52-бапқа түсініктеме. Қазақстан Республикасының қылмыстық іс жүргізу кодексі сотының құрамы

Бірінші сатыдағы соттарда қылмыстық істерді қарауды судья жеке-дара, ал жасағаны үшін қылмыстық заңда өлім жазасы немесе өмір бойына бас бостандығынан айыру көзделген қылмыстар туралы істер бойынша, айыпталушының өтініші бойынша бір судья мен он алқабиден тұрады, соғыс уақытында немесе жауынгерлік жағдайда жасалған Әскери қылмыстар және,  99-баптарда (екінші бөліктің 15-тармағында), 170-бапта (төртінші бөлікте) көзделген), 175, 177, 178, 184, 255 (төртінші бөлігі), 263 (бесінші бөлігі), 286 (төртінші бөлігі), Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 297 (төртінші бөлігі), 298 (төртінші бөлігі), 299 (төртінші бөлігі).

Қылмыстық істерді апелляциялық тәртіппен қарауды судья жеке – дара, ал аса ауыр қылмыстар туралы істер бойынша, сондай-ақ алқабилердің қатысуымен қаралған істер бойынша соттың шағымдарын, үкімдеріне, қаулыларына наразылықтарды қарау кезінде алқаның төрағасы мен кемінде екі судьясы құрамында алқалы түрде жүзеге асырады.

Апелляциялық алқа төрағасы болмаған кезде іссапарда, демалыста болуына немесе ауруына байланысты аталған істерді алқалы қарау кезінде сот төрағасы апелляциялық алқа төрағасының міндеттерін орындау жүктелген алқа судьясы төрағалық етеді.

Кассациялық сатыда істерді қарау облыстық немесе оған теңестірілген сот төрағасының төрағалығымен кемінде үш судьядан тұратын алқалы түрде жүзеге асырылады.

Облыстық немесе оған теңестірілген соттың төрағасы іссапарда, демалыста болған немесе сырқаты бойынша болмаған кезде істі кассациялық сатыда қарау кезінде аталған міндетті орындау сот төрағасы жүктеген кассациялық алқаның судьясы төрағалық етеді.

Облыстық соттың төрағасына мәлімделген қарсылық қанағаттандырылған кезде оның тапсырмасы бойынша сот отырысында кассациялық алқа судьяларының бірі төрағалық етеді.

Қазақстан Республикасының Жоғарғы Сотында істерді қарау кемінде үш судьядан тұратын алқалы түрде жүзеге асырылады.

Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты Төрағасының ұсынуы және (немесе) Қазақстан Республикасы Бас Прокурорының наразылығы бойынша істерді қарау қадағалау сот алқасы төрағасының және кемінде алты судьяның құрамында алқалы түрде жүзеге асырылады.

Алқа төрағасы болмаған кезде Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының Төрағасы алқа төрағасының міндеттерін орындау жүктелген судья төрағалық етеді.

Жаңадан ашылған мән-жайлар бойынша істерді қарау кезінде соттың құрамы осы Кодекстің 504-бабында көзделген қағидаларға сәйкес айқындалады.

Үкімді орындау және есі дұрыс емес адамдарға медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолдану туралы істерді қарау кезінде туындайтын мәселелерді қарауды тиісті соттың судьясы жеке-дара жүзеге асырады.

Бір алқада судьялардың саны олардың істі қарауға қатысуына кедергі келтіретін мән-жайларға байланысты істі алқалы түрде қарауды қамтамасыз ету үшін жеткіліксіз болған жағдайларда, тиісінше Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының, облыстық және оған теңестірілген соттың төрағалары істі қарауға басқа алқаның судьяларын тартуға құқылы.

1.Қазақстан Республикасында сот төрелігін тек кәсіби судьялар ғана жүзеге асырады, осы Кодекстің 65-70-тарауларының тәртібімен алқабилердің қатысуымен қылмыстық істер бойынша жүзеге асырылуы мүмкін.

Түсініктеме берілген бап қылмыстық істерді қарау тәртібін белгілейді: судья жеке-дара, алқабилердің қатысуымен Сот және соттың алқалы құрамы. Соттың жеке құрамы: 1)бірінші сатыдағы сот ретінде әрекет ететін аудандық және теңестірілген соттың судьясы; 2) апелляциялық сатыдағы сот ретінде әрекет ететін облыстық және теңестірілген соттың судьясы; 3) жаңадан ашылған мән-жайлар бойынша іс бойынша іс жүргізуді қайта бастау туралы өтінішхаттарды қарау кезінде үкім немесе қаулы шығарған аудандық және теңестірілген соттың судьясы, ал егер іс бойынша апелляциялық және кассациялық сатыдағы соттар қаулылар шығарған болса - облыстық және теңестірілген соттың судьясы; 4) туындайтын мәселелерді қарау кезінде аудандық және оған теңестірілген соттың судьясы үкімді орындау немесе медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолдану кезінде апелляциялық сатыдағы судья бірінші сатыдағы соттың осындай актілеріне шағымдану немесе наразылық білдіру кезінде.

Соттың алқалы құрамы:1) қылмыстық істер жөніндегі мамандандырылған ауданаралық соттың судьясы және он алқабиден тұратын алқа; 2) аса ауыр қылмыстар туралы істер бойынша, сондай-ақ аса ауыр қылмыстар туралы істер бойынша соттың шағымдарын, үкімдеріне, қаулыларына шағымдарды, наразылықтарды қарау кезінде төрағадан және кемінде екі судьядан тұратын облыстық немесе теңестірілген соттың апелляциялық сатыдағы алқасы алқабилер алқасы; 3) облыстық немесе оған теңестірілген сот төрағасының төрағалығымен құрамында кемінде үш судья бар облыстық немесе теңестірілген соттың кассациялық сатыдағы алқасы; 4) ҚР Жоғарғы Сотының қадағалау сатысы алқасы құрамында кемінде үш судья, ал істерді қарау кезінде ҚР Жоғарғы Соты Төрағасының ұсынуы бойынша және (немесе) ҚР Бас прокурорының қылмыстық істер жөніндегі қадағалау сот алқасы төрағасының және кемінде алты судьяның наразылығы бойынша тағайындалады.

Заң істі қарау кезінде соттың құрамы туралы мәселені шешуді қылмыс санатымен және сот актілерін апелляциялық, кассациялық және қадағалау тәртібімен қайта қараумен байланыстырады.

Аудандық және оларға теңестірілген соттар (мамандандырылған, әскери) соттайтын барлық қылмыстық істерді судья түсініктеме берген бапқа сәйкес жеке-дара қарайды.

Заң соттың құрамы туралы мәселені шешуді қылмыс субъектісімен байланыстырмайды. Қылмыстық істер жөніндегі ауданаралық мамандандырылған сотта және қылмыстық істер жөніндегі мамандандырылған ауданаралық әскери сотта, осы бапта көрсетілген қылмыстар туралы істерді қоспағанда, жасағаны үшін қылмыстық заңда өлім жазасы немесе өмір бойына бас бостандығынан айыру көзделген қылмыстар туралы істерді судья мен он алқабиден тұратын алқа қарауы мүмкін (631-бап), мынадай жағдайларда: 1)іс осы мамандандырылған соттардың соттылығына жатады; 2) бұл туралы айыпталушының өтініші бар. Егер айыпталушы немесе сотталушы алқабилердің қатысуымен қылмыстық істі қарау туралы өтінішхат мәлімдемесе, онда қылмыстық істі сол сотта судья жеке-дара қарайды.

2.Апелляциялық сатыда істерді судья жеке - дара, ал аса ауыр қылмыстар туралы істер бойынша, сондай-ақ алқабилердің қатысуымен қаралған істер бойынша сот үкімдеріне, қаулыларына шағымдарды, наразылықтарды қарау кезінде алқалы түрде қарайды. Соттың құрамы және соттың үкімдері мен қаулыларын апелляциялық тәртіппен қайта қарау ережелері туралы осы Кодекстің 48-49-тарауларына түсініктемелерді қараңыз.

Кассациялық сатыда істерді қарау әрқашан алқалы түрде жүзеге асырылады. Істерді жеке-дара қарауға жол берілмейді. Кассациялық сатыдағы соттың құрамы туралы түсініктеме берілген баптың үшінші бөлігінде (ҚРЗ 07.11.2-14 ж. редакциясында) көрсетілген. Сот үкімдері мен қаулыларын кассациялық тәртіппен қайта қарау қағидалары туралы осы Кодекстің 50-тарауындағы түсініктемені қараңыз.

Осы баптың төртінші бөлігінде қадағалау наразылықтары мен өтініштерін қарау кезінде Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының қадағалау сот алқасының құрамы көрсетілген. Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының сот қадағалауы тәртібімен сот актілерін қайта қарау тәртібі туралы осы Кодекстің 52-тарауына түсініктемені қараңыз.

Жаңадан ашылған мән-жайлар бойынша қылмыстық істерді, үкімнің орындалуына байланысты мәселелерді қарау кезінде соттың құрамы туралы және есі дұрыс емес адамдарға медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолдану туралы Заңның талаптары міндетті болып табылады. Оны орындамау қылмыстық іс жүргізу заңын елеулі түрде бұзу болып табылады (436-баптың 3-бөлігі 2-тармағы) үкімнің, сот қаулысының сөзсіз күшін жоюға әкеп соғады.

Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының Қазақстан Республикасының қылмыстық іс жүргізу кодексіне түсініктемесі

 Конституция Заң Кодекс Норматив Жарлық Бұйрық Шешім Қаулы Адвокат Алматы Заңгер Қорғаушы Заң қызметі Құқық қорғау Құқықтық қөмек Заңгерлік кеңсе Азаматтық істері Қылмыстық істері Әкімшілік істері Арбитраж даулары Заңгерлік кеңес Заңгер Адвокаттық кеңсе Қазақстан Қорғаушы Заң компаниясы