84-бапқа түсініктеме. Кәмелетке толмағандарды Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің ҚР ҚК жазасын өтеуден шартты түрде мерзімінен бұрын босату
Жазасын өтеуден шартты түрде мерзімінен бұрын босату бас бостандығынан айыруға немесе кәмелетке толмаған жаста қылмыс жасағаны үшін түзеу жұмыстарына сотталған адамдарға іс жүзінде өтегеннен кейін қолданылуы мүмкін:
а) ауырлығы аз немесе орташа қылмыс үшін сот тағайындаған жаза мерзімінің кемінде төрттен бір бөлігі; б) ауыр қылмыс үшін сот тағайындаған жаза мерзімінің кемінде үштен бірі;
в) адам өміріне қол сұғумен ұштаспайтын аса ауыр қылмыс үшін сот тағайындаған жаза мерзімінің кемінде жартысы;
г) адам өміріне қол сұғумен байланысты аса ауыр қылмыс үшін сот тағайындаған жазаның кемінде үштен екісі.
Жазаны өтеуден шартты түрде мерзімінен бұрын босату жазаның екі түріне қатысты ғана мүмкін: бас бостандығынан айыру және түзеу жұмыстары. Тағайындау кезінде шартты түрде мерзімінен бұрын босатылуы мүмкін жазалардың өзге түрлері кәмелетке толмағандарға қолданылмайды.
Жазаны ауыстыру сөзсіз, сондықтан бұл жағдайда сынақ мерзімі белгіленбейді.
Кәмелетке толмағандар үшін (ересектер сияқты) сот тағайындаған жазаны өтеуден шартты түрде мерзімінен бұрын босату үшін бірыңғай негіздер белгіленді-бас бостандығынан айыру немесе түзеу жұмыстары түріндегі жазаны толық өтеу қажеттілігінің болмауы және түзеу жолына жазасын өтеушінің сөзсіз қалыптасуы. Нәтижесінде, жазадан шартты түрде мерзімінен бұрын босату өзінің түзетілгенін дәлелдеген кәмелетке толмаған сотталғандарды көтермелеу құралы және сотталғандардың жазасын өтеу және одан кейін босату кезіндегі үлгілі мінез-құлқы үшін ынталандыру болып табылады.
Бұл ретте, "жазадан шартты түрде мерзімінен бұрын босату және жазаның өтелмеген бөлігін жазаның неғұрлым жеңіл түрімен ауыстыру туралы" Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2001 жылғы 13 желтоқсандағы N 20 Нормативтік қаулысында көрсетілгендей, жазадан шартты түрде мерзімінен бұрын босатуды қолдану мүмкіндігі туралы, жазаның өтелмеген бөлігін неғұрлым жеңіл жазамен ауыстыру туралы мәселені шеше отырып, соттар әрбір сотталушыға қатаң жеке көзқарасты қамтамасыз ету. Осыған байланысты соттар сотталушының жаза мерзімінің заңда көзделген бөлігін өтеген-өтемегенін анықтап, ұсынымды қараудың алдындағы уақыт үшін ғана емес, жазаны өтеудің бүкіл кезеңі үшін сотталғанның мінез-құлқын мұқият зерделеуге тиіс.
Шартты түрде мерзімінен бұрын босатылған адамның мінез-құлқын, оның ішінде сот жүктеген міндеттердің орындалуын бақылауды (белгілі бір орындарға бармауға, ата-аналарына көмектесуге, оқу орнын бітіруге және оны түзетуге ықпал ететін басқа да) осыған уәкілеттік берілген мамандандырылған Мемлекеттік орган жүзеге асырады.
Осы органның ұсынысы бойынша, егер жазаның қалған өтелмеген бөлігі ішінде шартты түрде мерзімінен бұрын босату қолданылған адам өзіне әкімшілік жаза қолданылған қоғамдық тәртіпті бұзған немесе міндеттерін орындаудан қасақана жалтарған болса, сот шартты түрде мерзімінен бұрын босатудың күшін жою және жазаның қалған өтелмеген бөлігін орындау туралы мәселе қоя алады шартты түрде мерзімінен бұрын босатуды қолдану кезінде оған сот жүктеген
Жазаның қалған өтелмеген бөлігі ішінде шартты түрде мерзімінен бұрын босату қолданылған адам қасақана қылмыс жасаған не абайсызда қылмыс жасаған жағдайда, егер сот шартты түрде мерзімінен бұрын босатудың күшін жойса, сот үкімдердің жиынтығы бойынша жаза тағайындайды (ҚК 60-бабы).
Осылайша, кәмелетке толмағанның одан әрі тағдыры Жазадан мерзімінен бұрын босатылғаннан кейін оның мінез-құлқына байланысты болады.
"Кәмелетке толмағандардың қылмыстары туралы істер бойынша сот практикасы және оларды қылмыстық және өзге де қоғамға қарсы қызметке тарту туралы" Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2002 жылғы 11 сәуірдегі N 6 нормативтік қаулысының 29-тармағына сәйкес (ЖМ. Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 11.07.03 ж. N 4 нормативтік қаулысымен енгізілген), егер адам қылмыс жасағаны үшін он сегіз жасқа толғанға дейін сотталса, ал оны мерзімінен бұрын босату шарттары он сегіз жасқа толғаннан кейін туындаса, онда бұл мәселені шешу үшін ҚК 84-бабының ережелері қолданылады.
Қазақстан Республикасының Еңбек сіңірген қайраткері, заң ғылымдарының докторы, профессор, Қазақстан Ұлттық Жаратылыстану ғылымдары академиясының академигі И. Ш. БОРЧАШВИЛИДІҢ Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексіне 2007 жылғы түсініктемесі
Актінің өзгертілген күні: 02.08.2007 актінің қабылданған күні: 02.08.2007 қабылданған орны: жоқ актіні қабылдаған Орган: 180000000000 әрекет аймағы: 100000000000 норма шығарушы орган берген НҚА тіркеу нөмірі: 167 акт мәртебесі: new құқықтық қатынастар саласы: 028000000000 акт нысаны: COMM Заң күші: 1900 акт тілі: rus
Конституция Заң Кодекс Норматив Жарлық Бұйрық Шешім Қаулы Адвокат Алматы Заңгер Қорғаушы Заң қызметі Құқық қорғау Құқықтық қөмек Заңгерлік кеңсе Азаматтық істері Қылмыстық істері Әкімшілік істері Арбитраж даулары Заңгерлік кеңес Заңгер Адвокаттық кеңсе Қазақстан Қорғаушы Заң компаниясы
