370-бапқа түсініктеме. Қазақстан Республикасының қылмыстық іс жүргізу кодексінің куәгерлерінен жауап алу

Куәгерлерден бөлек және әлі жауап алынбаған куәгерлер болмаған жағдайда жауап алынады.

Жауап алу алдында төрағалық етуші куәнің жеке басын анықтайды, оның сотталушыға және іске қатысатын басқа да адамдарға қатынасын анықтайды, азаматтық борышын және іс бойынша шынайы айғақтар беру міндетін, сондай-ақ айғақтар беруден бас тартқаны және көрінеу жалған айғақтар бергені үшін жауапкершілікті түсіндіреді. Сондай – ақ куәға өзіне, жұбайына (зайыбына) және жақын туыстарына қарсы айғақтар беруден, ал дін қызметшілеріне-өздеріне сеніп тапсырылғандарға қарсы айғақтар беруден бас тартуға құқығы бар екендігі түсіндіріледі. Заң бойынша айғақтар беру міндетінен босатылған, бірақ оларды беруге ниет білдірген адамдарға көрінеу жалған айғақтар бергені үшін жауапкершілік түсіндіріледі. Куәға осы Кодекстің 78-бабында көзделген оның басқа да құқықтары мен міндеттері түсіндіріледі. Куәгер келесі мазмұнға ант береді:"мен сотқа істе маған белгілі нәрсенің бәрін айтуға, тек шындықты, барлық шындықты айтуға және шындықтан басқа ештеңе айтуға ант етемін". Куәдан оның міндеттері мен жауапкершілігі түсіндірілгені туралы жазылым алынады. Жазылым сот отырысының хаттамасына қоса тіркеледі.

Куәдан айыптаушы, жәбірленуші, азаматтық талапкер, азаматтық жауапкер және олардың өкілдері, сотталушы және оның қорғаушысы жауап алады. Бірінші болып осы куәгердің өтініші бойынша сот отырысына шақырылған тарап сұрақтар қояды. Төрағалық етуші тараптардың жауап алуынан кейін куәға сұрақтар қояды.

Куә жазбаша жазбаларды қолдануға құқылы, олар оның талабы бойынша сотқа ұсынылуы керек.

Куәға оның айғақтарына қатысты қолында бар құжаттарды оқуға рұқсат етіледі. Бұл құжаттар сотқа ұсынылады және оның қаулысы бойынша іске қоса тіркелуі мүмкін.

Жауап алынған куәгерлер сот отырысы залында қалады және оны сот тергеуі аяқталғанға дейін соттың рұқсатынсыз және тараптардың келісімінсіз қалдыра алмайды.

Осы Кодекстің 98-бабында көзделген жағдайларда куә мен оның жақындарының қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсатында сот куәнің жеке басы туралы нақты деректерді жария етпей, процестің басқа қатысушыларының көзбен шолып байқауын болдырмайтын жағдайларда одан жауап алуға құқылы, бұл туралы қаулы шығарылады.

Сот куәдан жауап алуды осы Кодекстің 213-бабының қағидалары бойынша ғылыми-техникалық құралдарды бейнебайланыс режимінде (қашықтықтан жауап алу) пайдалана отырып, оны аумағында өзі тұрған не тұратын ауданның (облыстың) сотына шақыра отырып жүргізуі мүмкін.

Сот тергеуінде куәгерлерден жауап алу – бұл дәлелдемелерді алу тәсілі ғана емес, сонымен қатар олардың дұрыстығын тексеру құралы. Төрағалық етуші куәлардан жауап алу кезінде әдепті, сабырлы үнмен тиісті жағдайды қамтамасыз етуге міндетті. Куәгерлер сот залына жеке шақырылады және әлі жауап алынбаған куәгерлермен қарым-қатынасты болдырмау үшін жауап алғаннан кейін залда қалады.

Куәгердің жеке басын тексеру куә ретінде шақырылған адамнан жауап алуды қамтамасыз етеді. Төрағалық етуші оның алдына сұрақтар қою, сондай-ақ жеке басын куәландыратын құжаттарды тексеру арқылы куәнің жеке басын анықтайды.

Куәға айғақтар беруден бас тартқаны және көрінеу жалған айғақтар бергені үшін жауапкершілік туралы ескерту жасай отырып, төрағалық етуші оның міндетін көрсетеді – сотта шынайы және толық куәландыру, ҚК-нің тиісті баптарының мазмұны мен санкцияларын түсіндіреді. Төрағалық етуші сондай – ақ куәға өзіне, жұбайына (зайыбына) және жақын туыстарына қарсы айғақтар беруден, ал діни қызметшілерге-өздеріне сеніп тапсырылғандарға қарсы айғақтар беруден бас тарту құқығын түсіндіреді. Куәдан сот отырысының хаттамасына қоса тіркелетін оның міндеттері жауапкершілігі түсіндірілгені туралы жазылым алынады.

Куәнің сотталушыға және жәбірленушіге деген көзқарасын анықтай отырып, төрағалық етуші: егер олар қылмыс жасамас бұрын бір-бірін білсе, егер олар осы қатынастардың сипатын білсе (туыстары, әріптестері, көршілері, достары және т.б.); бұл қатынастар ұнамсыз ба және ұнамау себептерін анықтауға міндетті.

Куәгер еркін әңгіме түрінде куәлік береді, содан кейін оны сотқа шақыруды ұсынған Тарап сұрақтар қояды, содан кейін екінші Тарап сұрақтар қояды. Судья тараптардың жауап алуынан кейін куәға сұрақтар қояды.

Істердің кейбір санаттары бойынша, куәгерлердің айғақтарында цифрлық мәліметтер, схемаларға, сызбаларға түсініктемелер, аспаптардың техникалық сипаттамалары және т.б. болуы мүмкін, оларды есте сақтау және есте сақтау қиын, содан кейін соттың назарына бұрмалаусыз жеткізу мүмкін болса, онда мұндай жағдайларда куәға жазбаша жазбалар мен құжаттарды пайдалануға рұқсат етіледі. Жазбаларды заңда көрсетілгеннен басқа мақсаттарда пайдалануға тыйым салынады. Куәгер өз айғақтарын алдын-ала жазып, оларды сот алдында оқи алмайды. Бұл ауызша және сот ісін жүргізудің жеделдігін бұзу болып табылады. Соттың талабы бойынша Куә танысу үшін өз жазбаларын беруге міндетті және осылайша сот куәгердің айғақтар беру кезінде өз жазбаларын пайдалануын бақылайды.

Қажет болған жағдайда сот тараптардың өтінішхаты бойынша немесе өз бастамасы бойынша куәдан қайта жауап алуға, сондай-ақ куәгерлер, куә мен жәбірленуші, куә мен сотталушы арасындағы бетпе-бет ставка жүргізуге құқылы. Сондықтан заң төрағалық етушінің рұқсатынсыз куәгерді сот тергеуі аяқталғанға дейін сот залынан шығаруға тыйым салады.

Заңға сәйкес куә мен оның жақындарының қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсатында сот куәдан басқа сот талқылауына қатысушылардың көзбен шолып бақылауынсыз жауап алуға құқылы. Жауап алудың ерекше тәртібі туралы сот қаулы шығарады.

Бейне-конференц-байланыс режимінде ғылыми-техникалық құралдарды пайдалана отырып, куәдан жауап алуға жол беріледі.

Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының Қазақстан Республикасының қылмыстық іс жүргізу кодексіне түсініктемесі

 Конституция Заң Кодекс Норматив Жарлық Бұйрық Шешім Қаулы Адвокат Алматы Заңгер Қорғаушы Заң қызметі Құқық қорғау Құқықтық қөмек Заңгерлік кеңсе Азаматтық істері Қылмыстық істері Әкімшілік істері Арбитраж даулары Заңгерлік кеңес Заңгер Адвокаттық кеңсе Қазақстан Қорғаушы Заң компаниясы