9-бапқа түсініктеме. Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы Кодексінің Заңы мен соты алдындағы теңдік
Әкімшілік құқық бұзушылық туралы істер бойынша іс жүргізу барысында барлығы заң мен сот алдында тең. Ешкімді тегіне, әлеуметтік, лауазымдық және мүліктік жағдайына, жынысына, нәсіліне, ұлтына, тіліне, дінге көзқарасына, нанымына, тұрғылықты жеріне немесе кез келген өзге мән-жайларға байланысты қандай да бір кемсітуге болмайды.
Конституцияның 14-бабында " барлығы заң мен сот алдында тең. Ешкімді тегіне, әлеуметтік, лауазымдық және мүліктік жағдайына, жынысына, нәсіліне, ұлтына, тіліне, дінге көзқарасына, нанымына, тұрғылықты жеріне немесе кез келген өзге мән-жайларға байланысты қандай да бір кемсітуге болмайды". Осылайша, бұл қағида Конституциялық болып табылады.
Кемсітушілікті теріс көзқарас, біржақтылық, әділетсіздік және басқа әлеуметтік топқа жататындығына байланысты адамдардың белгілі бір құқықтарынан айыру деп сипаттауға болады. Сонымен қатар, анықтаманың мазмұны ол қолданылатын АКТ пен контекстке байланысты. Бұл заң шығарушының бұл терминге әртүрлі заңнамалық актілерде әртүрлі редакциялық мазмұн беруіне байланысты. Бірақ оның идеологиялық мазмұны мызғымас болып қалады және белгілі бір қасиеттерге байланысты емес жағдайларға байланысты құқықтар мен мүдделерді шектеуден тұрады.
Қазақстан азаматтарының (оның ішінде заңды тұлғалардың, меншік нысанына қарамастан) теңдік қағидатын заң алдында сақтау көптеген халықаралық шарттар мен конвенциялық құжаттарға сәйкес келеді. Мысалы, "азаматтық және саяси құқықтар туралы халықаралық пактіні ратификациялау туралы"2005 жылғы 28 қарашадағы ҚР Заңымен. Осы Заңның 26-бабында барлық адамдар заң алдында тең және ешқандай кемсітусіз заңды тең қорғауға құқылы екендігі айтылған. Осыған байланысты кез-келген кемсітушілікке заңмен тыйым салынуы керек, заң барлық адамдарға қандай-да бір негізде, нәсіліне, түсіне, жынысына, тіліне, дініне, саяси немесе басқа сенімдеріне, ұлттық немесе әлеуметтік тегіне, мүліктік жағдайына, туылуына немесе басқасына байланысты кемсітушілікке қарсы тең және тиімді қорғауға кепілдік беруі керек жағдайлар".
"Ерлер мен әйелдердің тең құқықтары мен тең мүмкіндіктерінің мемлекеттік кепілдіктері туралы" 2009 жылғы 8 желтоқсандағы № 223 ҚР Заңына сәйкес, Қазақстанда адамның құқықтары мен бостандықтарын кез келген шектеу немесе оларға қысым жасау, сондай-ақ жыныс белгісі бойынша оның қадір-қасиетін төмендету болып табылатын жыныс белгісі бойынша кемсітуге тыйым салынады.
Қоғамдағы әйелдер мен мужчин теңдігіне қол жеткізуге бағытталған Қазақстанның қазіргі заманғы мемлекеттік саясаты жыныстық белгісі бойынша кемсітушіліктің барлық нысандары мен көріністерін еңсеруге, еңбек, қоғамдық және жеке өмірдің барлық салаларында әйелдер мен мужчин қабілеттерін барынша толық іске асыру үшін саяси алғышарттар мен қажетті әлеуметтік жағдайлар жасауға бағытталған.
Әкімшілік жауапкершілікке тарту кезінде жыныстардың теңдігін сақтау мақсатында "Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы Кодексіне өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы" 2017 жылғы 28 желтоқсандағы ҚР Заңымен ӘҚБтК 50-бабының 2-бөлігіне өзгерістер енгізілді. Егер бұрын он төрт жасқа дейінгі балалары бар әйелдер әкімшілік қамауға алынбаса, қазіргі уақытта бұл норма жаңа санатпен толықтырылды - он төрт жасқа толмаған балаларды жалғыз тәрбиелеп отырған ер адамдар.
ӘҚБтК-нің 738-бабының 1-бөлігі негізінде Қазақстан Республикасында әкімшілік құқық бұзушылық туралы істер бойынша іс жүргізу мемлекеттік тілде жүргізіледі, ал қажет болған жағдайда іс жүргізуде орыс тілі немесе басқа тілдер мемлекеттік тілмен тең қолданылады. "Қазақстан Республикасындағы тіл туралы" 1997 жылғы 11 шілдедегі ҚР Заңының 6-бабына сәйкес, мемлекеттің тілдерге деген қамқорлығы көзделген. Қазақстан Республикасының әрбір азаматы ана тілін қолдануға, қарым-қатынас, тәрбие, оқыту және шығармашылық тілін еркін таңдауға құқылы.
Тілдік себептер бойынша "теңдік" қағидатын бұзғаны үшін біліктілік белгілері бар ӘҚБтК-нің 75-бабы бойынша әкімшілік жауапкершілік көзделген:
1) лауазымды адамның құжаттарды, жеке және заңды тұлғалардың өтініштерін қабылдаудан бас тартуы;
2) Жеке және заңды тұлғалардың құжаттарын, өтініштерін тілді білмеуге негізделген мәні бойынша қарамау;
3) жеке тұлғалардың тіл таңдаудағы құқықтарын шектеу, тілдік белгілері бойынша кемсіту.
Адамдардың заң алдындағы теңдігі принципі дінге және сенімге деген көзқарасы бойынша кемсітушілікке тыйым салады. Дін мен наным негізінде төзбеушілік пен кемсітушіліктің барлық нысандарын жою туралы декларацияның 2-бабы негізінде ешкімді кез келген мемлекет, мекеме, адамдар тобы немесе жеке адамдар тарапынан дін немесе наным негізінде кемсітуге болмайды.
"Діни қызмет және діни бірлестіктер туралы" 2011 жылғы 11 қазандағы ҚР Заңы қандай да бір дінді мемлекеттік немесе міндетті деп белгілеуге тыйым салады. Діни бірлестіктер мен Қазақстан Республикасының азаматтары, шетелдіктер мен азаматтығы жоқ адамдар дінге көзқарасына қарамастан заң алдында тең.
Бірақ кейбір жағдайларда құқық бұзушыларды әкімшілік жауапкершілікке тарту кезінде "теңдік" қағидаты бұзылуы мүмкін.
Құқық бұзушылардың лауазымдық жағдайына байланысты ӘҚБтК-де ӘҚБтК-нің 32-бабының және ӘҚБтК-нің 49-тарауының негізінде әкімшілік жауаптылықтан артықшылықтары мен иммунитеті бар адамдарға қатысты арнайы субъектілерді әкімшілік жауаптылыққа тарту ерекшеліктері көзделген.
Бірақ бұл жерде теңдік қағидаты бұзылады дегенді білдірмейді, өйткені олар әкімшілік құқық бұзушылық субъектілері болып табылады, бірақ заңда көзделген жағдайларда олар әкімшілік тәртіппен, яғни тәртіптік жауапкершілікке тартылады.
Қазақстан Республикасының халықаралық шартына сәйкес әкімшілік жауаптылықтан иммунитеті бар шетелдік тұлғалар, егер шет мемлекет әкімшілік жауаптылықтан иммунитеттен айқын түрде бас тартқан жағдайда ғана әкімшілік жауаптылыққа тартылуы мүмкін. Мұндай бас тарту туралы мәселе ҚР Бас Прокурорының ұсынуы бойынша Қазақстан Республикасының Сыртқы істер министрлігі арқылы дипломатиялық жолмен шешіледі. Тиісті шет мемлекеттің аталған адамдардың иммунитетінен бас тартуы болмаған кезде оларға қатысты әкімшілік іс жүргізу басталмайды, ал басталған іс тоқтатылуға жатады (ӘҚБтК 876 - бабы).
Азаматтардың әлеуметтік жағдайы-бұл әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс бойынша іс жүргізуге қатысушының лауазымымен, экономикалық деңгейімен (қаржылық мүмкіндіктерімен), жынысымен, мүгедектігінің болуымен, зейнеткерлік жасымен, психикалық жай-күйімен айқындалатын адамдардың мәртебесі. Бұл фактор осындай әкімшілік құқық бұзушылық субъектілерін әкімшілік жауапкершілікке тарту ерекшеліктеріне де әсер етеді.
Заң мен сот алдындағы теңдік қағидаты Жеке тұлғаларға ғана емес, заңды тұлғаларға да, тиісті тұлғаларды тарту сатысында ғана емес, сонымен қатар Әкімшілік құқық бұзушылық туралы істер бойынша іс жүргізуді қамтамасыз етудің іс жүргізу шараларын қолдану кезінде де қолданылады.
Қаржылық мүмкіндіктерге байланысты шағын, орта немесе ірі кәсіпкерлік субъектілері болып табылатын заңды тұлғаларға бірдей құқыққа қайшы әрекет үшін әкімшілік айыппұлдардың әртүрлі мөлшері салынады. Ал әкімшілік құқық бұзушылық субъектісі бола отырып, дербес өмір сүру көзі жоқ 16 жастан 18 жасқа дейінгі кәмелетке толмағандар әкімшілік жауапкершілік субъектілері болып танылмайды. Оның орнына әдетте ата-аналар немесе оларды алмастыратын адамдар әкімшілік жауапкершілікке тартылады (ӘҚБтК 66-бабы).
Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексіне ғылыми-практикалық түсініктеме (мақала) авторлық ұжымнан:
Бачурин Сергей Николаевич, з.ғ. к., доцент - 48-тарау (Е. М. Хакимовпен бірлесіп жазған);
Ғабдуалиев Мереке Трекович, з.ғ. к. – 11, 21, 22, 23-тараулар;
Жүсіпбекова Айнұр Маратқызы, з.ғ. м. – 13-тарау (а. в. Карпекинмен бірлесіп жазған); 33, 39-тараулар (О. Т. Сейтжановпен бірлесіп жазған);
Карпекин Александр Владимирович, з.ғ. к., доцент - 13 тарау (А. М. Жүсіпбековамен бірлесіп жазған);
Корнейчук Сергей Васильевич-2 тарау; 6 тарау (О. Т. Сейтжановпен, Е. М. Хакимовпен бірлесіп жазған); 8 тарау; 25 тарау (е. м. Хакимовпен бірлесіп жазған); 457-470, 488, 488-1, 491-506 баптар; 28, 30, 52 тараулар;
Корякин Илья Петрович, з.ғ. д., профессор-49 тарау;
Кысықова Гүлнара Бауыржанқызы, з.ғ. к. - 20 тарау;
Омарова Ботагөз Акимгереевна, з.ғ. к. – 17 тарау; 18 тарау (Б. А. Парманқұловамен бірлесіп жазған); 26, 31 тараулар; 32 тарау (Б. А. Парманқұловамен бірлесіп жазған);
Парманқұлова Баян Асханбайқызы - 18-тарау (Б. А. Омаровамен бірлесіп жазған); 19, 32-тараулар (Б. А. Омаровамен бірлесіп жазған); 43-тарау (А. С. Тукиевпен бірлесіп жазған);
Подопригора Роман Анатольевич, з.ғ. д., профессор-24 тарау, 489, 489-1, 490 баптар;
Порохов Евгений Викторович, з.ғ. д. - 14, 15, 16, 29-тараулар, 471-475-баптар;
Сейтжанов Олжас Теміржанұлы, з.ғ. к., доцент, – 4-тарау; 5-тарау (Е. М. Хакимовпен бірлесіп жазған); 6-тарау (С. В. Корнейчукпен, Е. М. Хакимовпен бірлесіп жазған); 9-тарау; 10-тарау (В. В. Филин Б. Е. Шаймерденовпен бірлесіп жазған); 33-тарау (А. М. Жүсіпбековамен бірлесіп жазған); 36-тарау (б. е. Шаймерденовпен бірлесіп жазған); 39-тарау (А. М. Жүсіпбековамен бірлесіп жазған);
Смышляев Александр Сергеевич, PhD докторы. – 38, 40, 42, 43-1-тараулар (А. С. Тукиевпен бірлесіп жазған); 44-тарау;
Тукиев Аслан Сұлтанұлы – з.ғ. к., доцент-1, 3, 35 тараулар; 38, 40, 42 тараулар (А. С. Смышляевпен бірлесіп жазған); 43 тарау (Б. А. Парманқұловамен бірлесіп жазған); 43-1 тарау (А. С. Смышляевпен бірлесіп жазған); 44-1 тарау (бірге жазған Шипп Д. А.); 45-тарау; 46 (бірге жазған Шипп Д. А.); 47-тарау;
Филин Владимир Владимирович, з.ғ. к., доцент - 10 тарау (О. Т. Сейтжановпен, Б. Е. Шаймерденовпен бірлесіп жазған);
Хакимов Ержан Маратұлы, м. з. н. - 5-тарау (О. Т. Сейтжановпен бірлесіп жазған); 6-тарау (О. Т. Сейтжановпен бірлесіп жазған, С. В. Корнейчук); 7-тарау; 25-тарау (С. В. Корнейчукпен бірлесіп жазған); 34, 41-тараулар; 48-тарау (бірлесіп жазған С. Н. Бачуринмен); 53-тарау;
Шаймерденов Болат Ерденұлы, з.ғ. м., – 10-тарау (О. Т. Сейтжановпен, В. В. Филинмен бірлесіп жазған); 12-тарау; 476-487, 507-509-баптар; 36-тарау (О. Т. Сейтжановпен бірлесіп жазған); 37, 50, 51-тараулар.
Шипп Денис Алексеевич-44-1, 46 тараулар (А. С. Тукиевпен бірлесіп жазған).
Актінің өзгертілген күні: 01.01.2020 актінің қабылданған күні: 01.01.2020 қабылданған орны: 1000500000000 актіні қабылдаған Орган: 103001000000 қолданылу аймағы: 10000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000: 029000000000 / 028000000000 / 029002000000 / 028004000000 / 029001000000 / 026000000000 / 001000000000 / 001008000000 / 030000000000 акт нысаны: COMM / code заңды күші: 1900 акт тілі: rus
Назар аударыңыз!
«Заң және Құқық» адвокаттық кеңсесі, бұл құжаттың жалпылама екендігіне және нақты сіздің жағдайыңыздың талаптарына сәйкес келмеуі мүмкіндігіне көңіл бөлуіңізді сұрайды. Біздің заңгерлер сіздің нақты жағдайыңызға сәйкес келетін кез келген құқықтық құжатты әзірлеп көмектесуге дайын.
Қосымша ақпарат алу үшін Заңгер/Адвокат телефонына хабарласуыңызға болады: +7 (708) 971-78-58; +7 (700) 978 5755, +7 (700) 978 5085.
Адвокат Алматы Заңгер Қорғаушы Заң қызметі Құқық қорғау Құқықтық қөмек Заңгерлік кеңсе Азаматтық істері Қылмыстық істері Әкімшілік істері Арбитраж даулары Заңгерлік кеңес Заңгер Адвокаттық кеңсе Қазақстан Қорғаушы Заң компаниясы
