2-бапқа түсініктеме. ҚР ҚК Қылмыстық кодексінің Қазақстан Республикасы Қылмыстық Кодексінің міндеттері

       1. Осы Кодекстің міндеттері: адамның және азаматтың құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін, меншікті, ұйымдардың құқықтары мен заңды мүдделерін, қоғамдық тәртіп пен қауіпсіздікті, қоршаған ортаны, Қазақстан Республикасының конституциялық құрылысы мен аумақтық тұтастығын, қоғам мен мемлекеттің заңмен қорғалатын мүдделерін қылмыстық қол сұғушылықтардан қорғау, бейбітшілік пен адамзат қауіпсіздігін қорғау, сондай-ақ қылмыстардың алдын алу болып табылады.      

2. Осы міндеттерді жүзеге асыру үшін осы Кодекс қылмыстық жауаптылықтың негіздерін белгілейді, жеке адамға, қоғамға немесе мемлекетке қандай қауіпті іс-әрекеттер қылмыс болып табылатынын айқындайды, оларды жасағаны үшін жазалар мен өзге де қылмыстық-құқықтық ықпал ету шараларын белгілейді.

     ҚР ҚК 2-бабының мазмұнынан туындағандай, қылмыстық құқық алдына екі міндет қояды: күзет және алдын алу. Қылмыстық кодекстің қорғау міндеті қылмыстық-құқықтық қорғаудың басымдықтарын белгілеу негізінде тұжырымдалған. Қаз ҚК-нен айырмашылығы ҚР ҚК-де жалпыадамзаттық құндылықтардың басымдығын тануға байланысты. КСР-де қорғалатын мүдделердің реттілігі өзгертілді (адам-қоғам-мемлекет).      

Қылмыстық-құқықтық қорғау объектілері ретінде ҚК Адам мен азаматтың құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін, ұйымдардың меншігін, құқықтары мен заңды мүдделерін, қоғамдық тәртіп пен қоғамдық қауіпсіздікті, қоршаған ортаны, ҚР конституциялық құрылысы мен аумақтық тұтастығын, қоғам мен мемлекеттің заңмен қорғалатын мүдделерін, бейбітшілік пен адамзат қауіпсіздігін қорғауды, қылмыстардың алдын алуды атайды.      

Конституцияға (1-бап) сәйкес ҚР өзін демократиялық, зайырлы, құқықтық және әлеуметтік мемлекет ретінде бекітеді, оның ең жоғары құндылықтары адам, оның өмірі, құқықтары мен бостандықтары болып табылады. Конституцияға сәйкес адамның құқықтары мен бостандықтары туғаннан бастап әрқайсысына тиесілі, абсолютті және бөлінбейтін деп танылады, заңдар мен өзге де нормативтік құқықтық актілердің мазмұны мен қолданылуын айқындайды (Конституцияның 12-бабының 2-тармағы). Конституция азаматтардың негізгі құқықтары мен бостандықтарының мазмұнын ашады (13-33-бап). Адам мен азаматтың құқықтары мен бостандықтарын жүзеге асыру басқа адамдардың құқықтары мен бостандықтарын бұзбауға, конституциялық құрылысқа және қоғамдық имандылыққа қол сұғуға тиіс (Конституцияның 12-бабының 5-тармағы).      

Конституцияның 6-бабына сәйкес ҚР-да мемлекеттік және жеке меншік танылады және бірдей қорғалады. Азаматтық кодекстің 191-бабында былай делінген: "заң актілеріне сәйкес азаматтарға немесе заңды тұлғаларға тиесілі бола алмайтын мүліктің жекелеген түрлерін қоспағанда, жеке меншікте кез келген мүлік болуы мүмкін.      

Қоғамдық тәртіп қылмыстық-құқықтық қорғау объектісі ретінде: қоғамдық тыныштықты, қоғамдық имандылықты сақтауды (қоғамдық орындардағы азаматтардың заңға бағынатын және лайықты мінез-құлқын қоса алғанда), көліктің, кәсіпорындардың, мекемелер мен ұйымдардың үздіксіз жұмысын қамтамасыз ететін қоғамдық қатынастардың жиынтығы түсініледі. Қоғамдық қауіпсіздік-Қазақстан азаматтарының өмірін, денсаулығы мен әл-ауқатын, сондай-ақ қазақстандық қоғам құндылықтарын оларға зиян келтіруі мүмкін ықтимал қауіптер мен қауіптерден саяси-құқықтық, рухани-адамгершілік, әлеуметтік қорғау ("ҚР Ұлттық қауіпсіздігі туралы "1998 жылғы 26 маусымдағы ҚР Заңы).      

Қылмыстық-құқықтық қорғаудың дербес объектісі-қоршаған орта. Конституцияның 31-бабына сәйкес мемлекет адам өмірі мен денсаулығына қолайлы қоршаған ортаны қорғауды мақсат етеді.      

Қоршаған орта-атмосфералық ауаны, Жердің озон қабатын, жер үсті және жер асты суларын, жерді, жер қойнауын, жануарлар мен өсімдіктер әлемін және олардың өзара әрекеттесуіндегі климатты қоса алғанда, табиғи және жасанды объектілердің жиынтығы.      

Қолайлы орта-жағдайы экологиялық қауіпсіздік пен халықтың денсаулығын қорғауды, Биоәртүрлілікті сақтауды, ластанудың алдын алуды, экологиялық жүйелердің тұрақты жұмыс істеуін, табиғи ресурстарды молайтуды және ұтымды пайдалануды қамтамасыз ететін қоршаған орта.      

Қоршаған ортаны қорғау-қоршаған ортаны сақтауға және қалпына келтіруге, шаруашылық және өзге де қызметтің қоршаған ортаға теріс әсерін болғызбауға және оның зардаптарын жоюға бағытталған мемлекеттік және қоғамдық шаралар жүйесі. Шенеуніктердің адамдардың өмірі мен денсаулығына қауіп төндіретін фактілер мен жағдайларды жасыруы заңға сәйкес жауапкершілікке әкеп соғады. Осы конституциялық құқықты қорғайтын құқықтық құралдардың қатарында және қылмыстық кодекстің ( ч. - 11 ) экологиялық қылмыстар үшін жауапкершілік туралы нормалары бар.      

Экологиялық қылмыстар деп ҚР-да белгіленген экологиялық құқықтық тәртіпке, қоғамның экологиялық қауіпсіздігіне қол сұғатын және қоршаған табиғи ортаға және адам денсаулығына зиян келтірген қоғамдық қауіпті іс-әрекеттер деп түсіну керек. Экологиялық қауіпсіздік-адамның, қоғамның және мемлекеттің өмірлік маңызды мүдделері мен құқықтарының қоршаған ортаға антропогендік және өзге де әсерлер нәтижесінде туындайтын қауіптерден қорғалу жағдайы.      

Конституциялық құрылыстың қылмыстық-құқықтық қорғау объектісі ретіндегі ұғымы Конституцияның "жалпы ережелер"1-бөлімін айқындайды. Оның мазмұнына мыналар кіреді:      

ҚР-дағы мемлекеттік билік нысанын бекіту( президенттік басқару нысанымен біртұтас мемлекет): ҚР-дағы билік көзін анықтау (халық);      

егемендіктің әрекет ету шегі (ҚР бүкіл аумағы);      

мемлекеттік билікті заңнамалық, атқарушы және сот билігіне бөлу қағидаты; ҚР конституциялық құрылымының басқа аспектілері мен қағидаттары.      

Адамзаттың бейбітшілігі мен қауіпсіздігін қамтамасыз ету ІУ тарауының ҚК-нің ерекше бөлігіне "адамзаттың бейбітшілігі мен қауіпсіздігіне қарсы қылмыстарды"енгізу болып табылады.      

Қылмыстық кодекстің міндеттерінің бірі ретінде қылмыстардың алдын алу қылмыстық заңның жалпы және жеке алдын алуды көздейді. Жалпы алдын алу, яғни қылмыстық-құқықтық тыйымның әсерінен азаматтардың қылмыс жасауының алдын алу. Қылмыстық заңның Жалпы алдын-алу тек қылмыстық-құқықтық тыйымдардың ғана емес, сонымен бірге рұқсат беретін, рұқсат беретін нормалардың да болуына ықпал етеді:

қажетті қорғаныс, аса қажеттілік және т.б. туралы ( ҚК 32-37 - бабы ), өйткені бұл нормалар қылмыстардың алдын алуға да жәрдемдеседі.      

Оларды қылмыстың алдын алуды және заңды мінез-құлықты ынталандыратын нормалар деп атауға болады. Оларға кінәлі адамның қылмыстан кейінгі оң мінез-құлқы болған жағдайда қылмыстық жауаптылықтан босату туралы нормаларды жатқызуға болады (165 , 233 және т.б. ескертпені қараңыз).      

Жеке алдын алу деп қылмыс жасаған адамдардың жаңа қылмыстар жасауының алдын алу түсініледі, бұған оларға қылмыстық жазалау шараларын, медициналық және тәрбиелік сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолдану, сотталғандарға әлеуметтік бақылауды күшейтумен байланысты қылмыстық соттау арқылы қол жеткізіледі.      

Түсіндірме баптың 1-бөлімінде аталған ҚК міндеттерін шешу үшін 2-бөлім оларды іске асырудың негізгі тәсілдерін қалыптастырады. Оларға мыналар жатады:      

қылмыстық жауаптылықтың негіздері мен қағидаттарын белгілеу (3, 9-баптарды, 14, 19-баптардың 2-бөлімдерін, 38, 52-баптардың 2-бөлімдерін және оларға түсініктемелерді қараңыз);      

жеке адамға, қоғамға және (немесе) мемлекетке қандай қауіпті іс-әрекеттер қылмыс деп танылатынын айқындау (ҚК 9-бабы);      

жаза түрлерін (ҚК 39-бабы) және құқықтық сипаттағы өзге де шараларды белгілеу (ҚК 82, 83-бабы).

Қазақстан Республикасының Еңбек сіңірген қайраткері, заң ғылымдарының докторы, профессор, Қазақстан Ұлттық Жаратылыстану ғылымдары академиясының академигі И. Ш. БОРЧАШВИЛИДІҢ Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексіне 2007 жылғы түсініктемесі                          

Актінің өзгертілген күні: 02.08.2007 актінің қабылданған күні: 02.08.2007 қабылданған орны: жоқ актіні қабылдаған Орган: 180000000000 әрекет аймағы: 100000000000 норма шығарушы орган берген НҚА тіркеу нөмірі: 167 акт мәртебесі: new құқықтық қатынастар саласы: 028000000000 акт нысаны: COMM Заң күші: 1900 акт тілі: rus

Конституция Заң Кодекс Норматив Жарлық Бұйрық Шешім Қаулы Адвокат Алматы Заңгер Қорғаушы Заң қызметі Құқық қорғау Құқықтық қөмек Заңгерлік кеңсе Азаматтық істері Қылмыстық істері Әкімшілік істері Арбитраж даулары Заңгерлік кеңес Заңгер Адвокаттық кеңсе Қазақстан Қорғаушы Заң компаниясы