Азаматтардың кәсіпкерлік қызметі

🔷 I. ЖАЛПЫ СИПАТТАМА

Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексінің 19-бабында азаматтардың заңды тұлға құрмай-ақ кәсіпкерлік қызметпен айналысу мүмкіндігі, яғни жеке кәсіпкер (ЖК) ретінде әрекет етуі реттеледі.

Бұл норма мынадай ережелерді бекітеді:

·        жеке тұлғаның бизнес субъектісі болу құқығы;

·        мемлекеттік тіркеу тәртібі;

·        коммерциялық қағидаларды қолдану;

·        кейбір салаларда лицензия алудың міндеттілігі.

🔹 II. КӘСІПКЕРЛІКПЕН АЙНАЛЫСУ ҚҰҚЫҒЫ (1-тармақ)

«Азаматтар заңды тұлға құрмай-ақ кәсіпкерлік қызметпен айналысуға құқылы...»

🔸 Бұл дегеніміз:

·        азамат ТОО немесе АҚ құрмай-ақ өз бетінше бизнес жүргізе алады;

·        ол өз атынан әрекет етеді және міндеттемелері бойынша жеке мүлкімен жауап береді.

📌 Мысал: Шаштараз сұлулық салонын ашып, ЖК ретінде тіркеледі. Ол заңды тұлға құрмаса да, ресми түрде кәсіпкер мәртебесіне ие болады.

📌 Шектеулер:

·        кейбір қызмет түрлерімен заңды тұлға құрмай айналысуға тыйым салынған (мысалы, банк, сақтандыру қызметі).

📚 Сондай-ақ қараңыз:

·        ҚР Кәсіпкерлік кодексі, 31–37-баптар – ЖК-ны тіркеу, нысандары мен негіздері;

·        ҚР «Рұқсаттар және хабарламалар туралы» заңы – лицензиялау тәртібі.

🔹 III. ЖК-НЫ МЕМЛЕКЕТТІК ТІРКЕУ (2 және 4-тармақтар)

«...жеке кәсіпкер ретінде есепке қоюдан тұрады...»

🔸 ЖК тіркеу – бұл біртұтас рәсім, оған мыналар кіреді:

·        «Азаматтарға арналған үкімет» Мемлекеттік корпорациясына (ХҚКО) хабарлама беру;

·        ЖК тізіліміне мәліметтерді енгізу;

·        БСН алу, салық режимін таңдау.

📌 ЖК тіркеу нысандары:

1.    Жеңілдетілген режим – тек бір адам жұмыс істейтін жағдайда;

2.    Жалпыға бірдей тәртіп – жалдамалы қызметкерлер болғанда немесе айналым шектен асқанда;

3.    Патент негізінде – тек шектеулі қызмет түрлері үшін және жалдамалы жұмысшыларсыз.

📌 Негіз: ҚР Кәсіпкерлік кодексінің 34-бабы.

🔹 IV. КОММЕРЦИЯЛЫҚ ҰЙЫМДАР ТУРАЛЫ НОРМАЛАРДЫ ҚОЛДАНУ (3-тармақ)

«...егер өзгеше көзделмесе, заңды тұлғалардың қызметін реттейтін ережелер қолданылады...»

🔸 Бұл дегеніміз:

·        құқықтық режимнің ұқсастығы – егер ЖК туралы тікелей норма болмаса, коммерциялық ұйымдарға қатысты ережелер қолданылады;

·        жауапкершілік айырмашылығы маңызды: ЖК – барлық жеке мүлкімен, ал заңды тұлға – жарғылық капитал шегінде жауап береді.

📌 Мысал: Мәмілелердің жарамсыздығы, коммерциялық құпияны қорғау, сыбайлас жемқорлыққа қарсы міндеттемелер және т.б. жөніндегі ережелер ЖК-ға да ұқсастық бойынша қолданылады.

🔹 V. ЖК ҚЫЗМЕТІН ЛИЦЕНЗИЯЛАУ (5-тармақ)

«...лицензия алуға міндетті...»

🔸 Лицензиялауға жататын қызмет түрлерімен айналысатын ЖК міндетті түрде лицензия алуы тиіс.

📌 Лицензияланатын салалар (мысалдар):

·        фармацевтикалық және медициналық қызмет;

·        жолаушылар тасымалы;

·        білім беру қызметі;

·        күзет қызметі.

📚 Сондай-ақ қараңыз:

·        ҚР «Рұқсаттар және хабарламалар туралы» заңы (14–16-баптар);

·        ҚР Үкіметінің 2015 жылғы №108 қаулысы – лицензияланатын қызмет түрлерінің тізбесі.

🔸 Үкімет төмен қауіп деңгейі бар ЖК үшін лицензиялаудың жеңілдетілген тәртібін белгілеуге құқылы.

📌 Мысал: Зергерлік бұйым жасайтын қолөнерші бағалы металдармен жұмыс істеу үшін лицензия алуға тиіс.

🔷 VI. СОТ ТӘЖІРИБЕСІ

🔹 Мысал 1: Сот лицензиясыз жолаушылар тасымалымен айналысқан ЖК-дан шығынды өндіріп алу туралы шешімді заңды деп таныды. Тіркеу болғанымен, қызмет заңсыз деп танылды.

🔹 Мысал 2: ЖК салық органының талабымен келіспей, өзін жеке тұлға ретінде қарауды сұрады. Алайда сот: тіркелген ЖК жеке тұлғалық мәртебеге сілтеме жасай алмайды, тіпті жеке шығындар болған күннің өзінде деп көрсетті.

🔷 VII. ҚАТЫСТЫ НОРМАЛАР

🔷 VIII. ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ТӘЖІРИБЕ

🔸 ЕАЭО елдерінде ұқсас режимдер бар:

·        Ресей – жеке кәсіпкер мәртебесі;

·        Қырғызстан – патент және ЖК;

·        Беларусь – қолөнершілер және ЖК.

🔸 Ортақ үрдіс – тіркеудің оңайлатылуы және кедергілерді азайту.

🔷 IX. ҚОРЫТЫНДЫ

ҚР Азаматтық кодексінің 19-бабы мыналарды бекітеді:

·        азаматтың заңды тұлға құрмай-ақ кәсіпкерлікпен айналысу құқығын;

·        жеке кәсіпкер ретінде мемлекеттік тіркеуді;

·        коммерциялық ұйымдарға қатысты нормаларды ұқсастық бойынша қолдануды;

·        кейбір қызмет түрлері үшін лицензия алудың міндеттілігін.

Назар аударыңыз!

«Заң және Құқық» адвокаттық кеңсесі, бұл құжаттың жалпылама екендігіне және нақты сіздің жағдайыңыздың талаптарына сәйкес келмеуі мүмкіндігіне көңіл бөлуіңізді сұрайды. Біздің заңгерлер сіздің нақты жағдайыңызға сәйкес келетін кез келген құқықтық құжатты әзірлеп көмектесуге дайын.

Қосымша ақпарат алу үшін Заңгер/Адвокат телефонына хабарласуыңызға болады: +7 (708) 971-78-58; +7 (700) 978 5755, +7 (700) 978 5085. 

Адвокат Алматы Заңгер Қорғаушы Заң қызметі Құқық қорғау Құқықтық қөмек Заңгерлік кеңсе Азаматтық істері Қылмыстық істері Әкімшілік істері Арбитраж даулары Заңгерлік кеңес Заңгер Адвокаттық кеңсе Қазақстан Қорғаушы  Заң компаниясы