7-бапқа түсініктеме. Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы Кодексі Әкімшілік құқық бұзушылық туралы заңнама қағидаттарының маңызы
Әкімшілік құқық бұзушылық туралы заңнама қағидаттарының маңыздылығы олардың сипаты мен маңыздылығына байланысты оларды бұзу іс бойынша жүргізілген іс жүргізуді жарамсыз деп тануға, осындай іс жүргізу барысында шығарылған шешімдердің күшін жоюға не бұл ретте жиналған дәлелдемелер күші жоқ материалдарды тануға әкеп соғады.
Құқық қағидаттары дәстүрлі түрде қоғамдық қатынастардың тиісті саласын реттейтін нақты құқықтық нормалардың дамуының бірлігі мен іргелі тенденцияларын сипаттайтын негізгі идеяларды, басшылық принциптерді білдіреді. Ұқсас ұғымдар көптеген оқулықтарда және басқа әдебиеттерде көрсетілген. Әкімшілік құқық бұзушылық туралы ұлттық заңнаманың нақты қағидаттары ӘҚБтК-нің 8-24-баптарында баяндалған.
Түсіндірме нормада әкімшілік құқық бұзушылық туралы заңнама қағидаттарының мәні тәуелді болатын бірқатар бланкеттік ұғымдар бар:
1) Әкімшілік құқық бұзушылықтың сипаты;
2) әкімшілік құқық бұзушылықтың маңыздылығы.
Өкінішке орай, Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодификацияланған және басқа заңнама әкімшілік құқық бұзушылық сипатына нақты түсінік бермейді.
Заң әдебиетінде оның мазмұнына қатысты әртүрлі көзқарастар бар. "Құқық бұзушылықтардың сипаты" термині құқықтық әдебиеттерде бірдей түсіндірілмейді, сонымен қатар осы терминге енгізілген анықтамалардың көлемімен ерекшеленеді.
"Әкімшілік құқық бұзушылықтың сипаты" термині жалпыланған, нақты азаптау жағдайына байланысты мағынасы салынған ұжымдық бейнеге ие деп пайымдау керек. Сондықтан "құқық бұзушылықтың сипаты" термині құқық бұзушылықтың объективті және субъективті жағының біліктілік белгілерін қамтиды. Әкімшілік құқық бұзушылықтың "сипаты" әкімшілік құқық бұзушылықтың қоғамдық қауіптілік дәрежесінің (деңгейінің) синонимі болып табылады деп санаймыз. Өз кезегінде, қоғамдық қауіптілік дәрежесі әрбір әкімшілік құқық бұзушылық үшін жеке болып табылады.
ҚР Жоғарғы Сотының 2017 жылғы 6 қазандағы № 7 нормативтік қаулысының 5-тармағы ҚК ережелеріне байланысты әкімшілік құқық бұзушылық сипатының ерекшелігін түсіндіреді. ӘҚБтК-нің кейбір баптарында әкімшілік жауапкершілік шарты ретінде үлкен залал келтіруге әкеп соқпаған салдарлардың туындауы қамтылады. Мұндай жағдайларда зиянның мөлшерін анықтау Қылмыстық кодексте бар, өйткені 2-бөлімге сәйкес. 25 ӘҚБтК-нің Ерекше бөлігінің баптарында көзделген құқық бұзушылықтар үшін әкімшілік жауаптылық, егер бұл құқық бұзушылықтар өз сипаты бойынша қылмыстық жауаптылыққа әкеп соқпаса, туындайды.
Әкімшілік құқық бұзушылықтың сипаты әкімшілік жаза қолдану кезінде де ескеріледі. ӘҚБтК-нің 55-бабында әкімшілік жаза құқық бұзушылықтың сипатына, оны жасау мән-жайларына, құқық бұзушының жеке басына сәйкес келетін әділ болуға тиіс деп көзделген. Жеке немесе заңды тұлғаға әкімшілік жаза қолдану кезінде жасалған әкімшілік құқық бұзушылықтың сипаты, кінәлінің жеке басы, оның ішінде құқық бұзушылық жасалғанға дейінгі және одан кейінгі мінез-құлқы, мүліктік жағдайы, жауапкершілікті жеңілдететін және ауырлататын мән-жайлар ескеріледі.
Жасалған құқық бұзушылықтың сипатына, кінәлінің жеке басына немесе заңды тұлғаның мүліктік жағдайына сәйкес келмейтін шектен тыс қатаңдығы салдарынан қаулымен салынған әкімшілік жазаны әділетсіз деп тани отырып, судья әкімшілік жаза қолданудың жалпы ережелерін басшылыққа ала отырып, жазаны жұмсартады (ӘҚБтК 844-бабы).
Әкімшілік құқық бұзушылық туралы заңнама қағидаттарының талаптарын бұзу мынадай салдарға әкеп соғуы мүмкін:
1) Әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс бойынша жүргізілген іс жүргізуді жарамсыз деп тану;
2) әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс жүргізу барысында шығарылған шешімдердің күшін жою;
3) әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс бойынша іс жүргізу кезінде жиналған дәлелдемелердің күші жоқ материалдарды тану.
Мәселен, ӘҚБтК 9-бабының 4-бөлімінде "Әкімшілік құқық бұзушылық туралы істерді қарауға уәкілеттік берілген соттың, органдардың (лауазымды адамдардың) әкімшілік құқық бұзушылық туралы істер бойынша іс жүргізу кезінде заңды бұзуына жол берілмейді және заңда белгіленген жауаптылыққа, қабылданған актілерді жарамсыз деп тануға және олардың күшін жоюға әкеп соғады"делінген.
Әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс бойынша қаулының күшін жою немесе өзгерту не айыппұл төлеу қажеттігі туралы нұсқаманың күшін жою туралы құқықтық негіздер ӘҚБтК-нің 826-5 және 840-баптарында көзделген. Сот қаулысының күшін жоюға не өзгертуге және қаулы шығаруға негіз болып табылады:
1) сот қаулысында баяндалған істің нақты мән-жайлары туралы судьяның шағымды, прокурордың апелляциялық өтінішхатын қарау кезінде зерттелген тұжырымдарының дәлелдемелерге сәйкес келмеуі;
2) әкімшілік жауапкершілік туралы заңды дұрыс қолданбау;
3) ӘҚБтК іс жүргізу нормаларының елеулі бұзылуы;
4) қаулымен қолданылған әкімшілік жазаның жасалған құқық бұзушылық сипатына, кінәлінің жеке басына немесе заңды тұлғаның мүліктік жағдайына сәйкес келмеуі.
Әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс бойынша іс жүргізу кезінде жиналған дәлелдемелер күші жоқ материалдарды тану дәлелдемелерді бағалау кезінде жүзеге асырылады. ӘҚБтК-нің 784-бабына сәйкес, дәлелдемелерді бағалау-бұл дәлелдемелерді талдау мен синтездеуден тұратын және қабылданған шешімді негіздеу үшін жеке дәлелдемелердің салыстырмалылығы, рұқсат етілуі, сенімділігі мен маңыздылығы және олардың жиынтығының жеткіліктілігі туралы қорытындымен аяқталатын логикалық ойлау әрекеті.
Әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс бойынша іс жүргізуді жүзеге асыратын Судья, орган (лауазымды адам) дәлелдемелерді заң мен ар-ожданды басшылыққа ала отырып, олардың жиынтығында дәлелдемелерді жан-жақты, толық және объективті қарауға негізделген өзінің ішкі сенімі бойынша бағалайды. Ешқандай дәлел алдын-ала белгіленген күшке ие емес. Егер ол ӘҚБтК-де көзделген тәртіппен алынған болса, дәлелдеме рұқсат етілген деп танылады. Егер тексеру нәтижесінде оның шындыққа сәйкес келетіні анықталса, дәлелдеме дұрыс деп танылады. Дәлелдемелердің жиынтығы, егер дәлелдеуге жататын барлық және әрбір мән-жайлар туралы ақиқатты даусыз белгілейтін, іске қатысты барлық жол берілетін және шынайы дәлелдемелер жиналса, істі шешу үшін жеткілікті деп танылады. Дәлелдердің күші жоқ жиналған нақты деректерді тану ерекшеліктері Кодекстің 39-тарауында толығырақ реттелген.
Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексіне ғылыми-практикалық түсініктеме (мақала) авторлық ұжымнан:
Бачурин Сергей Николаевич, з.ғ. к., доцент - 48-тарау (Е. М. Хакимовпен бірлесіп жазған);
Ғабдуалиев Мереке Трекович, з.ғ. к. – 11, 21, 22, 23-тараулар;
Жүсіпбекова Айнұр Маратқызы, з.ғ. м. – 13-тарау (а. в. Карпекинмен бірлесіп жазған); 33, 39-тараулар (О. Т. Сейтжановпен бірлесіп жазған);
Карпекин Александр Владимирович, з.ғ. к., доцент - 13 тарау (А. М. Жүсіпбековамен бірлесіп жазған);
Корнейчук Сергей Васильевич-2 тарау; 6 тарау (О. Т. Сейтжановпен, Е. М. Хакимовпен бірлесіп жазған); 8 тарау; 25 тарау (е. м. Хакимовпен бірлесіп жазған); 457-470, 488, 488-1, 491-506 баптар; 28, 30, 52 тараулар;
Корякин Илья Петрович, з.ғ. д., профессор-49 тарау;
Кысықова Гүлнара Бауыржанқызы, з.ғ. к. - 20 тарау;
Омарова Ботагөз Акимгереевна, з.ғ. к. – 17 тарау; 18 тарау (Б. А. Парманқұловамен бірлесіп жазған); 26, 31 тараулар; 32 тарау (Б. А. Парманқұловамен бірлесіп жазған);
Парманқұлова Баян Асханбайқызы - 18-тарау (Б. А. Омаровамен бірлесіп жазған); 19, 32-тараулар (Б. А. Омаровамен бірлесіп жазған); 43-тарау (А. С. Тукиевпен бірлесіп жазған);
Подопригора Роман Анатольевич, з.ғ. д., профессор-24 тарау, 489, 489-1, 490 баптар;
Порохов Евгений Викторович, з.ғ. д. - 14, 15, 16, 29-тараулар, 471-475-баптар;
Сейтжанов Олжас Теміржанұлы, з.ғ. к., доцент, – 4-тарау; 5-тарау (Е. М. Хакимовпен бірлесіп жазған); 6-тарау (С. В. Корнейчукпен, Е. М. Хакимовпен бірлесіп жазған); 9-тарау; 10-тарау (В. В. Филин Б. Е. Шаймерденовпен бірлесіп жазған); 33-тарау (А. М. Жүсіпбековамен бірлесіп жазған); 36-тарау (б. е. Шаймерденовпен бірлесіп жазған); 39-тарау (А. М. Жүсіпбековамен бірлесіп жазған);
Смышляев Александр Сергеевич, PhD докторы. – 38, 40, 42, 43-1-тараулар (А. С. Тукиевпен бірлесіп жазған); 44-тарау;
Тукиев Аслан Сұлтанұлы – з.ғ. к., доцент-1, 3, 35 тараулар; 38, 40, 42 тараулар (А. С. Смышляевпен бірлесіп жазған); 43 тарау (Б. А. Парманқұловамен бірлесіп жазған); 43-1 тарау (А. С. Смышляевпен бірлесіп жазған); 44-1 тарау (бірге жазған Шипп Д. А.); 45-тарау; 46 (бірге жазған Шипп Д. А.); 47-тарау;
Филин Владимир Владимирович, з.ғ. к., доцент - 10 тарау (О. Т. Сейтжановпен, Б. Е. Шаймерденовпен бірлесіп жазған);
Хакимов Ержан Маратұлы, м. з. н. - 5-тарау (О. Т. Сейтжановпен бірлесіп жазған); 6-тарау (О. Т. Сейтжановпен бірлесіп жазған, С. В. Корнейчук); 7-тарау; 25-тарау (С. В. Корнейчукпен бірлесіп жазған); 34, 41-тараулар; 48-тарау (бірлесіп жазған С. Н. Бачуринмен); 53-тарау;
Шаймерденов Болат Ерденұлы, з.ғ. м., – 10-тарау (О. Т. Сейтжановпен, В. В. Филинмен бірлесіп жазған); 12-тарау; 476-487, 507-509-баптар; 36-тарау (О. Т. Сейтжановпен бірлесіп жазған); 37, 50, 51-тараулар.
Шипп Денис Алексеевич-44-1, 46 тараулар (А. С. Тукиевпен бірлесіп жазған).
Актінің өзгертілген күні: 01.01.2020 актінің қабылданған күні: 01.01.2020 қабылданған орны: 1000500000000 актіні қабылдаған Орган: 103001000000 қолданылу аймағы: 10000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000: 029000000000 / 028000000000 / 029002000000 / 028004000000 / 029001000000 / 026000000000 / 001000000000 / 001008000000 / 030000000000 акт нысаны: COMM / code заңды күші: 1900 акт тілі: rus
Назар аударыңыз!
«Заң және Құқық» адвокаттық кеңсесі, бұл құжаттың жалпылама екендігіне және нақты сіздің жағдайыңыздың талаптарына сәйкес келмеуі мүмкіндігіне көңіл бөлуіңізді сұрайды. Біздің заңгерлер сіздің нақты жағдайыңызға сәйкес келетін кез келген құқықтық құжатты әзірлеп көмектесуге дайын.
Қосымша ақпарат алу үшін Заңгер/Адвокат телефонына хабарласуыңызға болады: +7 (708) 971-78-58; +7 (700) 978 5755, +7 (700) 978 5085.
Адвокат Алматы Заңгер Қорғаушы Заң қызметі Құқық қорғау Құқықтық қөмек Заңгерлік кеңсе Азаматтық істері Қылмыстық істері Әкімшілік істері Арбитраж даулары Заңгерлік кеңес Заңгер Адвокаттық кеңсе Қазақстан Қорғаушы Заң компаниясы
