327-бапқа түсініктеме. Қазақстан Республикасы қылмыстық процестік кодексінің қылмыстық ісін тоқтату

Судья алдын ала тыңдау барысында немесе бас сот талқылауында осы Кодекстің 35-бабының бірінші бөлігінде және 36-бабының бірінші бөлігінде көрсетілген негіздер бойынша, сондай-ақ мемлекеттік айыптаушы айыптаудан бас тартқан жағдайда бас сот талқылауында істі тоқтату туралы қаулы шығарады. Істі тоқтату туралы шешім қабылдағаннан кейін судья бұлтартпау шарасын, азаматтық талап қоюды және мүлікті тәркілеуді қамтамасыз ету шараларын жояды және заттай дәлелдемелер туралы мәселені шешеді. Істі тоқтату туралы судья қаулысының көшірмесі прокурорға жіберіледі, сондай-ақ қылмыстық жауаптылыққа тартылған адамға және жәбірленушіге тапсырылады.

1.Сот іс бойынша іс жүргізуді болдырмайтын мән-жайларды анықтағаннан кейін істі тоқтатады.

Аталған шешімді қабылдау үшін негіз ретінде қылмыс оқиғасының болмауы қылмыс туралы хабарлама келіп түскен іс-әрекеттің болмауы немесе жасалғаны анықталмаған кезде орын алады.  Ол қылмыстық жазаланатын әрекет болмаған кезде ғана қолданылады. Мысалы, сот қылмыс туралы көрінеу жалған хабарлау фактісін анықтады.  

Қылмыстық іс сотталушының кінәсі дәлелденбеген кезде, айыптау органының қабылдаған шараларымен сотталушының қылмыс жасағаны үшін жиналған кінәсінің дәлелдері жеткіліксіз болған кезде, басқа дәлелдемелерді жинау үшін барлық мүмкіндіктер таусылған кезде тоқтатылады.

Қылмыс құрамының болмауына байланысты қылмыстық іс Қылмыстық кодекстің жалпы және ерекше бөліктерінің баптарында көзделген қылмыстың қандай да бір нақты құрамының барлық немесе кейбір белгілері болмаған кезде, сондай-ақ сотталушының іс-әрекеті қылмысты болғызбайтын заңды сипатта болған (аса қажеттілік, қылмыс жасаған адамды ұстау кезінде зиян келтіру) не қоғамдық қауіп төндірмеген кезде тоқтатылады маңыздылығына байланысты.

Сот қылмыс құрамының барлық элементтерін анықтауы керек. Атап айтқанда, қылмыстық жауаптылық белгіленген жасқа толмаған адамның не психикалық дамудың артта қалуы салдарынан психикалық бұзылумен байланысты емес кәмелетке толмаған адамның қылмыс жасауы нақты сипаты мен қоғамдық қауіпті толық түсінбеген жағдайларда, тоқтатудың негізі қылмыс құрамының болмауы болып табылады.

2.Егер іс бойынша іс жүргізу қайтыс болған адамды оңалту немесе басқа адамдарға қатысты істі тергеп-тексеру, сондай-ақ заңсыз жолмен алынған мүлікті, ақшалай қаражатты анықтау үшін қажет болған жағдайларды қоспағанда, рақымшылық жасау актісі салдарынан сот істі тоқтатқан кезде, егер ол жасаған әрекеттері үшін, қайтыс болған адамға қатысты қылмыстық жауаптылыққа тартудың ескіру мерзімі өткеннен кейін жаза қолдануды жойса,  тәркіленуге жататын, келтірілген зиянның орнын толтыруды қамтамасыз ететін құралдар мен өзге де құндылықтар, сот сотталушының немесе оның заңды өкілінің көрсетілген негіздер бойынша істі тоқтатуға келісімі не қарсылығы туралы пікірін анықтайды. Егер сотталушы немесе оның заңды өкілі істің тоқтатылуына қарсылық білдірсе, Сот сот талқылауын жалғастыра отырып, адамды жазадан не қылмыстық жауаптылықтан босата отырып, айыптау үкімінің қаулысымен Іс жүргізуді аяқтайды.

3.Қылмыстық іс тоқтатылғанға дейін сотталушыға істі тоқтатудың негізі, оның құқықтық салдары және тиісті негіз бойынша оның тоқтатылуына қарсылық білдіру құқығы түсіндірілуге тиіс.

4.ҚІЖК-нің 36-бабында көзделген жағдайларда істі тоқтату туралы шешім қабылдау кезінде жәбірленушінің келісімі талап етіледі. Жәбірленушінің келісімінсіз, іс бойынша іс жүргізу оған медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шарасын қолдану үшін қажет болған жағдайларды қоспағанда және уәкілетті органның немесе лауазымды адамның артықшылықтарға немесе иммунитетке ие адамды қылмыстық жауаптылыққа тартуға келісім беруден бас тартуына байланысты, қылмыстық заңмен тыйым салынған іс-әрекетті есі дұрыс емес жағдайда жасаған адамға қатысты да істі тоқтатуға жол беріледі қылмыстық қудалаудан.

ҚК – нің 65-бабының бірінші бөлігінде, 66, 67-баптарында, 68-бабының екінші, үшінші бөліктерінде, 69-бабының бірінші бөлігінде, 83-бабының бірінші, үшінші бөліктерінде, сондай-ақ 439, 440, 442-446, 451-баптарының ескертпелерінде көзделген жағдайларда сот тараптардың өтінішхаттары бойынша не өз бастамасы бойынша мыналар бойынша іс жүргізуді тоқтатуға құқылы тек сотталушының да, жәбірленушінің де келісімі болған жағдайда ғана.

Егер сотталушы не жәбірленуші істің тоқтатылуына қарсылық білдірсе, Сот сот талқылауын жалғастырады және қылмыстық жауаптылықтан босатыла отырып, айыптау үкімін шығарады.

4.Жеке және жеке-жария сипаттағы істер бойынша қылмыстық істер жәбірленушінің шағымынан ғана басталады. Сондықтан жеке айыптаушының немесе жәбірленушінің өз шағымын қайтарып алуы, сотталушымен татуласу қорытындысы істі тоқтатуға әкеп соғады. Жеке айыптау істеріне 108, 109, 110-баптарда (бірінші бөлікте), 114-бапта (бірінші және екінші бөліктерде) көзделген қылмыстық құқық бұзушылықтар жатқызылды), 123, 130, 131, 147 (бірінші және екінші бөліктермен), 149 (бірінші бөлікпен), 150 (бірінші бөлікпен), 198 (бірінші бөлікпен), ҚР ҚК 199 (бірінші бөлігінде), 319( бірінші бөлігінде),152 (үшінші бөлігін қоспағанда). Жеке-жария айыптау істерінде ст. көзделген қылмыстық құқық бұзушылықтар жазылады. 115, 120 (БІРІНШІ БӨЛІМ), 121 (БІРІНШІ БӨЛІМ), 126 (БІРІНШІ БӨЛІМ), 138, 139, 145, 148 (153 (бірінші бөлігі), 154, 155 (бірінші бөлігі), 157 (бірінші бөлігі), 158 (бірінші бөлігі), 159, 187, 189 (бірінші және екінші бөліктер), 190 (БІРІНШІ БӨЛІМ), 195 (БІРІНШІ БӨЛІМ), 198 (екінші бөлім), 199 (екінші бөлім), 201 (БІРІНШІ БӨЛІМ), 202 (БІРІНШІ БӨЛІМ), 204, 205 (БІРІНШІ БӨЛІМ), 206 (БІРІНШІ БӨЛІМ), 207 (бірінші бөлігі), 208 (бірінші бөлігі), 209 (бірінші бөлігі), 211 (бірінші бөлігі), 219 (бірінші бөлігі), 223, 246 (бірінші бөлігі), 248, 249 (бірінші бөлігі), 317 (бірінші және екінші бөліктері), 319 (екінші бөлігі), 343 (бірінші бөлігі), 387 (бірінші бөлігі) және 152 (бірінші бөлігі), егер бұл жұмыста қалпына келтіру туралы сот шешімінің орындалмауына байланысты болса.

5.Істердің аталған санаттары бойынша, егер қылмыстық құқық бұзушылық дәрменсіз немесе тәуелді күйде тұрған не өзіне тиесілі құқықтарды өз бетінше пайдалана алмайтын басқа да себептер бойынша не қоғамның немесе мемлекеттің мүдделерін қозғайтын жеке-жария айыптау дел бойынша адамның мүдделерін қозғайтын болса, іс жүргізу жеке айыптаушы мен жәбірленушінің шағымынсыз басталуы және жалғастырылуы мүмкін.

6.Қылмыстық жауаптылықтың күшін жоятын Заңның заңды күшіне енуі, Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесі осы қылмыстық іс бойынша қолдануға жататын заңды немесе өзге де нормативтік құқықтық актіні конституциялық емес деп тану жағдайлары, оған іс-әрекеттің қылмыстық құқық бұзушылық ретінде саралануы тәуелді қылмыстық қудалауды болдырмайтын негіз болып табылады, ол соттан қылмыстық істі тоқтату туралы мәселені шешуді талап етеді.

7.Егер сотқа дейінгі іс жүргізу кезінде сотта істі қарау кезінде істің күші жойылмаған сол күдік бойынша қылмыстық қудалауды тоқтату туралы қаулы шығарылған болса, сот сол айыптау бойынша сотталушыға қатысты заңды күшіне енген сот үкімінің не қылмыстық қудалаудың мүмкінностьстігін анықтаған өзге де күші жойылмаған сот қаулысының болуын белгілей отырып, іс бойынша іс жүргізуді тоқтатуға міндетті.

8.Мемлекеттік айыптаушыны айыптау бөлігінде не одан толық бас тарту айыптаудың тиісті бөлігінде не толық көлемде, жәбірленуші не жеке айыптаушы прокурордың пікірімен келіскен жағдайда ғана тоқтатуға әкеп соғады. Егер жәбірленуші немесе жеке айыптаушы мемлекеттік айыптаушы мәлімдеген айыптаудан бас тартуға келіспесе және айыптауды қолдаса, сот общ жалпы тәртіпте жалғасады.

9.Прокурор сондай-ақ істі Бас сот талқылауында қарау басталғанға дейін оны тоқтату үшін соттан кері қайтарып алуға құқылы. Мұндай жағдайларда ол бойынша сотқа дейінгі жаңа іс жүргізуді жүргізуге және оны сотқа қайта жіберуге жол берілмейді.

Іс тоқтатылған адамның іс-әрекеттерінде әкімшілік немесе тәртіптік (сыбайлас жемқорлық) құқық бұзушылық белгілері болған кезде сот он тәулік ішінде тиісті жауапкершілікке тарту туралы мәселені шешу үшін уәкілетті органдарға (лауазымды адамдарға) қаулы мен материалдарды жіберуге міндетті.

10.Қылмыстық істі немесе қылмыстық қудалауды тоқтату туралы қаулыда:

1) қылмыстық істі және (немесе) қылмыстық қудалауды тоқтату негіздері көрсетіледі;

2) бұлтартпау шарасының күшін жою, сондай-ақ мүлікке, хат-хабарларға тыйым салу, лауазымнан уақытша шеттету, келіссөздерді бақылау және жазу, азаматтық талап қоюды қамтамасыз ету және мүлікті тәркілеу шаралары туралы мәселелер шешіледі;

3) заттай дәлелдемелер туралы мәселе шешіледі.

Қылмыстық істі тоқтату туралы қаулының көшірмесі прокурорға жіберіледі, сондай-ақ оған қатысты қылмыстық қудалау тоқтатылған адамға және жәбірленушіге тапсырылады.

Істі тоқтату туралы сот қабылдаған шешімге жоғары тұрған сот сатысына шағым жасалуы және наразылық білдірілуі мүмкін.

Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының Қазақстан Республикасының қылмыстық іс жүргізу кодексіне түсініктемесі

Конституция Заң Кодекс Норматив Жарлық Бұйрық Шешім Қаулы Адвокат Алматы Заңгер Қорғаушы Заң қызметі Құқық қорғау Құқықтық қөмек Заңгерлік кеңсе Азаматтық істері Қылмыстық істері Әкімшілік істері Арбитраж даулары Заңгерлік кеңес Заңгер Адвокаттық кеңсе Қазақстан Қорғаушы Заң компаниясы