861-бапқа түсініктеме. Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы Кодексінің әкімшілік жауаптылыққа тартылған адамның кінәсіздігін тану жолымен оңалту  

     1. Осы Кодекстің 741 – бабы бірінші бөлігінің 1) - 7) және 11) тармақшаларында көзделген негіздер бойынша Әкімшілік құқық бұзушылық туралы, істі тоқтату туралы істерді қарауға уәкілеттік берілген судьяның, органның (лауазымды адамның) өзіне қатысты қаулысы шығарылған адам кінәсіз деп есептеледі және құқықтары мен бостандықтарында қандай да бір шектеулерге ұшырауға болмайды, Қазақстан Республикасының Конституциясымен және заңдарымен кепілдендірілген.

     2. Әкімшілік құқық бұзушылық туралы істерді қарауға уәкілеттік берілген Судья, орган (лауазымды адам) осы баптың бірінші бөлігінде көрсетілген адамды кінәсіз деп тану және әкімшілік құқық бұзушылық туралы істерді қарауға уәкілеттік берілген судьяның, органның (лауазымды адамның) заңсыз әрекеттері нәтижесінде бұзылған жеке мүліктік емес және мүліктік құқықтарды қалпына келтіру жөніндегі заңда көзделген барлық шараларды қабылдауға міндетті.

     1 бөлім. Әкімшілік құқық бұзушылық туралы істерді қараған кезде судья, лауазымды адам ӘҚБтК-нің 821-бабына сәйкес мынадай шешімдердің бірін шығаруы тиіс: әкімшілік жаза қолдану немесе іс бойынша іс жүргізуді тоқтату.  

     Әкімшілік құқық бұзушылық туралы істер бойынша іс жүргізуді оңалту және ақтамайтын негіздер бойынша тоқтатуға болады. Оңалту институтын қалыптастыру және дамыту жолдарына ретроспективті көзқарас "ре" ұғымы заңсыз әрекетті жасауға қатысы жоқ, бірақ өлімге әкелетін жағдайларға байланысты (лауазымды адамның ниеті немесе немқұрайлылығы немесе қателігі) мемлекет тарапынан қудаланып, айыру мен азапқа мүлдем бекер және кінәсіз ұшыраған адамды білдіреді деген қорытындыға келуге мүмкіндік береді. Сондықтан оған көпшілік алдында кешірім сұрау, жоғалтқанның бәрін қайтару, келтірілген зиянды өтеу, еңбек, зейнетақы, тұрғын үй және басқа да құқықтарды қалпына келтіру қажеттілігі туындайды.

     Өз мазмұнының әлеуметтік мәні бойынша оңалту дұрыс емес айыпталушының беделін толық және сөзсіз қалпына келтіруге, оны бұрынғы құқықтарына қалпына келтіруге, оған келтірілген материалдық залалды өтеуге әкелуі керек.

     Тармақшаларда көзделген негіздер бойынша іс бойынша іс жүргізу тоқтатылған жағдайларда 1), 2), 3), 4), 5), 6), 7), 11) 741-баптың 1-бөлігі, оған қатысты өндіріс қозғалған адам кінәсіз болып саналады. Оларға мыналар жатады:

     пп. 1) ӘҚБтК 741-бабының 1-бөлігі-әкімшілік құқық бұзушылық оқиғасының болмауы. Бұл жағдайда жағдай жасалған әкімшілік құқық бұзушылық туралы келіп түскен арыз немесе хабарлама бойынша уәкілетті лауазымды адамдар оның нақты жасалғанын көрсететін жеткілікті деректерді жинамаған кезде орын алады, өйткені олар нақты шындықта жоқ, табиғатта айқын материалдық іздер жоқ;

     пп. 2) ӘҚБтК 741-бабының 1-бөлігі-әкімшілік құқық бұзушылық құрамының болмауы. Осы тармақшаға қатысты заң шығарушы Кодекстің 741-бабының 2-бөлігіндегі ресми түрде осы негіз бойынша Әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс бойынша іс жүргізу тоқтатылатынын және зиян келтіру заңды болып табылған не іс-әрекет ӘҚБтК-нің 5-тарауына сәйкес (әкімшілік жауаптылықты болғызбайтын мән-жайлар) әкімшілік жауаптылықты болғызбайтын жағдайларда жасалған жағдайларда түсіндірмелердің бір бөлігін өзі береді.

     Демек, әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс Әкімшілік құқық бұзушылық құрамының болмауына байланысты тоқтатылады (осы негіз үшін жалпы белгіленген талаптардан басқа, атап айтқанда, субъектінің, субъективті Тараптың, объектінің, әкімшілік құқық бұзушылықтың объективті тарапының міндетті түрде болуы) :

     а)қажетті қорғаныс (ӘҚБтК 35-бабы);

     б)қол сұғушылық жасаған адамды ұстау (ӘҚБтК-нің 36-бабы);

     в) аса қажеттілік (ӘҚБтК-нің 37-бабы);

     г)физикалық немесе психикалық мәжбүрлеу (ӘҚБтК 38-бабы);

     д)бұйрықты немесе өкімді орындау (ӘҚБтК-нің 39-бабы);

     пп. 3) ӘҚБтК 741-бабының 1-бөлігі-әкімшілік жауапкершілікті белгілейтін заңның немесе оның жекелеген ережелерінің күшін жою. Бұл жағдайда жалпы іс-әрекеттің жекелеген шанышқылары үшін жазалануға жол бермейтін не оның жекелеген ережелерін алып тастайтын қабылданған заңнамалық актінің болуын білдіреді;

     пп. 4) ӘҚБтК-нің 741-бабының 1-бөлігі-егер әкімшілік жауапкершілікті белгілейтін заң немесе оның жекелеген ережелері немесе іс-әрекеттің әкімшілік құқық бұзушылық ретінде саралануы тәуелді болатын осы Әкімшілік құқық бұзушылық туралы істе қолдануға жататын өзге де нормативтік акт Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесі Конституциялық емес деп танылса.

     Бұл жағдайда, егер Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесі заңды немесе оның жекелеген ережелерін конституциялық емес деп таныса, онда барлық мемлекеттік органдар орындауға міндетті Конституциялық Кеңестің қаулысы шығарылады;

     пп. 5) ӘҚБтК 741-бабының 1-бөлігі-әкімшілік жауапкершілікке тартудың ескіру мерзімінің өтуі. Бұл жағдайда ӘҚБтК-нің 62-бабына сәйкес (ескіру мерзімінің өтуіне байланысты әкімшілік жауаптылықтан босату), жалпы талап бойынша адам әкімшілік құқық бұзушылық жасалған күннен бастап екі ай өткен соң, ал қоршаған орта саласында әкімшілік құқық бұзушылық жасағаны үшін — ол жасалған күннен бастап бір жыл өткен соң әкімшілік жауаптылыққа тартылуға жатпайды, осы Кодексте көзделген жағдайлардан басқа.

     Сонымен қатар, кейбір жағдайларда Әкімшілік құқық бұзушылық түріне байланысты ескіру мерзімі екі айдан асуы мүмкін. Мысалы, ӘҚБтК — нің 62-бабының 2-бөлігіне сәйкес-ол жасалған күннен бастап 5 жыл өткен соң (салық салу саласындағы әкімшілік сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылық және басқалар).

     Адамдарды әкімшілік жауапкершілікке тартудың ескіру мерзімдерін заңдастыратын қалған ережелер, сондай-ақ осы мерзімдерді тоқтата тұру және үзу ӘҚБтК-нің 3-8-бөлімдерінде және 62-бабына ескертпеде егжей-тегжейлі баяндалған;

     пп. 6) ӘҚБтК-нің 741-бабының 1-бөлігі-әкімшілік жауаптылыққа тартылатын адамға қатысты сол факті бойынша судьяның, органның (лауазымды адамның) әкімшілік жаза қолдану туралы қаулысының не әкімшілік құқық бұзушылық туралы істі тоқтату туралы күші жойылмаған қаулының болуы, сондай-ақ сол факті бойынша адамды күдікті деп тану туралы қаулының болуы;

     пп. 7) ӘҚБтК 741-бабының 1-бөлігі-іс бойынша іс жүргізіліп жатқан жеке тұлғаның қайтыс болуы, заңды тұлғаның таратылуы. Бұл жағдайда Әкімшілік құқық бұзушылық субъектісі болмағандықтан, бұл әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс жүргізуді болдырмайтын жағдай болып табылады.

     Айта кету керек, жаңа ӘҚБтК жеке тұлғалардың жауапкершілігімен қатар өзінің заңнамалық бекітілуі мен дамуын алды. заңды тұлғалардың жауапкершілігі (ӘҚБтК-нің 33, 34-баптары);

     пп. 11) ӘҚБтК 741-бабының 1-бөлігі-әкімшілік жауаптылыққа тартылатын адам адам саудасына байланысты қылмыс туралы қылмыстық іс бойынша заңда белгіленген тәртіппен жәбірленуші деп танылады. Бұл жағдайда, егер адам ресми түрде әкімшілік заңнамаға бағынатын болса, бірақ адам саудасына байланысты қылмыс туралы қылмыстық іс бойынша жәбірленуші болса, онда бұл жағдай әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс жүргізуді болдырмайды.

     Түсініктеме берілген баптың 2-бөлігі судьяны, әкімшілік құқық бұзушылық туралы істерді қарауға уәкілетті лауазымды адамды өзіне қатысты іс жүргізіліп жатқан адамның мүліктік және мүліктік емес құқықтарын қалпына келтіруге міндеттейді.  

     Мүліктік зиян мыналарды: жалақыны, зейнетақыны, жәрдемақыларды, олар айырылған өзге де құралдар мен кірістерді; сот үкімі немесе өзге де шешімі негізінде заңсыз тәркіленген немесе мемлекет кірісіне айналдырылған мүлікті; соттың заңсыз үкімін орындау үшін өндіріп алынған айыппұлдарды; сот шығындарын және сотқа байланысты адам Төлеген өзге де сомаларды өтеуді қамтиды заң көмегін көрсеткені үшін адам Төлеген сомалар; өзге де шығыстар. Сондай-ақ заңсыз әрекеттер нәтижесінде келтірілген мүліктік зиянды толық көлемде өтеуге құқығы бар адамдардың еңбек, зейнетақы, тұрғын үй және өзге де құқықтарды қалпына келтіруге, сондай-ақ моральдық зиянның салдарын жоюға құқығы бар.

     Әкімшілік құқық бұзушылық туралы істер бойынша іс жүргізу кезінде адам құқықтарын, оның ішінде жүріп-тұру бостандығын шектейтін мәжбүрлеу шаралары қолданылады. Нәтижесінде, кейбір жағдайларда адамның адамдық қадір-қасиетін қорлау, сондай-ақ заңды тұлғаның іскерлік беделіне зиян келтіру фактілерінен аулақ болуға болмайды. Бұған негізсіз немесе заңсыз жеткізу, әкімшілік ұстау, қызметке тыйым салу, көлік құралын немесе шағын көлемді кемені пайдалануға тыйым салу сияқты әкімшілік құқық бұзушылықтар бойынша іс жүргізуді қамтамасыз ету шараларын қолдану мысал бола алады, бұл, әрине, конституциялық кепілдіктерді бұзу болып табылады.

     Көрсетілген бұзушылықтар анықталған жағдайда судья, лауазымды адам әкімшілік құқық бұзушылық туралы істі ӘҚБтК-нің 741-бабына сәйкес адамды кінәсіз деп тани отырып тоқтатуға, сондай-ақ өзіне қатысты іс қозғалған адам оларды қолданудан теріс салдарға ұшырамауы үшін осы іс бойынша қамтамасыз ету шараларын қолдануды тоқтатуға тиіс.

Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексіне ғылыми-практикалық түсініктеме (мақала) авторлық ұжымнан:

     Бачурин Сергей Николаевич, з.ғ. к., доцент - 48-тарау (Е. М. Хакимовпен бірлесіп жазған);

     Ғабдуалиев Мереке Трекович, з.ғ. к. – 11, 21, 22, 23-тараулар;

Жүсіпбекова Айнұр Маратқызы, з.ғ. м. – 13-тарау (а. в. Карпекинмен бірлесіп жазған); 33, 39-тараулар (О. Т. Сейтжановпен бірлесіп жазған);  

     Карпекин Александр Владимирович, з.ғ. к., доцент - 13 тарау (А. М. Жүсіпбековамен бірлесіп жазған);

     Корнейчук Сергей Васильевич-2 тарау; 6 тарау (О. Т. Сейтжановпен, Е. М. Хакимовпен бірлесіп жазған); 8 тарау; 25 тарау (е. м. Хакимовпен бірлесіп жазған); 457-470, 488, 488-1, 491-506 баптар; 28, 30, 52 тараулар;

     Корякин Илья Петрович, з.ғ. д., профессор-49 тарау;

     Кысықова Гүлнара Бауыржанқызы, з.ғ. к. - 20 тарау;

     Омарова Ботагөз Акимгереевна, з.ғ. к. – 17 тарау; 18 тарау (Б. А. Парманқұловамен бірлесіп жазған); 26, 31 тараулар; 32 тарау (Б. А. Парманқұловамен бірлесіп жазған);

     Парманқұлова Баян Асханбайқызы - 18-тарау (Б. А. Омаровамен бірлесіп жазған); 19, 32-тараулар (Б. А. Омаровамен бірлесіп жазған); 43-тарау (А. С. Тукиевпен бірлесіп жазған);  

     Подопригора Роман Анатольевич, з.ғ. д., профессор-24 тарау, 489, 489-1, 490 баптар;

     Порохов Евгений Викторович, з.ғ. д. - 14, 15, 16, 29-тараулар, 471-475-баптар;

     Сейтжанов Олжас Теміржанұлы, з.ғ. к., доцент, – 4-тарау; 5-тарау (Е. М. Хакимовпен бірлесіп жазған); 6-тарау (С. В. Корнейчукпен, Е. М. Хакимовпен бірлесіп жазған); 9-тарау; 10-тарау (В. В. Филин Б. Е. Шаймерденовпен бірлесіп жазған); 33-тарау (А. М. Жүсіпбековамен бірлесіп жазған); 36-тарау (б. е. Шаймерденовпен бірлесіп жазған); 39-тарау (А. М. Жүсіпбековамен бірлесіп жазған);

     Смышляев Александр Сергеевич, PhD докторы. – 38, 40, 42, 43-1-тараулар (А. С. Тукиевпен бірлесіп жазған); 44-тарау;

     Тукиев Аслан Сұлтанұлы – з.ғ. к., доцент-1, 3, 35 тараулар; 38, 40, 42 тараулар (А. С. Смышляевпен бірлесіп жазған); 43 тарау (Б. А. Парманқұловамен бірлесіп жазған); 43-1 тарау (А. С. Смышляевпен бірлесіп жазған); 44-1 тарау (бірге жазған Шипп Д. А.); 45-тарау; 46 (бірге жазған Шипп Д. А.); 47-тарау;  

     Филин Владимир Владимирович, з.ғ. к., доцент - 10 тарау (О. Т. Сейтжановпен, Б. Е. Шаймерденовпен бірлесіп жазған);  

     Хакимов Ержан Маратұлы, м. з. н. - 5-тарау (О. Т. Сейтжановпен бірлесіп жазған); 6-тарау (О. Т. Сейтжановпен бірлесіп жазған, С. В. Корнейчук); 7-тарау; 25-тарау (С. В. Корнейчукпен бірлесіп жазған); 34, 41-тараулар; 48-тарау (бірлесіп жазған С. Н. Бачуринмен); 53-тарау;

     Шаймерденов Болат Ерденұлы, з.ғ. м., – 10-тарау (О. Т. Сейтжановпен, В. В. Филинмен бірлесіп жазған); 12-тарау; 476-487, 507-509-баптар; 36-тарау (О. Т. Сейтжановпен бірлесіп жазған); 37, 50, 51-тараулар.  

     Шипп Денис Алексеевич-44-1, 46 тараулар (А. С. Тукиевпен бірлесіп жазған).

Актінің өзгертілген күні: 01.01.2020 актінің қабылданған күні: 01.01.2020 қабылданған орны: 1000500000000 актіні қабылдаған Орган: 103001000000 қолданылу аймағы: 10000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000: 029000000000 / 028000000000 / 029002000000 / 028004000000 / 029001000000 / 026000000000 / 001000000000 / 001008000000 / 030000000000 акт нысаны: COMM / code заңды күші: 1900 акт тілі: rus  

Назар аударыңыз!  

«Заң және Құқық» адвокаттық кеңсесі, бұл құжаттың жалпылама екендігіне және нақты сіздің жағдайыңыздың талаптарына сәйкес келмеуі мүмкіндігіне көңіл бөлуіңізді сұрайды. Біздің заңгерлер сіздің нақты жағдайыңызға сәйкес келетін кез келген құқықтық құжатты әзірлеп көмектесуге дайын.  

Қосымша ақпарат алу үшін Заңгер/Адвокат телефонына хабарласуыңызға болады: +7 (708) 971-78-58; +7 (700) 978 5755, +7 (700) 978 5085.    

Адвокат Алматы Заңгер Қорғаушы Заң қызметі Құқық қорғау Құқықтық қөмек Заңгерлік кеңсе Азаматтық істері Қылмыстық істері Әкімшілік істері Арбитраж даулары Заңгерлік кеңес Заңгер Адвокаттық кеңсе Қазақстан Қорғаушы  Заң компаниясы