206-бапқа түсініктеме. Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің ҚР ҚК жалған ақша немесе бағалы қағаздарды дайындау немесе өткізу

     1. Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің жалған банкноттары мен монеталарын, мемлекеттік бағалы қағаздарды немесе Қазақстан Республикасының валютасындағы басқа да бағалы қағаздарды не шетел валютасын немесе шетел валютасындағы бағалы қағаздарды өткізу мақсатында дайындау немесе сақтау, сол сияқты өткізу —      

мүлкі тәркіленіп немесе онсыз бес жылға дейінгі мерзімге бас бостандығынан айыруға жазаланады.      

2. Сол әрекеттер жасалды:      

а) алдын ала сөз байласу бойынша адамдар тобы;      

б) бірнеше рет;      

в) ірі мөлшерде, —    

мүлкі тәркіленіп, бес жылдан он жылға дейінгі мерзімге бас бостандығынан айыруға жазаланады.      

3. Осы баптың бірінші немесе екінші бөліктерінде көзделген, ұйымдасқан топ жасаған іс-әрекеттер, —      

мүлкі тәркіленіп, сегіз жылдан он бес жылға дейінгі мерзімге бас бостандығынан айыруға жазаланады.

     Барлық ғасырларда жалған ақша мен бағалы қағаздарды (жалған ақша жасау) жасау және өткізу, барлық елдерде аса қауіпті қылмыс деп танылады.      

Қылмыстың қоғамдық қауіптілігі ақша-несие жүйесінің қалыпты жұмыс істеуіне нұқсан келтіруден және экономикаға және мемлекетіміздің нарықтық қатынастарының дамуына үлкен зиян келтіруден көрінеді.      

1929 жылғы 20 сәуірдегі "ақша белгілерін қолдан жасауға қарсы күрес туралы" халықаралық конвенцияға сәйкес, ақша белгілерін немесе бағалы қағаздарды қолдан жасаумен айналысатын адамдар қылмыс жасалған жеріне және олардың азаматтығына қарамастан қылмыстық жауапкершілікке тартылады.      

ҚР ҚК 206-бабында көзделген қылмыс объектісі Қазақстан Республикасының ақша және кредит жүйесі болып табылады.      ҚР ҚК 206-бабында көзделген қылмыстың мәні:      

жалған банк билеттері (банкноттар) және ҚР Ұлттық Банкінің металл монеталары;      

ҚР валютасындағы жалған мемлекеттік бағалы қағаздар;      

жалған шетел валютасы;      

қаржылық айналымдағы шетел валютасындағы жалған бағалы қағаздар.      

ҚР Ұлттық Банкінің банкноттары мен металл монеталары — айналыстағы Қазақстан Республикасының ақша белгілері. ҚР ақша белгілері жоғары стандарт бойынша дайындалған және басылған, соңғы технологияларды қамтиды және 10 негізгі қорғаныс дәрежесіне ие, оларға мыналар жатады:

1) қағаз;

2) су белгісі;

3) қорғаныс жіпі;

4) арнайы басып шығару процестері;

5) көшіруге қарсы элемент;

6) люменге біріктірілген элемент;

7) микротекст;

8) жасырын сурет;

9) флуоресцентті элементтер;

10) оптикалық өзгеретін бояулар.      

1995 жылғы 30 наурыздағы "ҚР Ұлттық Банкі туралы" ҚР Заңының 40-бабына сәйкес ҚР аумағында қолма-қол ақша шығару, олардың айналымын ұйымдастыру және айналымнан алып қою (елшісінен бастап). изм. банкноттар мен монеталарды банктерге сату нысанында қолма-қол ақшасыз баламаны ала отырып, тек қана ҚР Ұлттық Банкі жүзеге асырады. Көрсетілген Заңның 38-бабына сәйкес ҚР ақша бірлігі (ұлттық валюта) 100 тиыннан тұратын қазақстандық теңге болып табылады. Банкноттар мен монеталар номиналының құрылымын ҚР Ұлттық Банкі айқындайды. ҚР Ұлттық банкі банкноттар мен монеталардың қажетті санына қажеттілікті айқындайды, оларды дайындауды қамтамасыз етеді, қолма-қол ақшаны сақтау, жою және инкассациялау тәртібін белгілейді. Жоғарыда аталған заңның 47-бабына сәйкес банкноттар мен монеталарды заңсыз дайындауға кінәлі адамдар қылмыстық және мүліктік жауапкершілікке тартылады.      

ҚР валютасындағы мемлекеттік бағалы қағаздар-бұл номиналы және (немесе) құны ұлттық валютада көрсетілген, жүзеге асырылуы немесе берілуі мүмкін мүліктік құқықтарды белгіленген нысанды және міндетті деректемелерді сақтай отырып куәландыратын құжаттар.      

2003 жылғы 2 шілдедегі "бағалы қағаздар нарығы туралы" ҚР Заңына сәйкес бағалы қағаздарға мыналар жатады: заңнамада белгіленген тәртіппен уәкілетті орган бағалы қағаздар деп таныған акциялар, облигациялар, вексельдер және бағалы қағаздардың басқа да түрлері: заңнамаға сәйкес осындай деп танылған өндірістік бағалы қағаздар.      

Шетел валютасы деп шет мемлекеттердің валютасы түсініледі. 1996 жылғы 24 желтоқсандағы" Валюталық реттеу туралы " ҚР Заңына сәйкес (елшісімен бірге. изм. валюта-бұл мемлекет қолма-қол және қолма-қол ақшасыз нысандарда, банкноттар, қазынашылық билеттер және монеталар түрінде, оның ішінде бағалы металдардан (айналыстан алынған немесе алынатын, бірақ айналыстағы ақша белгілеріне айырбастауға жататын) заңды төлем құралы немесе ресми құн стандарттары ретінде қабылдаған ақша бірлігі, ал сондай-ақ шоттардағы, оның ішінде халықаралық ақша немесе есеп айырысу бірліктеріндегі арнайы қаражат түрінде. Z050000057_      

Шетел валютасындағы бағалы қағаздар-бұл номиналы және (немесе) құны шетел валютасында көрсетілген бағалы қағаздар.      

ҚК-нің 206-бабында көзделген қылмыстар туралы істер бойынша жалған ақша және бағалы қағаздар түріндегі заттай дәлелдемелер олардың қайта айналымын болдырмау үшін міндетті түрде жойылуға жатады. Жекелеген үлгілер сараптамалық және өзге де зерттеулер кезінде қажетті деректер базасын құру үшін олардың өтініштері бойынша тиісті сараптамалық мекемелерге берілуі мүмкін.      

Жалған ақшаны немесе бағалы қағаздарды өндірудің немесе өткізудің объективті жағы үш балама әрекетті жасаумен сипатталады: сату мақсатында жалған ақша немесе бағалы қағаздар жасау;      

өткізу мақсатында жалған ақшаны немесе бағалы қағаздарды сақтау;      

жалған ақшаны немесе бағалы қағаздарды сату арқылы жүзеге асырылады.      

ҚР Жоғарғы Соты 2004 жылғы 18 маусымдағы" Экономикалық қызмет саласындағы қылмыстарды саралаудың кейбір мәселелері туралы " нормативтік қаулысында 13-тармақта ҚР ҚК 206-бабында көзделген қылмыс құрамы ақшаның немесе бағалы қағаздардың жекелеген элементтерін қолдан жасау ретінде (мысалы, түпнұсқа ақша белгілерінің номиналды құны туралы деректерге өзгерістер енгізу немесе олардың мазмұнын, нөмірлерін, серияларын және басқа да деректемелерін өзге де қайта өңдеу), сондай-ақ оларды толығымен заңсыз дайындау.      

Өндіріс дегеніміз-толығымен жалған ақша немесе бағалы қағаздар жасау (толық жалған) немесе оларды бұрмалау, яғни ішінара жалған, мысалы, түпнұсқа ақша белгісінің номиналын өзгерту, Нөмірді бұрмалау, облигациялар сериясы және т.б. оны қолмен немесе компьютерлік техниканы қолдану арқылы жасауға болады.      

Жалған ақша белгілерінің толық жалғандығын көшіру-көбейту техникасы мен сканердің көмегімен электрофотография арқылы жасауға болады. Толық жалған ақша немесе бағалы қағаздар нақты вексельдерді пайдаланбай нөлден жасалады.      

Ішінара жалған жағдайда, әдетте, әртүрлі номиналдағы қағаз ақша белгілері қайта жасалады. Сонымен қатар, кінәлі адам, әдетте, орта деңгейдегі қағаз ақша белгілерін жоғары номиналды вексельдерге өзгертеді, қосымша нөлдерді немесе сандарды шебер желімдейді немесе аяқтайды, бағалы қағаздар сериясын өзгертеді және т. б. ұстара, скальпель, бояулар, тушь, түрлі-түсті қарындаштар, Гауһар, жасыл немесе басқа бояғыштардың алкоголь ерітіндісі бастапқы өзгерісті өзгертеді бұл қолма-қол ақшаның қадір-қасиетін ауызша және сандық белгілеу. Бағалы қағаздарға қатысты ішінара жалғандықтың тән мысалы-ұсынушының облигацияларын бұрмалау.      

Жалған жасау тәсілдері мен қылмыстың саралануына жасалған жалған ақшаның мөлшері әсер етпейді, алайда сот ҚР ҚК 206-бабының санкциясы шеңберінде жаза тағайындау кезінде ескереді. ҚР ҚК 206-бабы бойынша іс-әрекетті саралау үшін жалған ақшаның немесе бағалы қағаздардың нысаны, түсі, мөлшері және басқа да негізгі деректемелері бойынша түпнұсқа ақша белгілеріне немесе бағалы қағаздарға айтарлықтай ұқсастығы бар екенін анықтау қажет. Жалған ақшаны немесе бағалы қағаздарды дайындау өткізу мақсатында жүргізілуге тиіс және бұл жағдайда ғана ол қылмыстық жазаланатын іс-әрекет деп танылады.      

Егер адам жалған ақша банкнотасымен сыртқы ұқсастыққа қол жеткізе алмаса, бұл оларды сатудың алдамшы тәсілдеріне жүгінбестен оңай мүмкіндік береді, содан кейін оның әрекеттері осы қылмысқа қастандық жасайды және ҚК 24-бабының 3-бөлігі және ҚР ҚК 206-бабының 1-бөлігі бойынша сараланады.      

Айналымда жоқ ақша белгілері мен бағалы қағаздарды (мысалы, корольдік алтын червонцы немесе ақша реформаларымен жойылған бұрынғы кеңестік ақша) өткізу және өткізу мақсатында дайындау қаралып отырған қылмыстың құрамын құрмайды, бірақ оған негіз болған жағдайда ҚР ҚК 177-бабында көзделген алаяқтық ретінде саралануы тиіс.      

Дайындау түріндегі қылмыс сату мақсатында кем дегенде бір жалған дана жасалған сәттен бастап, яғни жалған жалған дана сатуды жүзеге асыра алғанына қарамастан, оған барлық қажетті деректемелер мен ақшалай банкноттың сыртқы белгілері берілген сәттен бастап аяқталды деп есептеледі.      

Сақтауды кінәлі адамның иелігінде (өзімен бірге, үй-жайда, кэште және т.б.) жалған ақша немесе бағалы қағаздарды табуға байланысты кез келген қасақана әрекеттер деп түсіну керек. Сақтау ұзақтығы біліктілікке әсер етпейді. Сақтау аталған заттар кінәлі адамның иелігінде болған сәттен бастап аяқталған қылмыс деп танылады.      

Сату сатып алынған тауарларға, қызметтерге ақы төлеу, айырбастау, сыйға тарту, айырбастау, қарыз, кепіл немесе депозит түрінде беру, чек немесе облигация төлеу арқылы айналыстағы жалған ақшаны немесе бағалы қағаздарды пайдалануды қамтиды.      

2004 жылғы 18 маусымдағы Нормативтік қаулысында ҚР Жоғарғы Соты 13-тармақта жалған ақшаны немесе бағалы қағаздарды өткізу оларды тауарлар мен қызметтерге ақы төлеу кезінде, сондай-ақ оларды айырбастау, сыйға тарту, қарыз беру, қарызды қайтару, сату, оларды азаматтық қызметке енгізудің өзге нысанында төлем құралы ретінде пайдаланудан тұратынын атап көрсетеді айналым. Егер көрінеу жалған ақшаны немесе бағалы қағаздарды сату оларды бөтеннің мүлкін заңсыз иемдену кезінде алдау құралы ретінде пайдалану мақсатында жасалса, мұндай әрекеттерді жиынтық бойынша саралау керек: ҚР ҚК 177-бабы және 206-бабы. Айналысқа тыйым салынбаған кәдесыйларды, медальондарды, ашықхаттарды, көркем, фотографиялық бейнелерді, полиграфиялық және ҚР ҚК 206-бабында көрсетілген ақша белгілері немесе бағалы қағаздар түрінде орындалған өзге де бұйымдарды заңсыз иемдену кезінде алдау құралы ретінде пайдалану ҚР ҚК 177-бабы бойынша алаяқтық ретінде саралануы тиіс.      

Кейіннен оларды түпнұсқа ретінде өткізу мақсатында көрінеу жалған ақша немесе бағалы қағаздарды сатып алу ҚР ҚК 206-бабы бойынша көрсетілген заттарды өткізу мақсатында сақтау ретінде саралануы тиіс. ҚР ҚК-нің 206-бабы бойынша оларды дайындаған, сақтаған немесе өткізген адамдар ғана емес, сондай-ақ мән-жайлардың үйлесуіне байланысты жалған ақша немесе бағалы қағаздардың иегері болған, мұны түсінген және соған қарамастан оларды түпнұсқа ретінде пайдаланатын адамдар да қылмыстық жауапкершілікке тартылады.      

Өткізу кем дегенде бір жалған ақша белгісін немесе бағалы қағазды түпнұсқа ретінде берген немесе қабылдаған сәттен бастап аяқталды деп танылады.      

Ақша-зат лотереясының билеттері мемлекеттік бағалы қағаз болып табылмайтындықтан, оны өткізу мақсатында қолдан жасау немесе ұтысты заңсыз алу ҚР ҚК 177-бабында көзделген алаяқтық құрамын құрайды. Жалған купюраның ақшалай айналымға қатысуын болдырмайтын түпнұсқасымен айқын сәйкес келмеуі кінәлі адамның ниетінің шектеусіз адамдардың дөрекі алдауына бағытталғанын куәландыратын жағдайларда, жауапкершілік ҚР ҚК 177-бабы бойынша туындайды. Алаяқтық ретінде жалған ақша белгілерін сату жағдайларын бір қарағанда ажыратуға болатын кезде де бағалау керек. Мұндай жағдайларда кінәлі адам, әдетте, жалған вексель орындалатын адамның жеке ерекшеліктеріне (мұндағы бағдар нашар көру, қатты алкогольдік немесе есірткілік мас болу жағдайына) немесе оларды қараңғыда өткізудің ерекше жағдайларына, бұл вексельді көруге мүмкіндік болмаған кезде сенеді.      Бағалы қағаздарға енгізілген жалғандықтар дәстүрлі түрде материалдық және интеллектуалды болуы мүмкін, яғни.бағалы қағаз толығымен ауыстырылады немесе оның жеке деректемелеріне жалғандықтар енгізіледі.      

Бағалы қағаздар, егер олар Эмитенттің атынан қағаз шығарғанына немесе шығармағанына қарамастан, білместен шығарылса, жалған болып саналады. Егер Эмитент қолданыстағы заңнама талаптарын бұза отырып, шығаруға жарияланған мөлшерде шығарса (мысалы, Бағалы қағаздар бланкілерін өндіруге Ұлттық комиссияның лицензиясы жоқ адам басып шығарса) не Бағалы қағаздар бланкілеріне қойылатын міндетті атрибуттарсыз басып шығарылса, бағалы қағаздар жалған болып саналмайды.      

Вексель айналымы кезінде авалдың қолдан жасалуы пайдаланылуы мүмкін, ол вексель тапсырмасы болып табылады, оған сәйкес оны жасаған адам (авалист) вексель бойынша міндетті тұлғалардың кез келгенінің, акцептанттың, вексель ұстаушының немесе Индоссанттың міндеттемені орындауы үшін жауапкершілікті қабылдайды.      

Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің жалған банкноттары мен монеталарын, мемлекеттік бағалы қағаздарды немесе ҚР валютасындағы басқа да бағалы қағаздарды не шетел валютасын немесе шетел валютасындағы бағалы қағаздарды өткізу мақсатында дайындау немесе сақтау, сол сияқты өткізу, егер кінәлінің көрсетілген әрекеттерден табысы тәртіпке ұқсас айқындалатын ірі мөлшерді құраса немесе құрауы мүмкін болса, ірі мөлшерде жасалған деп танылуы тиіс, ҚК-нің 189-бабына ескертпеде айтылған. Қажет болған жағдайларда экономикалық қызмет саласында қылмыс жасау нәтижесінде пайда болған мөлшерді немесе залалды анықтау үшін сот-бухгалтерлік және өзге де сараптамалар тағайындалуы керек, олардың қорытындылары басқа дәлелдемелермен бірге бағалануы керек.      

Қылмыстың субъектісі-16 жасқа толған есі дұрыс адам.      

Субъективті жағынан талданатын қылмыс тікелей ниет түріндегі кінәсімен сипатталады, яғни адам өзінің іс-әрекетінің әлеуметтік қауіпті сипатын түсінеді, сыртқы түрі шынайыға ұқсас банкнот немесе бағалы қағаз жасау нәтижесінде оларды өткізудің нақты мүмкіндігі бар екенін болжайды және осы жалған ақшаны немесе бағалы қағаздарды сатқысы келеді. Дайындау және сақтау кезінде осы қылмыс құрамының сындарлы белгісі сату мақсатының болуы болып табылады.      

ҚК-нің 206-бабының 2-бөлігінде мынадай біліктілік белгілері көзделген:      

а) алдын ала сөз байласу бойынша адамдар тобы;      

б) бірнеше рет;      

в) ірі мөлшерде.      

Бұл әрекетті ұйымдасқан топтың жасауы ерекше білікті түр деп танылады.      

Бұл біліктілік және ерекше саралау белгілері біз бұрын қарастырған экономикалық қылмыстардың басқа ұқсас белгілерімен бірдей.

Қазақстан Республикасының Еңбек сіңірген қайраткері, заң ғылымдарының докторы, профессор, Қазақстан Ұлттық Жаратылыстану ғылымдары академиясының академигі И. Ш. БОРЧАШВИЛИДІҢ Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексіне 2007 жылғы түсініктемесі                  

Актінің өзгертілген күні: 02.08.2007 актінің қабылданған күні: 02.08.2007 қабылданған орны: жоқ актіні қабылдаған Орган: 180000000000 әрекет аймағы: 100000000000 норма шығарушы орган берген НҚА тіркеу нөмірі: 167 акт мәртебесі: new құқықтық қатынастар саласы: 028000000000 акт нысаны: COMM Заң күші: 1900 акт тілі: rus

 Конституция Заң Кодекс Норматив Жарлық Бұйрық Шешім Қаулы Адвокат Алматы Заңгер Қорғаушы Заң қызметі Құқық қорғау Құқықтық қөмек Заңгерлік кеңсе Азаматтық істері Қылмыстық істері Әкімшілік істері Арбитраж даулары Заңгерлік кеңес Заңгер Адвокаттық кеңсе Қазақстан Қорғаушы Заң компаниясы