343-бапқа түсініктеме. Қазақстан Республикасы Қылмыстық Кодексінің судьясына, прокурорына, тергеушісіне, анықтама жүргізетін адамға, сот приставына, ҚР ҚК сот орындаушысына қатысты жала жабу

     1. Істерді немесе материалдарды сотта қарауға байланысты судьяға қатысты жала жабу —    

 екі жүзден бес жүзге дейінгі айлық есептік көрсеткіш мөлшерінде немесе сотталған адамның жалақысы немесе өзге де табысы мөлшерінде екі айдан бес айға дейінгі кезеңде айыппұл салуға не бір жылдан екі жылға дейінгі мерзімге түзеу жұмыстарымен не үш айдан алты айға дейінгі мерзімге қамауға алумен не екі жылға дейінгі мерзімге бас бостандығынан айыруға жазаланады.   

  2. Алдын ала тергеу жүргізуге не сот үкімін, шешімін немесе өзге де сот актісін орындауға байланысты прокурорға, тергеушіге, анықтауды жүргізетін адамға, сот приставына, сот орындаушысына қатысты жасалған дәл осындай іс-әрекет, —   

  бір айдан екі айға дейінгі кезең үшін бір жүзден екі жүзге дейінгі айлық есептік көрсеткіш мөлшерінде немесе сотталған адамның жалақысы немесе өзге де табысы мөлшерінде айыппұл салуға не екі жылға дейінгі мерзімге түзеу жұмыстарымен не үш айдан алты айға дейінгі мерзімге қамауға алумен не екі жылға дейінгі мерзімге бас бостандығынан айыруға жазаланады.  

   3. Осы баптың бірінші немесе екінші бөліктерінде көзделген, адамды ауыр немесе аса ауыр қылмыс жасады деп айыптаумен біріктірілген іс-әрекеттер, —    

төрт жылға дейін бас бостандығынан айыруға жазаланады.

     Судьяға, прокурорға, тергеушіге, анықтаушыға, сот орындаушысына немесе сот орындаушысына қатысты жала жабудың қоғамдық қауіптілігі аталған лауазымды тұлғалардың беделіне нұқсан келтіруден тұрады, нәтижесінде сот төрелігінің конституциялық негіздері бұзылады.   

  Қылмыстық кодекстің 343-бабында көзделген қылмыстың тікелей объектісі сот органдарының, прокуратура, тергеу және анықтау органдарының қалыпты қызметі, сондай-ақ Қылмыстық кодекстің бірінші және екінші бөліктерінде көрсетілген адамдардың ар-намысы мен қадір-қасиеті болып табылады. Осылайша, бұл қылмысты екі объектіге жатқызу керек.     

Өзінің объективті белгілері бойынша жала жабу жоғарыда аталған адамдардың ар-намысы мен қадір-қасиетіне нұқсан келтіретін немесе олардың іскерлік беделіне нұқсан келтіретін көрінеу жалған мәліметтерді таратудан тұрады. Іскерлік бедел-бұл адамның іскерлік (өндірістік, кәсіби) қасиеттерін тұрақты оң бағалау. Жәбірленушінің ар-намысы мен қадір-қасиетін қоғамдық пікірде және қоғамның заңдарын, моральдық қағидаларын сақтау тұрғысынан жекелеген азаматтардың пікірінде төмендететін ақпарат жамандық болып табылады. Бұл мәліметтер жәбірленушіге қатысты фактілер туралы болуы керек. Олардың таралуы істерді немесе материалдарды сотта қарауға немесе алдын ала тергеу жүргізуге не үкімнің, сот шешімінің немесе өзге де сот актісінің орындалуына байланысты болуға тиіс. Қылмыстық, азаматтық істі немесе әкімшілік құқық бұзушылық туралы істі сотта қарауға, алдын ала тергеу жүргізуге не үкімді, сот шешімін немесе өзге де сот актісін орындауға байланысты емес аталған адамдардың атына жала жабу ҚК-нің 129-бабы бойынша жауаптылыққа әкеп соғуы мүмкін (жала жабу). Мысалы, мансаптық ұмтылыстардан, қызғаныштан, қалыптасқан жеке жеккөрушілік қатынастар негізінде жасалған жала.  

   Жалған мәліметтер кез келген нысанда таратылуы мүмкін: ауызша, жазбаша, оларды жариялау арқылы, радио, теледидар арқылы, аудио -, бейнежазбаларды, байланыс құралдарын, компьютерлік техниканы және т. б. пайдалана отырып, олар нақты фактілерге, нақты тұлғаларға қатысты болуы тиіс. ҚК-нің 343-бабында (1-бөлім және т. б.) көрсетілгендерге теріс сипаттама беретін жалпы сипаттағы пайымдаулар 2) адамдар, егер олар көрінеу жалған болса да, қаралып отырған қылмыстың құрамын құрмайды. Жәбірленушінің заңсыз, азғындық әрекеттері туралы ақпаратты қамтитын ақпарат зиянды болып табылады. Олар шындыққа сәйкес келмеуге тиіс, әйтпесе олар "азаматтар мен ұйымдардың ар-намысы мен қадір-қасиетін қорғау туралы заңнаманы сот практикасында қолдану туралы" Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 1992 жылғы 18 желтоқсандағы Нормативтік қаулысының 11-тармағына сәйкес келеңсіз деп таныла алмайды. 

Беделге нұқсан келтіру-бұл жәбірленушінің мінез-құлқына қатысты жалған ақпарат беру арқылы оның іскерлік (өндірістік, кәсіби) артықшылықтары туралы басқалардың пікірін өзгерту.  

   Қарастырылып отырған қылмыс түрі формальды құрамды қамтиды және жалған мәліметтер кем дегенде бір бөгде адамға хабарланған сәттен бастап аяқталған болып саналады. Мұндай мәліметтерді олар қатысты адамға хабарлау қаралып отырған қылмыстың құрамын құрмайды.  

   ҚК – нің 343-бабының бірінші бөлігі бойынша жәбірленушілер судьялар мен алқабилер, ал екінші бөлігі бойынша-прокурор, тергеуші, анықтау жүргізетін адам, сот приставы, сот орындаушысы болуы мүмкін.   

  Бұл қылмыстың субъективті жағы тікелей ниетпен сипатталады. Кінәлі жәбірленушінің ар-намысы мен қадір-қасиетін төмендететін қасақана жалған ақпарат тарататынын біледі. Таратылған мәліметтердің дұрыстығына қатысты адал қате түсінік қарастырылып отырған қылмыс құрамының жоқтығын тануға әкеп соғады.    

 Бұл қылмыстың субъектісі 16 жасқа толған есі дұрыс адам болуы мүмкін.  

   Қылмыстық кодекстің қарастырылып отырған бабының үшінші бөлігі ауыр немесе аса ауыр қылмыс жасады деген айыппен біріктірілген жала жабу үшін жауапкершілікті көздейді. ҚК – нің 4-бөлігінде көрсетілген қылмыстар ауыр, ал ҚК-нің 10-бабының 5-бөлігінде аса ауыр қылмыстар деп танылады.   

  Қарастырылып отырған қылмыс құрамы кінәсіздерді қылмыстық жауапкершілікке тартуға қол жеткізу үшін жасалатын көрінеу жалған денонсациямен (ҚК 351-бабы) ұқсастыққа ие. Көрінеу жалған хабарлау кезінде біреудің жасаған қылмысы туралы ақпарат құқық қорғау органдарына жіберіледі. Қылмыстық кодекстің 343-бабында көзделген қылмыс жасаған кезде, кінәлі өзі жала жапқан адамға қатысты қылмыстық қудалау қозғалатынына немқұрайлы қарап, аталған мақсатты көздемейді. Жала жабушының басты мақсаты-жәбірленушінің ар-намысы мен қадір-қасиетін, іскерлік беделін төмендетуге қол жеткізу. Қаралып отырған қылмыс жасалған кезде жала жабу құқық қорғау органдарына емес, басқа мекемелерге, ұйымдарға (мысалы, бұқаралық ақпарат құралдарына) жіберіледі, сондай-ақ халық арасында таратылады.

Қазақстан Республикасының Еңбек сіңірген қайраткері, заң ғылымдарының докторы, профессор, Қазақстан Ұлттық Жаратылыстану ғылымдары академиясының академигі И. Ш. БОРЧАШВИЛИДІҢ Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексіне 2007 жылғы түсініктемесі                  

Актінің өзгертілген күні: 02.08.2007 актінің қабылданған күні: 02.08.2007 қабылданған орны: жоқ актіні қабылдаған Орган: 180000000000 әрекет аймағы: 100000000000 норма шығарушы орган берген НҚА тіркеу нөмірі: 167 акт мәртебесі: new құқықтық қатынастар саласы: 028000000000 акт нысаны: COMM Заң күші: 1900 акт тілі: rus

 Конституция Заң Кодекс Норматив Жарлық Бұйрық Шешім Қаулы Адвокат Алматы Заңгер Қорғаушы Заң қызметі Құқық қорғау Құқықтық қөмек Заңгерлік кеңсе Азаматтық істері Қылмыстық істері Әкімшілік істері Арбитраж даулары Заңгерлік кеңес Заңгер Адвокаттық кеңсе Қазақстан Қорғаушы Заң компаниясы