботагөз Акимгереевна, з.ғ. к. – 17 тарау; 18 тарау (Б. А. Парманқұловамен бірлесіп жазған); 26, 31 тараулар; 32 тарау (Б. А. Парманқұловамен бірлесіп жазған);
Парманқұлова Баян Асханбайқызы - 18-тарау (Б. А. Омаровамен бірлесіп жазған); 19, 32-тараулар (Б. А. Омаровамен бірлесіп жазған); 43-тарау (А. С. Тукиевпен бірлесіп жазған);
Подопригора Роман Анатольевич, з.ғ. д., профессор-24 тарау, 489, 489-1, 490 баптар;
Порохов Евгений Викторович, з.ғ. д. - 14, 15, 16, 29-тараулар, 471-475-баптар;
Сейтжанов Олжас Теміржанұлы, з.ғ. к., доцент, – 4-тарау; 5-тарау (Е. М. Хакимовпен бірлесіп жазған); 6-тарау (С. В. Корнейчукпен, Е. М. Хакимовпен бірлесіп жазған); 9-тарау; 10-тарау (В. В. Филин Б. Е. Шаймерденовпен бірлесіп жазған); 33-тарау (А. М. Жүсіпбековамен бірлесіп жазған); 36-тарау (б. е. Шаймерденовпен бірлесіп жазған); 39-тарау (А. М. Жүсіпбековамен бірлесіп жазған);
Смышляев Александр Сергеевич, PhD докторы. – 38, 40, 42, 43-1-тараулар (А. С. Тукиевпен бірлесіп жазған); 44-тарау;
Тукиев Аслан Сұлтанұлы – з.ғ. к., доцент-1, 3, 35 тараулар; 38, 40, 42 тараулар (А. С. Смышляевпен бірлесіп жазған); 43 тарау (Б. А. Парманқұловамен бірлесіп жазған); 43-1 тарау (А. С. Смышляевпен бірлесіп жазған); 44-1 тарау (бірге жазған Шипп Д. А.); 45-тарау; 46 (бірге жазған Шипп Д. А.); 47-тарау;
Филин Владимир Владимирович, з.ғ. к., доцент - 10 тарау (О. Т. Сейтжановпен, Б. Е. Шаймерденовпен бірлесіп жазған);
Хакимов Ержан Маратұлы, м. з. н. - 5-тарау (О. Т. Сейтжановпен бірлесіп жазған); 6-тарау (О. Т. Сейтжановпен бірлесіп жазған, С. В. Корнейчук); 7-тарау; 25-тарау (С. В. Корнейчукпен бірлесіп жазған); 34, 41-тараулар; 48-тарау (бірлесіп жазған С. Н. Бачуринмен); 53-тарау;
Шаймерденов Болат Ерденұлы, з.ғ. м., – 10-тарау (О. Т. Сейтжановпен, В. В. Филинмен бірлесіп жазған); 12-тарау; 476-487, 507-509-баптар; 36-тарау (О. Т. Сейтжановпен бірлесіп жазған); 37, 50, 51-тараулар.
Шипп Денис Алексеевич-44-1, 46 тараулар (А. С. Тукиевпен бірлесіп жазған).
Актінің өзгертілген күні: 01.01.2020 актінің қабылданған күні: 01.01.2020 қабылданған орны: 1000500000000 актіні қабылдаған Орган: 103001000000 қолданылу аймағы: 10000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000: 029000000000 / 028000000000 / 029002000000 / 028004000000 / 029001000000 / 026000000000 / 001000000000 / 001008000000 / 030000000000 акт нысаны: COMM / code заңды күші: 1900 акт тілі: rus
Назар аударыңыз!
«Заң және Құқық» адвокаттық кеңсесі, бұл құжаттың жалпылама екендігіне және нақты сіздің жағдайыңыздың талаптарына сәйкес келмеуі мүмкіндігіне көңіл бөлуіңізді сұрайды. Біздің заңгерлер сіздің нақты жағдайыңызға сәйкес келетін кез келген құқықтық құжатты әзірлеп көмектесуге дайын.
Қосымша ақпарат алу үшін Заңгер/Адвокат телефонына хабарласуыңызға болады: +7 (708) 971-78-58; +7 (700) 978 5755, +7 (700) 978 5085.
Адвокат Алматы Заңгер Қорғаушы Заң қызметі Құқық қорғау Құқықтық қөмек Заңгерлік кеңсе Азаматтық істері Қылмыстық істері Әкімшілік істері Арбитраж даулары Заңгерлік кеңес Заңгер Адвокаттық кеңсе Қазақстан Қорғаушы Заң компаниясы
