381-бапқа түсініктеме. Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің ҚР ҚК қызметіне немқұрайлы қарау
1. Бастықтың немесе лауазымды адамның қызметке елеулі зиян келтірген немқұрайлы қатынасы, —
әскери қызмет бойынша екі жылға дейінгі мерзімге шектеуге не алты айға дейінгі мерзімге қамауға алуға не үш жылға дейінгі мерзімге бас бостандығынан айыруға жазаланады.
2. Ауыр зардаптарға әкеп соққан сол әрекет, —
жеті жылға дейін бас бостандығынан айыруға жазаланады.
3. Осы баптың бірінші немесе екінші бөліктерінде көзделген, соғыс уақытында немесе жауынгерлік жағдайда жасалған іс-әрекеттер, —
үш жылдан он жылға дейінгі мерзімге бас бостандығынан айыруға жазаланады.
Ескерту. Осы баптың бірінші бөлігінде көзделген іс-әрекетті алғаш рет жасаған әскери қызметші жеңілдететін жағдайларда қылмыстық жауаптылықтан босатылуы мүмкін.
Бұл әрекеттің қоғамдық қауіптілігі-бұл мемлекеттің қорғаныс қабілетін төмендетеді, әскери іс-шаралардың бұзылуына және қабылданған шешімдердің орындалуына әкеледі.
Қаралып отырған қылмыстың тікелей объектісі ҚР бөлімшелерінің, бөлімдері мен Қарулы Күштерінің, басқа да әскерлері мен әскери құралымдарының жауынгерлік қабілеттілігі мен жауынгерлік әзірлігін қамтамасыз ететін әскери бастықтар немесе өзге де лауазымды адамдар қызметінің белгіленген тәртібі болып табылады.
Әскери лауазымды адам осы қылмысты жасай отырып, әскери басқару органдарының дұрыс қызметіне қол сұғады, өйткені олардың міндетіне жеке құқықтарды, заңдылық пен жарғылық тәртіпті, бөлімнің материалдық құралдарының сақталуын қамтамасыз ету кіреді.
Объективті жағынан немқұрайлылық іс-әрекеттің (міндеттерді тиісінше орындамау) және әрекетсіздіктің (оларды мүлдем орындамау) үйлесімімен сипатталады. Немқұрайлылық кезінде бастық не лауазымды адам өзінің қызметтік міндеттеріне немқұрайлы немесе жосықсыз қарайды, яғни оларды ұқыпсыз, немқұрайлы немесе уақтылы орындамайды, қызметтік борышқа ресми көзқарас танытады, оларға немқұрайлы қарайды.
ҚР Жоғарғы Сотының "Әскери қылмыстар туралы істер бойынша сот практикасы туралы" нормативтік қаулысының 26-тармағына сәйкес қызметке немқұрайлы қарау деп қызметке жосықсыз немесе немқұрайлы қарау салдарынан бастықтың немесе өзге де әскери лауазымды адамның өз міндеттерін орындамауын немесе тиісінше орындамауын түсіну керек. Мұндай әрекеттер үшін қылмыстық жауапкершілік елеулі зиян келтірілген немесе ауыр зардаптар туындаған жағдайда ғана туындайды.
Немқұрайлылық биліктің әрекетсіздігінен ерекшеленеді, өйткені соңғысы қасақана әрекет. Әрекетсіздік билікті асыра пайдаланудан ерекшеленеді, бұл тек бастықтың билік функциялары саласында және өзінің қызметтік міндеттеріне байланысты жасауы керек әрекетті орындамау түрінде ғана мүмкін болады.
Орындамау деп бастықтың немесе лауазымды адамның өзіне жүктелген қызметтік функцияларды орындамауы, бұл адамның міндеттері мен құқықтарының көлеміне сәйкес қабылдауы тиіс шараларды қабылдамауы түсінілуі тиіс.
Дұрыс емес орындау-бұл олардың функционалдық міндеттерін жосықсыз немесе абайсызда орындау. Бұл ретте адамның мінез-құлқында міндеттерді орындамау немесе тиісінше орындамау біріктірілуі мүмкін. Екеуі де бірнеше рет (яғни жүйелі түрде жасалуы мүмкін) немесе бір реттік, бір реттік болуы мүмкін.
Осы қылмыс үшін қылмыстық жауаптылықтың міндетті шарттары елеулі зиян келтіру, қызметке немқұрайлы қарау және олардың арасындағы себептік байланыс түріндегі қоғамдық қауіпті зардаптардың басталуы болып табылады. Адамның қызметтегі мінез-құлқы тікелей және тікелей әлеуметтік қауіпті салдардың басталуын анықтауы керек. Бұл ретте себеп-салдарлық байланыстың анықталмауы немесе дәлелденбеуі немқұрайлылық құрамын жоққа шығарады.
Қылмыс айтарлықтай зиян келтірген сәттен бастап аяқталған деп саналуы керек.
Қызметке немқұрайлы қараудың субъективті жағы іс — әрекетке (немесе әрекетсіздікке), сондай-ақ қылмыстық нәтижеге-Елеулі зиянға қатысты менмендік пен немқұрайлылық түріндегі кінәнің абайсыз түрімен ғана көрінеді.
Қылмыстық менмендік кезінде кінәлі адам қызметтегі міндеттерін орындамау немесе тиісінше орындамау салдарынан заңмен қорғалатын мүдделерге елеулі зиян келтірілуі мүмкін деп болжайды, бірақ оны жеңіл-желпі жол бермейді деп күтеді.
Айта кету керек, менмендік кінәлінің лауазымдық міндеттерін реттейтін нақты ережелерді саналы түрде бұзумен сипатталады.
Немқұрайлылықпен кінәлі адам оның іс-әрекеті салдарынан қылмыстық салдардың туындау мүмкіндігін алдын-ала болжай алмайды, бірақ істің мән-жайлары бойынша оларды алдын-ала болжауға болатын және болуы керек еді.
Қылмыс субъектісі-билік өкілінің функцияларын тұрақты, уақытша немесе арнайы өкілеттік бойынша жүзеге асыратын не ҚР Қарулы Күштерінде ұйымдық-өкімдік немесе әкімшілік-шаруашылық функцияларды орындайтын арнайы, бастық немесе өзге де лауазымды адам.
ҚР ҚК 381-бабының 2-бөлігі осы мүдделерге сипаттама ҚР ҚК 380-бабының 2-бөлігінде көзделген ауыр зардаптардың сипаттамасына ұқсас ауыр зардаптардың келтірілуін саралау мән-жайы ретінде көздейді.
ҚР ҚК 381-бабының 3-бөлігі осы баптың 1 және 2-бөлімдерінде, соғыс уақытында немесе жауынгерлік жағдайда көзделген іс-әрекеттерді жасауды ерекше білікті мән-жайлар ретінде қарастырады.
ҚР ҚК 381-бабының 1-бөлігінде көзделген қылмыс ауырлығы орташа қылмыстарға жатады.
ҚР ҚК 381-бабының 2 және 3-бөлімдерінде көзделген қылмыстар ауыр қылмыстарға жатады.
Қазақстан Республикасының Еңбек сіңірген қайраткері, заң ғылымдарының докторы, профессор, Қазақстан Ұлттық Жаратылыстану ғылымдары академиясының академигі И. Ш. БОРЧАШВИЛИДІҢ Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексіне 2007 жылғы түсініктемесі
Актінің өзгертілген күні: 02.08.2007 актінің қабылданған күні: 02.08.2007 қабылданған орны: жоқ актіні қабылдаған Орган: 180000000000 әрекет аймағы: 100000000000 норма шығарушы орган берген НҚА тіркеу нөмірі: 167 акт мәртебесі: new құқықтық қатынастар саласы: 028000000000 акт нысаны: COMM Заң күші: 1900 акт тілі: rus
Конституция Заң Кодекс Норматив Жарлық Бұйрық Шешім Қаулы Адвокат Алматы Заңгер Қорғаушы Заң қызметі Құқық қорғау Құқықтық қөмек Заңгерлік кеңсе Азаматтық істері Қылмыстық істері Әкімшілік істері Арбитраж даулары Заңгерлік кеңес Заңгер Адвокаттық кеңсе Қазақстан Қорғаушы Заң компаниясы
