340-бапқа түсініктеме. Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің ҚР ҚК сот төрелігін немесе алдын ала тергеуін жүзеге асыратын адамның өміріне қол сұғу

     Судьяның, прокурордың, тергеушінің, анықтауды жүргізетін адамның, қорғаушының, сарапшының, сот приставының, сот орындаушысының, сол сияқты олардың жақындарының істерді немесе материалдарды сотта қарауға, алдын ала тергеу жүргізуге не аталған адамдардың заңды қызметіне кедергі жасау мақсатында жасалған үкімді, сот шешімін немесе өзге де сот актісін орындауға байланысты өміріне қол сұғу немесе мұндай әрекет үшін кек алу үшін, —    

он жылдан жиырма жылға дейінгі мерзімге бас бостандығынан айыруға не өлім жазасына не өмір бойына бас бостандығынан айыруға жазаланады.

     ҚР Конституциясы 15-бапта әрбір азаматтың құқығына кепілдік береді:     

а) өмірге-әр адамның табиғи және ажырамас құқығы. Ешкімді өз еркімен өмірден айыруға болмайды;    

 б) адамның ар-намысы мен қадір-қасиетіне қол сұғылмаушылық үшін. Осыған орай, ҚР ҚК талданатын бабы бойынша жауапкершілік, егер баптың диспозициясында айқындалған адамдардың өміріне қол сұғушылық болған жағдайда ғана орын алуы мүмкін.      Бұл қол сұғушылықтың қоғамдық қауіптілігі мемлекеттің әрбір адамы мен азаматының конституциялық құқықтары мен кепілдіктерін бұзудан тұрады.      

Қылмыс объектісі сот, прокуратура органдарының, сондай-ақ алдын ала тергеуді жүзеге асыратын органдардың қалыпты қызметі болып табылады. Осы қылмыстан зардап шеккендер судья, алқаби, прокурор, анықтама жүргізетін адам, қорғаушы, сарапшы, сот орындаушысы, сот орындаушысы, сондай-ақ аталған адамдардың жақындары болуы мүмкін.    

  Жақын туыстары, сондай-ақ өмірі, денсаулығы мен әл-ауқаты ҚК-нің 340-бабында көрсетілген адамдарға қымбат тұратын өзге де адамдар жақындарының санатына жатқызылуы тиіс. ҚР ҚІЖК 7-бабына сәйкес ата-аналарды, балаларды, асырап алушыларды, асырап алынғандарды, ата-анасы бір және ата-анасы бөлек аға-інілер мен апа-сіңлілерді, ата-әжелер мен немерелерді жақын туыстар деп санаған жөн. Жақын туыстарынан басқа жақын адамдарға жұбайы (зайыбы), қалыңдығы (күйеу жігіті), достары жатады.  

   Қарастырылып отырған қылмыс түрі екі объектінің қатарына жатады. Оны жасаған адам, көрсетілген негізгі объектіге қол сұғудан басқа, қосымша объектіге – жәбірленушінің өміріне қол сұғады.    

Бұл қылмыстың объективті жағы сот төрелігін немесе алдын ала тергеуді жүзеге асыратын адамның өміріне, сондай-ақ ҚК-нің көрсетілген бабының диспозициясында көрсетілген өзге де адамдардың өміріне қол сұғушылықта көрінеді.   

   Өмірге қол сұғушылық деп ҚК-нің 340-бабында көрсетілген адамдарды өлтіру де, өлтіру әрекеті де түсіну керек. Егер сот төрелігін немесе алдын ала тергеуді жүзеге асыратын адамның өміріне қол сұғу нәтижесінде жәбірленушінің қайтыс болуы орын алса, бұл сот кінәліге жаза тағайындаған кезде ескерілуі керек.   

  Қылмыстық, азаматтық немесе әкімшілік істі, сондай-ақ материалдарды сотта қарауға байланысты немесе алдын ала тергеу жүргізуге не сот үкімін, шешімін немесе өзге де сот актісін орындауға байланысты өмірге қол сұғушылық жасау объективті Тараптың міндетті белгісі болып табылады. Сотта материалдарды қарау деп, мысалы, медициналық сипаттағы немесе тәрбиелік ықпал ететін мәжбүрлеу шараларын тағайындау туралы, шартты түрде соттаудың күшін жою немесе жазаны өтеуді кейінге қалдыру, жазадан шартты түрде мерзімінен бұрын босату және т. б. материалдарды қарау деп түсіну керек.     

Қылмыстың құрамы кісі өлтіруге оқталғаннан бері аяқталған болып саналады. Сондықтан оны қысқартылғандардың қатарына жатқызуға болады.    

 Қылмыстың субъективті жағы тікелей ниетпен сипатталады. Қаралып отырған қылмысты жасаған кінәлі адам сот төрелігін жүзеге асыратын немесе алдын ала тергеп-тексеру немесе анықтау жүргізетін адамның немесе оның жақындарының істі немесе материалдарды сотта қарауға, алдын ала тергеп-тексеру, анықтау жүргізуге не үкімді, сот шешімін немесе өзге де сот актісін орындауға байланысты өміріне қастандық жасайтынын немесе өлтіретінін түсінеді және өлімнің басталуын тілейді жәбірленуші. Осы қылмыстың субъективті жағының міндетті белгілері: оның мақсаты-ҚК-нің 340-бабында көрсетілген адамдардың заңды қызметіне кедергі жасау немесе сот төрелігін жүзеге асыру немесе алдын ала тергеу немесе анықтау жүргізу немесе үкімді, шешімді немесе өзге де сот актісін орындау жөніндегі қызмет үшін кек алу.     

 Қылмыстық кодекстің қарастырылып отырған бабы бойынша жауапкершілікке тарту үшін оның диспозициясында көрсетілген мақсатты немесе мотивті анықтау жеткілікті. Осылайша, қылмыс жәбірленушінің сот төрелігін жүзеге асыру, алдын ала тергеу немесе анықтау жүргізу, үкімді, сот шешімін немесе өзге де сот актісін орындау жөніндегі өзінің лауазымдық функцияларын орындауы кезеңінде де, сондай-ақ жәбірленуші өзінің функционалдық міндеттерін орындағаннан кейін қандай да бір уақыт өткеннен кейін, қылмыс кек алу арқылы жасалған кезде де жасалуы мүмкін.   

   Егер өмірге қол сұғушылық жоғарыда аталған әрекеттерге байланысты емес және ҚК-нің қаралып отырған бабында көрсетілген адамдардың заңды қызметіне кедергі жасау мақсатында жасалмаса, сондай-ақ сотта істерді немесе материалдарды қарағаны, алдын ала тергеу жүргізгені не үкімді, сот шешімін немесе өзге де сот актісін орындағаны үшін кек алу үшін жасалмаса, онда жауапкершілік 96-бап бойынша немесе қылмыстық кодекстің ҚК 24-бабы, 96-бабы.  

   Қарастырылып отырған қылмыстың субъектісі 16 жасқа толған есі дұрыс адам болуы мүмкін. Осы қылмысты 14-тен 16 жасқа дейін жасаған адамдардың іс-әрекеттері ҚК-нің 96-бабы бойынша саралануға жатады.

Қазақстан Республикасының Еңбек сіңірген қайраткері, заң ғылымдарының докторы, профессор, Қазақстан Ұлттық Жаратылыстану ғылымдары академиясының академигі И. Ш. БОРЧАШВИЛИДІҢ Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексіне 2007 жылғы түсініктемесі                  

Актінің өзгертілген күні: 02.08.2007 актінің қабылданған күні: 02.08.2007 қабылданған орны: жоқ актіні қабылдаған Орган: 180000000000 әрекет аймағы: 100000000000 норма шығарушы орган берген НҚА тіркеу нөмірі: 167 акт мәртебесі: new құқықтық қатынастар саласы: 028000000000 акт нысаны: COMM Заң күші: 1900 акт тілі: rus

 Конституция Заң Кодекс Норматив Жарлық Бұйрық Шешім Қаулы Адвокат Алматы Заңгер Қорғаушы Заң қызметі Құқық қорғау Құқықтық қөмек Заңгерлік кеңсе Азаматтық істері Қылмыстық істері Әкімшілік істері Арбитраж даулары Заңгерлік кеңес Заңгер Адвокаттық кеңсе Қазақстан Қорғаушы Заң компаниясы