170-бапқа түсініктеме. Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексін күштеп құлатуға немесе конституциялық құрылысты өзгертуге не Қазақстан Республикасы аумағының бірлігін күштеп бұзуға шақыру
1. Билікті күштеп басып алуға, билікті күштеп ұстап қалуға, мемлекет қауіпсіздігіне нұқсан келтіруге немесе конституциялық құрылысты күштеп өзгертуге, сол сияқты Қазақстан Республикасының тұтастығы мен оның аумағының бірлігін күштеп бұзуға, сондай-ақ осы мақсатта осындай мазмұндағы материалдарды таратуға жария шақыру —
үш жүзден бір мың айлық есептік көрсеткішке дейінгі мөлшерде айыппұл салуға немесе үш айдан он айға дейінгі кезеңде сотталған адамның жалақысы немесе өзге де табысы мөлшерінде айыппұл салуға не бес жылға дейінгі мерзімге бас бостандығынан айыруға жазаланады.
2. Бұқаралық ақпарат құралдарын немесе ұйымдасқан топты, сол сияқты осы бап бойынша бұрын сотталған адамды пайдалана отырып жасалған сол әрекеттер, —
бір айдан бес мыңға дейінгі айлық есептік көрсеткіш мөлшерінде немесе сотталған адамның он айдан бір жылға дейінгі кезеңдегі жалақысы немесе өзге де табысы мөлшерінде айыппұл салуға не үш жылдан жеті жылға дейінгі мерзімге бас бостандығынан айыруға жазаланады.
Бұл қылмыстың қоғамдық қауіптілігі мынада: Қазақстан Республикасы аумағының конституциялық құрылысын күштеп құлатуға немесе өзгертуге не бірлігін күштеп бұзуға шақыру конституциялық құрылыстың негіздеріне және мемлекеттің қауіпсіздігіне қол сұғады.
Қаралып отырған қылмыстың тікелей объектісі Қазақстан Республикасының саяси жүйесі, биліктің конституциялық органдарының, оның заңды түрде сайланған өкілдерінің қалыпты жұмыс істеуі болып табылады. Қылмыстың объективті жағы әрекеттің келесі түрлерімен сипатталады:
1) билікті күшпен басып алуға көпшілік алдында шақыру;
2) билікті күштеп ұстауға жария түрде шақыру;
3) конституциялық құрылысты күштеп өзгертуге жария түрде шақыру;
4) мемлекет қауіпсіздігіне нұқсан келтіруге жария түрде шақыру;
5) Қазақстан Республикасының тұтастығын және оның аумағының бірлігін күштеп бұзуға жария түрде шақыру;
6) жоғарыда аталған шақыруларды қамтитын материалдарды тарату.
Шақыру-бұл тікелей әрекетке шақыратын үндеу; бұл адамдардың санасына әсер етудің бір түрі, онда оларға тікелей жүгіну арқылы белгілі бір қызмет түріне деген ұмтылыстар қалыптасады. Қылмыстық жазаланатын үндеулердің маңызды белгісі-олардың жариялылығы. Бұл дегеніміз, қоңыраулар ашық, түсінікті және көптеген адамдарға бағытталған, өйткені олар заңды билікке қарсы жаппай сөйлеуді ұйымдастыруды мақсат етеді. Бұл, бір жағынан, белгілі бір адамды белгілі бір қылмыс жасауға итермелейтін шақыру мен арандату арасындағы, ал екінші жағынан, тікелей әрекетке шақыратын үндеуі жоқ шақыру мен үгіт (үгіт) арасындағы айырмашылық.
Кінәлі адам жасауға шақырған алғашқы үш әрекеттің мазмұны (билікті күшпен басып алу, билікті күшпен ұстап қалу және конституциялық құрылысты күшпен өзгерту) ҚР ҚК 168-бабында көзделген қылмыстың объективті жағын талдау кезінде сипатталған әрекеттердің мазмұнымен сәйкес келеді (билікті күшпен басып алу немесе билікті күшпен ұстап қалу).
Мемлекет қауіпсіздігіне нұқсан келтіруге жария түрде шақыру-бұл Қазақстан Республикасының конституциялық құрылысы мен қауіпсіздігінің негіздеріне қарсы басқа да қылмыстар жасауға шақыру (мысалы, мемлекеттік сатқындық жасауға жария түрде шақыру, ҚР Президентінің өміріне қол сұғу, диверсия және т.б.).
Қазақстан Республикасының тұтастығын және оның аумағының бірлігін күштеп бұзуға шақыруды осы қылмыстың келесі түрі ретінде қарастыра отырып, Қазақстан Республикасының Конституциясына сәйкес Республиканың егемендігі оның бүкіл аумағына таралатынын және мемлекет өз аумағының тұтастығы мен бөлінбейтіндігін қамтамасыз ететінін атап өткен жөн. Республиканың аумағы оның келісімінсіз өзгертілмейді, сондықтан баяндалған конституциялық ережелерді бұза отырып, Қазақстан Республикасының аумағын өзгертудің кез келген әрекеттері, сондай-ақ мұндай әрекеттерге шақыру қылмыстық жауаптылыққа әкеп соғады.
Жоғарыда аталған шақырулардан тұратын материалдарды тарату деп кез-келген нысандағы ақпараттың (әдеби шығармалар, парақшалар, бейнефильмдер және т.б.) адамдардың кең ауқымы арасында олардың қолданыстағы Конституциялық жүйеге деген жағымсыз көңіл-күйін ояту және осы жүйеге қарсы әрекет етуге бел байлау мақсатында тарату деп түсіну керек.
Қаралып отырған қылмыс құрамының тағы бір маңызды белгісі-билікті күшпен ұстап тұруға, Қазақстан Республикасының конституциялық құрылысын өзгертуге немесе оның аумағының тұтастығы мен бірлігін бұзуға шақыру.
Қылмыстың субъективті жағы тікелей ниетпен сипатталады.
Бұл қылмыстың субъектісі 16 жасқа толған кез-келген жеке тұлға болып табылады.
ҚК-нің 170-бабының 2-бөлігі "топ, сол сияқты осы бап бойынша бұрын сотталған адам ұйымдастырған бұқаралық ақпарат құралдарын пайдалана отырып жасалған"аталған жария шақырулар үшін жоғары жауапкершілікті көздейді.
1999 жылғы 23 шілдедегі "Бұқаралық ақпарат құралдары туралы" ҚР Заңына сәйкес (кейіннен өзгертулер мен толықтырулармен) бұқаралық ақпарат құралы деп "мерзімді баспа басылымы, радио және телебағдарлама, кинодокументалистика, аудиовизуалды жазба және бұқаралық ақпаратты, соның ішінде жалпыға қолжетімді Телекоммуникациядағы Web - сайттарды мерзімді немесе үздіксіз жария таратудың өзге де нысаны" түсініледі (Интернет және басқалар)".
Ұйымдасқан топ-бұл екі немесе одан да көп адамнан тұратын тұрақты топ, бір немесе бірнеше қылмыс жасау үшін алдын-ала біріккен топ.
Осы бап бойынша бұрын сотталушы ҚР ҚК 170-бабы бойынша өтелмеген және алынбаған соттылығы бар адам болып табылады.
Қазақстан Республикасының Еңбек сіңірген қайраткері, заң ғылымдарының докторы, профессор, Қазақстан Ұлттық Жаратылыстану ғылымдары академиясының академигі И. Ш. БОРЧАШВИЛИДІҢ Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексіне 2007 жылғы түсініктемесі
Актінің өзгертілген күні: 02.08.2007 актінің қабылданған күні: 02.08.2007 қабылданған орны: жоқ актіні қабылдаған Орган: 180000000000 әрекет аймағы: 100000000000 норма шығарушы орган берген НҚА тіркеу нөмірі: 167 акт мәртебесі: new құқықтық қатынастар саласы: 028000000000 акт нысаны: COMM Заң күші: 1900 акт тілі: rus
Конституция Заң Кодекс Норматив Жарлық Бұйрық Шешім Қаулы Адвокат Алматы Заңгер Қорғаушы Заң қызметі Құқық қорғау Құқықтық қөмек Заңгерлік кеңсе Азаматтық істері Қылмыстық істері Әкімшілік істері Арбитраж даулары Заңгерлік кеңес Заңгер Адвокаттық кеңсе Қазақстан Қорғаушы Заң компаниясы
