Жала жабу құрамы азаматтың өз құқықтары мен заңмен қорғалатын мүдделерін қорғау мақсатында әртүрлі мемлекеттік және қоғамдық органдарға жүгінуі оның конституциялық құқығын іске асыру болып табылады және көрінеу жалған мәліметтерді тарату ретінде бағаланбайды
Атырау облысы Атырау қаласы № 2 сотының 2017 жылғы 15 желтоқсандағы үкімімен: бұрын сотталмаған қ. Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің (бұдан әрі – ҚК) 130 – бабының 1-бөлігі бойынша 1 134 500 теңге сомасына 500 айлық есептік көрсеткіш (бұдан әрі-АЕК) мөлшерінде айыппұл салуға сотталды. Сот үкімімен К. "Атырау облысының дене шынықтыру және спорт басқармасы" ММ қызметкері бола отырып, уәкілетті органдарға өтініштер жолдау арқылы "Атырау облысының дене шынықтыру және спорт басқармасы" ММ басшысы Б. Атырау облыстық сотының қылмыстық істер жөніндегі сот алқасының қаулысымен ар-намысы мен қадір-қасиетіне нұқсан келтіретін көрінеу жалған мәліметтер таратқаны үшін кінәлі деп танылды. 2018 жылғы 8 ақпанда сот үкімі өзгеріссіз қалды. Жоғарғы Соттың Төрағасы сотталған К. - ның өтінішхатын қарау нәтижелері бойынша. жазықсыз адамды соттауға әкеп соққан құқық нормаларын соттардың түсіндірудегі және қолданудағы біркелкіліктің бұзылуына байланысты сот актілерін кассациялық тәртіппен қайта қарау туралы ұсыныс енгізілді. Ұсыныста Жоғарғы Сот Төрағасы Қазақстан Республикасының Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл және Мемлекеттік қызмет істері агенттігінің төрағасы Қ., Қазақстан Республикасының Бас прокуроры А., Қазақстан Республикасы Парламенті Сенатының депутаты Н., Қазақстан Республикасының Премьер-Министрі С. өзінің құқықтары мен заңмен қорғалатын мүдделерін қорғау мақсатында оның конституциялық құқығын іске асыру болып табылады және бұл әрекеттерді қасақана жалған мәліметтерді тарату ретінде қарастыруға болмайды. Үкімнен көрініп тұрғандай, қ. "Атырау облысының дене шынықтыру және спорт басқармасы" ММ қызметкері бола тұра: - 2016 жылғы 2 қазанда Қазақстан Республикасының Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс - қимыл және Мемлекеттік қызмет істері агенттігі төрағасының атына; - 2017 жылғы 27 сәуірде Республика Парламенті Сенатының депутатына өтініш білдіргені үшін кінәлі деп танылды Қазақстан Н.; - 2017 жылғы 3 шілдеде Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің атына Б. "Атырау облысының дене шынықтыру және спорт басқармасы" ММ басшысы бола тұра, Атырау облысы әкімінің лауазымды адамы және адамы бола тұра, өз өкілеттігін теріс пайдаланып, оны заңсыз жұмыстан шығарғанын, қудалағанын, оның ар-намысы мен қадір-қасиетіне нұқсан келтіргенін көрсетті, "Атырау облысының дене шынықтыру және спорт басқармасы" ММ қызметкерлерін заңсыз жұмыстан шығарып, сыбайлас жемқорлық әрекеттерін жасады.
Жала жабу құрамы азаматтың өз құқықтары мен заңмен қорғалатын мүдделерін қорғау мақсатында әртүрлі мемлекеттік және қоғамдық органдарға жүгінуі оның конституциялық құқығын іске асыру болып табылады және көрінеу жалған мәліметтерді тарату ретінде бағаланбайды
Сот К. өзі хабарлаған мәліметтердің қасақана жалғандығын түсініп, сол арқылы Б. - ға жала жапты деген қорытындыға келді, ол мынадай дәлелдемелермен негізделді: - К. - ның Б. тарапынан заңнама талаптарын бұзбау туралы өтініштері бойынша жүргізілген тексерулердің нәтижелері; - Атырау қалалық сотының 2017 жылғы 13 қаңтардағы К. - ның талабын қанағаттандырудан бас тарту туралы шешімімен. "Атырау облысының дене шынықтыру және спорт басқармасы" ММ 2016 жылғы 29 тамыздағы басқарма басшысының орынбасары лауазымын қысқарту және ұйымдастыру-бұқаралық спорт бөлімінің бас маманы лауазымын ұсыну, "Атырау облысының дене шынықтыру және спорт басқармасы" ММ басшысының бұрынғы орынбасары лауазымын қалпына келтіру туралы хабарламаны заңсыз деп тану және күшін жою туралы, "Атырау облысының дене шынықтыру және спорт басқармасы" ММ басшысының бір миллион теңге мөлшерінде; - Атырау қалалық сотының 2017 жылғы 11 қазандағы шешімімен, оған б. к. ар-намысты, қадір-қасиетті және іскерлік беделді қорғау және моральдық зиянды өтеу туралы ішінара қанағаттандырылды. Алайда, соттың бұл тұжырымдары заңға негізделмеген. Заңның мәні бойынша қылмыстық кодекстің 130 – бабы бойынша жала жапқаны үшін қылмыстық жауапкершілік қылмыстың осы құрамының міндетті элементінің болуы-таратылатын мәліметтердің қасақана жалғандығы және оларды таратуға тікелей ниеттің болуы анықталған жағдайда ғана туындайды. Хабарландыру дегеніміз, кінәлі адам тарататын ақпараттың шынымен жалған екенін және шындыққа сәйкес келмейтінін түсінеді. Егер адам өзі хабарлаған мәліметтердің дұрыстығын болжай отырып, олардың шынайылығына қатысты адалдықпен қателессе, бұл әрекеттер жала жабу құрамын құрмайды. Сонымен қатар, К.мәліметтердің жалғандығы туралы сенімді білетінін және оларды тарату ниеті бар екенін растайтын дәлелдер анықталған жоқ. Прокуратура тек К. - ның әртүрлі мемлекеттік органдарға өтініштері мен сот шешімдеріне негізделген. К. уәкілетті органдарға жүгінген кезде ол б тарапынан жіберілген бұзушылықтар туралы хабарлағаны туралы дәлелдер. Б. - ны жала жабу ниеті болған жоқ, тек өз құқықтары мен заңмен қорғалатын мүдделерін қорғағысы келді, жоққа шығарылмады. Мәселен, к. өзінің өтініштерінде баяндалған мәліметтер дәлелдеуді қажет етпейтін жалпыға бірдей белгілі емес деп мәлімдейді. Яғни, К. өзі айтқан ақпараттың дұрыстығын біле алмады, өйткені ол өзіне белгілі және өз пікірін білдіретін ақпаратқа негізделген. Мысалы, Батыс Қазақстан облысының әкімдігіндегі командалық орын ауыстыруларға қатысты ол 2017 жылғы 3 шілдедегі Премьер-Министрдің атына жолдаған үндеуінде к. мұндай жарияланымдар интернет-ресурстарда бар деп мәлімдейді. Б. - ның сатып алуды жеңіп алған әйел кәсіпкерге қатысты іс-әрекеттеріне қатысты, бұл туралы К. 2017 жылғы 27 сәуірдегі Сенат депутаты Н. - ға жолдаған үндеуінде, ол бұл мәліметтер 2016 жылғы 1 желтоқсанда "А" газетінде жарияланған "Спорттық тарих емес"мақаласының мазмұнына негізделгенін көрсетеді. К. Премьер-Министр С. - ға жолдаған үндеуінде атап көрсетеді. 2017 жылдың 3 шілдесінде ол Б. - ның оны бастықтың орынбасары қызметінен бас маман қызметіне заңсыз ауыстыруына байланысты теріс қылықтары туралы өз пікірін білдірді, өйткені ол осы кезеңде еңбекке жарамсыз болды және уақытша еңбекке жарамсыздық кезінде ауысуға тыйым салынды. Сондай-ақ, осы үндеуде к.мамандарды жұмыстан шығару туралы мәліметтерді баяндап, Б. бағынышты қызметкерлерге жұмыс істеуге мүмкіндік бермейтіні дұрыс па деп сұрады және оның мәлімдемелері бекіту сипатына ие болмады.
К. - ның пікірінше, көптеген жылдар бойы жұмыс істеген Д., Е., и. бөлімінің қызметкерлері жұмыстан босату туралы өтініштерді өз бастамасы бойынша жазған жоқ, сондықтан ол олардың жұмыстан шығарылуы Б. - ның білімімен Атырау қалалық сотының 2017 жылғы 13 қаңтардағы "Атырау облысының дене шынықтыру және спорт басқармасы" ММ-нің талап қоюы бойынша шешімімен орын алды деп есептейді к. басқарма бастығының орынбасары қызметінен босату туралы өтінішінің болмауына байланысты, басшының 2016 жылғы 16 қазандағы № 170ж к Бұйрығымен. 2016 жылдың 6 қазанынан бастап басқарманың ұйымдастыру-бұқаралық спорт бөлімінің бас маманы болып тағайындалды. Осы кезеңде, яғни 2016 жылғы 20 қыркүйектен бастап 2016 жылғы 16 желтоқсанға дейін К.еңбекке уақытша жарамсыздық туралы парақтарға сәйкес амбулаториялық емдеуде болды. Осылайша, к.оны қызметінен ауыстырудың заңсыздығы туралы болжам жасауға негіз болды. Атырау облысы дене шынықтыру және спорт басқармасының басшысы Б. - ға қатысты жүргізілген қызметтік тергеу қорытындысынан көрініп тұрғандай, д. өз еркімен жұмыстан босату туралы 2016 жылдың 13 қыркүйегінде хабарланды, дегенмен ол осы кезеңде тағы бір еңбек демалысында болды. Осыдан кейін Д. басқарма басшысының атына Б. 2016 жылғы 13 қыркүйектегі № 141 тіркелген бұйрықтың күшін жоғалту туралы өтініш берілді. Сондай-ақ, бөлім басшысының өтініші және. оны өз еркімен жұмыстан босату туралы 2016 жылдың 1 қыркүйегінде тіркелді, содан кейін 2016 жылдың 26 қыркүйегінен 6 қазанына дейін ол уақытша еңбекке жарамсыздығына байланысты емделуде және 2016 жылдың 7 қазанында басқарма басшысының бұйрығымен Б. № 173 и. жұмыстан босатылды. Аталған жұмысшыларды жұмыстан шығару жағдайлары к. - да аталған жұмысшылардың заңсыз жұмыстан шығарылғандығы туралы болжам жасай алады. Мұндай жағдайларда к. оның басқа адамның ар-намысы мен қадір-қасиетіне нұқсан келтіретін немесе оның беделіне нұқсан келтіретін көрінеу жалған мәліметтер таратуға ниетінің жоқтығы туралы теріске шығарылмаған. Қылмыстық құқық бұзушылық жасаудағы кінәсіздік қылмыстық іс жүргізу заңында көзделген рәсімдер арқылы ғана, тек қылмыстық сот ісін жүргізу шеңберінде және азаматтық істер бойынша қолда бар шешімдерге не қылмыстық құқық бұзушылықтың осы белгілері болмаған және болмаған жерде жүргізілген ведомстволық тексерулердің нәтижелеріне қарамастан, қылмыстық құқық бұзушылық құрамының белгілерін қалыптастыратын нақты мән-жайларды дербес зерттеу нәтижесінде ғана теріске шығарылуға тиіс зерттеу тақырыбы болуы мүмкін. Азаматтық істер бойынша соттардың шешімдері:
Атырау қалалық сотының 2017 жылғы 13 қаңтардағы "Атырау облысының дене шынықтыру және спорт басқармасы" ММ Қ. К. талап қоюы бойынша, Атырау қалалық сотының 2017 жылғы 11 қазандағы ар-намысын, қадір-қасиетін және іскерлік беделін қорғау және моральдық зиянды өтеу туралы талап қоюы бойынша, сондай-ақ сот сілтеме жасап отырған Қ. өтініштері бойынша тексеру қорытындысы бойынша үкімде К. - ның осы қылмыстық іс бойынша кінәсінің дәлелі бола алмайды. Қазақстан Республикасы қылмыстық іс жүргізу кодексінің (бұдан әрі-ҚІЖК) 127 – бабына сәйкес, істі азаматтық сот ісінде шешкен соттың заңды күшіне енген шешімімен белгіленген нақты мән-жайлар соттың осы адамның қылмыстық іс бойынша кінәсі туралы тұжырымдарын алдын ала болжамайды. Азаматтық сот ісін жүргізуде істі шешкен сот шешімі қылмыстық құқық бұзушылық жасады деп айыпталған адамның кінәсіздігі презумпциясы қағидаты негізінде қылмыстық істі қарауға кедергі бола алмайды.
Іс бойынша К. - ның өтініштерінен, оның өтініштері бойынша тексерулердің қорытындыларынан және К. - ның кінәсін растайтын азаматтық істер бойынша шешімдерден басқа дәлелдемелердің жиынтығы жоқ, жеке айыптау тарапы К. - ның Б-ның ар-намысы мен қадір-қасиетіне нұқсан келтіретін, көрінеу шындыққа жанаспайтын мәліметтерді қасақана таратқанын куәландыратын жеткілікті дәлелдер ұсынбаған. сотталушы К.тарапынан Б. - ның Сыбайлас жемқорлық әрекеттері туралы өзінің уәкілетті органдарға берген өтініштерінде сөздердің дұрыстығына дәлелдер ұсынылмағаны заңға негізделмеген. Қазақстан Республикасы Конституциясының 77-бабына және ҚІЖК-нің 19-бабына сәйкес ешкім өзінің кінәсіздігін дәлелдеуге міндетті емес, айыпталушының кінәсіне деген күмән оның пайдасына түсіндіріледі. Бірінші сатыдағы сот осы іс бойынша баяндаған конституциялық ережелерді сақтамады. Сонымен қатар, К.мемлекеттік органдарға жүгінуге және заң бұзушылықтар туралы хабарлауға құқылы. Сондықтан оның Қазақстан Республикасының Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл және Мемлекеттік қызмет істері агенттігінің төрағасы Қ., Қазақстан Республикасының Бас прокуроры А., Қазақстан Республикасы Парламенті Сенатының депутаты Н., Қазақстан Республикасының Премьер-Министрі С. - ға үндеулерін шындыққа сәйкес келмейтін мәліметтерді тарату деп бағалауға болмайды. Мұндай жағдайларда ҚК-нің 130-бабының 1-бөлігінде көзделген қылмыстық-жазаланатын іс-әрекеттің құрамы белгіленбеген. Сонымен қатар, сот іс жүргізу тілін бұзды. Мәселен, соттың 2017 жылғы 23 қарашадағы қаулысымен іс бойынша сот ісін жүргізу тілі орыс тілінде белгіленді, тиісінше іс бойынша іс жүргізу орыс тілінде жүзеге асырылуға тиіс. Алайда істің қолда бар материалдары мемлекеттік тілде сот ісін жүргізу тіліне аударылмаған, бұл ҚІЖК-нің 30-бабының талаптарын елеулі бұзу болып табылады. Сонымен қатар, үкімнің сипаттамалық бөлігінен көрініп тұрғандай, сот К-нің қылмыстық әрекеттерін анықтаған жоқ. ҚІЖК-нің 397-бабына сәйкес, айыптау үкімінің сипаттамалық-дәлелді бөлігінде сот дәлелденген деп таныған қылмыстық құқық бұзушылықтың орны, уақыты, оны жасау тәсілі, кінәнің нысаны, қылмыстық құқық бұзушылықтың себептері мен салдары көрсетілген сипаттамасы болуға тиіс.
Ал сот үкімнің сипаттамалық бөлігінде соттың 2017 жылғы 20 қарашадағы ҚК-нің 130-бабының 1-бөлігі бойынша К. - ны қылмыстық жауапкершілікке тарту туралы б. жеке айыптау шағымын сот ісіне қабылдау туралы қаулысына сілтеме жасай отырып, қылмыстық құқық бұзушылықтың дәлелденген сипаттамасы емес, тек осы шағымның дәлелдері келтіріледі. Жоғарыда айтылғандардың негізінде Жоғарғы Соттың қылмыстық істер жөніндегі сот алқасы К. - ға қатысты жергілікті соттардың сот актілерінің күшін жойды, оның әрекеттерінде қылмыс құрамы болмағандықтан, іс бойынша іс жүргізу тоқтатылды. К үшін танылды. қылмыстық процесті жүргізетін органдардың заңсыз әрекеттерінен келтірілген зиянды өтеу құқығы. Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты Төрағасының ұсынысы қанағаттандырылды.
Назар аударыңыз!
«Заң және Құқық» адвокаттық кеңсесі, бұл құжаттың жалпылама екендігіне және нақты сіздің жағдайыңыздың талаптарына сәйкес келмеуі мүмкіндігіне көңіл бөлуіңізді сұрайды. Біздің заңгерлер сіздің нақты жағдайыңызға сәйкес келетін кез келген құқықтық құжатты әзірлеп көмектесуге дайын.
Қосымша ақпарат алу үшін Заңгер/Адвокат телефонына хабарласуыңызға болады: +7 (708) 971-78-58; +7 (700) 978 5755, +7 (700) 978 5085.
Адвокат Алматы Заңгер Қорғаушы Заң қызметі Құқық қорғау Құқықтық қөмек Заңгерлік кеңсе Азаматтық істері Қылмыстық істері Әкімшілік істері Арбитраж даулары Заңгерлік кеңес Заңгер Адвокаттық кеңсе Қазақстан Қорғаушы Заң компаниясы
