375-бапқа түсініктеме. ҚР ҚК жауынгерлік кезекшілікті атқару қағидаларын Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексін бұзу

     1. Егер бұл әрекет мемлекет қауіпсіздігінің мүдделеріне зиян келтіруге әкеп соқтырса немесе әкеп соғуы мүмкін болса, Қазақстан Республикасына тосын шабуылды уақтылы анықтау және тойтару бойынша не оның қауіпсіздігін қамтамасыз ету бойынша жауынгерлік кезекшілікті (жауынгерлік қызметті) атқару қағидаларын бұзу, —      

әскери қызмет бойынша екі жылға дейінгі мерзімге шектеуге не алты айға дейінгі мерзімге қамауға алуға не тәртіптік әскери бөлімде екі жылға дейінгі мерзімге ұстауға не бес жылға дейінгі мерзімге бас бостандығынан айыруға жазаланады.      2. Ауыр зардаптарға әкеп соққан сол әрекет, —      

үш жылдан он жылға дейін бас бостандығынан айыруға жазаланады.    

3. Осы баптың бірінші немесе екінші бөліктерінде көзделген, соғыс уақытында жасалған іс-әрекеттер, —    

бес жылдан жиырма жылға дейінгі мерзімге бас бостандығынан айыруға не өлім жазасына немесе өмір бойына бас бостандығынан айыруға жазаланады.

     Ескерту. Осы баптың бірінші бөлігінде көзделген іс-әрекетті алғаш рет жасаған әскери қызметшіні жеңілдететін жағдайларда сот қылмыстық жауаптылықтан босатуы мүмкін.

     Бұл әрекеттің қоғамдық қауіптілігі жауынгерлік кезекшілік ережелерін бұзу ел қауіпсіздігіне орны толмас зиян келтіруі және мемлекеттің қорғаныс қабілетін төмендетуі мүмкін. Егер бір ғана оператор немесе сигнал беруші, радиотехник немесе кезекші ұшқыш өзінің тікелей міндеттерін уақтылы орындамаса, ауыр зардаптар туындауы мүмкін.     

Жауынгерлік кезекшілік (жауынгерлік қызмет) жауынгерлік тапсырманы орындау болып табылады. Ол әскери бөлімдер мен бөлімшелерден ӘК түрлері мен әскер тектерінен тағайындалған кезекші күштер мен құралдармен жүзеге асырылады. Кезекші күштер мен құралдардың құрамына жауынгерлік есептеулер, кемелер мен ұшу аппараттарының экипаждары, басқару пункттерінің, жауынгерлік қамтамасыз ету мен қызмет көрсету күштері мен құралдарының кезекші ауысымдары кіреді.     

Жауынгерлік міндет-жоғары тұрған командир (бастық) белгіленген мерзімге дейін ұрыста (операцияда) белгілі бір мақсатқа жету үшін қойған міндет.    

 Жауынгерлік кезекшілікті әскери бөлімнің командирі ұйымдастырады. Ол кезекші күштер мен құралдардың міндеттерді орындауына жауап береді.     

Жауынгерлік кезекшілікке (жауынгерлік қызметке) әскери ант берілмеген, белгіленген көлемде тиісті даярлық бағдарламасын меңгермеген, тергеу жүргізіліп жатқан теріс қылықтар жасаған әскери қызметшілерді және науқастарды тағайындауға тыйым салынады.    

 Бұл қылмыстың тікелей объектісі ҚР Қарулы күштерінің ішкі қызметінің Жарғысымен және Қарулы күштердің әрбір белгілі бір түрі үшін қолбасшылықтың басқа да нормативтік актілерімен айқындалатын жауынгерлік кезекшілікті (жауынгерлік қызметті) атқару тәртібі болып табылады.    

 Қылмыстың объективті жағы, егер бұл әрекет мемлекет қауіпсіздігінің мүдделеріне зиян келтіруге әкеп соқтырса немесе әкеп соғуы мүмкін болса, Қазақстан Республикасына тосын шабуылды уақтылы анықтау және тойтару бойынша не оның қауіпсіздігін қамтамасыз ету бойынша жауынгерлік кезекшілікті (жауынгерлік қызметті) атқару қағидаларын бұзудан тұрады.   

  Жауынгерлік кезекшілікті (жауынгерлік қызметті) құрамына жауынгерлік есептер, Экипаждар, басқару пункттерінің кезекші ауысымдары, жауынгерлік қамтамасыз ету және қызмет көрсету күштері мен құралдары кіретін кезекші күштер мен құралдар жүзеге асырады. Бұзушылықтар жауынгерлік посттан кету, постта ұйықтау, кезекшілік кезінде алкогольдік ішімдіктерді ішу және т.б. түрінде көрінуі мүмкін. Әрбір нақты жағдайда қандай ережелер бұзылғанын және қандай жолмен белгілеу керек.    

 Мемлекет қауіпсіздігінің мүдделеріне зиян келтіру деп Қазақстан аумағына басып кірген әскери топтардың немесе жекелеген қарулы адамдардың, құрлықтағы, әуе немесе теңіз жауынгерлік техникасының және сол сияқтылардың шабуылын уақтылы анықтамау немесе тойтару түсініледі.    

 Қылмыстық жауапкершілік туралы мәселені шешу үшін жауынгерлік кезекшілік (жауынгерлік қызмет) ережелерін бұзу сипатын және осы бұзушылық пен ықтимал салдарлар немесе іс жүзінде туындаған салдарлар арасындағы себептік байланысты белгілеу қажет. Қылмыс осы ережелер бұзылған сәттен бастап немесе әлеуметтік қауіпті салдарлар (зиян) нақты басталған сәттен бастап аяқталды деп саналады.    

 ҚР ҚК 375-бабының 1-бөлігінде көзделген қылмыстың субъективті жағы тікелей немесе жанама ниет түріндегі кінәнің қасақана түрімен және жеңілдік немесе немқұрайлылық түріндегі кінәнің абайсыз түрімен сипатталады.   

  Кінәнің қасақана түрінде кінәлі жауынгерлік кезекшілікті (жауынгерлік қызметті) атқару ережелерін бұзатынын түсінеді және оларды бұзғысы келеді. Сонымен бірге, субъект бұл бұзушылық мемлекет қауіпсіздігінің мүдделеріне зиян тигізуі мүмкін деп болжайды және мұндай мүмкіндікті саналы түрде мойындайды немесе оған немқұрайлы қарайды.  

   Жеңілдік кезінде адам жауынгерлік кезекшілікті (жауынгерлік қызметті) атқару ережелерін бұзатынын түсінеді, бірақ оған жеткілікті негіздер болмаса, бұл бұзушылық қауіпсіздік мүдделеріне зиян келтірудің нақты қаупін тудырмайды деп сенеді, ал ол туындаған кезде менмендікпен осы қауіптің алдын алуға және олардың басталуына жол бермеуге сенеді.     

Мемлекет мүдделеріне зиян келтірудің тікелей ниеті мен арнайы мақсатын белгілеу кезінде мемлекетке опасыздық жасағаны үшін қылмыстық жауапкершілік туралы мәселе қою мүмкін (ҚР ҚК 165-бабы).  

   Бұл қылмыстың субъектісі жауынгерлік есептің кезекші ауысымының, экипаждың, бекеттің немесе жауынгерлік қызметті атқаратын өзге де бөлімшенің құрамына кіретін әскери қызметші болып табылады.  

   Осы баптың 2-бөлімінде біліктілік белгісі ретінде мыналар: шетелдік әскери барлау кемелерінің, ұшақтардың Қазақстан Республикасының аумағына енуі; адамдардың қаза болуы; жауынгерлік техника мен қару-жарақтың істен шығуы; маңызды жауынгерлік іс-шараның бұзылуы деп танылуы мүмкін ауыр зардаптар көзделген.  

   Келтірілген зиянды ауыр зардаптарға жатқызу туралы мәселені істің мән-жайларын негізге ала отырып, әрбір нақты жағдайда сот шешеді.    

 ҚР ҚК 375-бабының 3-бөлігі соғыс уақытында жасалған осы баптың 1 және 2-бөлімдерінде көзделген іс-әрекеттер үшін жауапкершілікті көздейді.    

 ҚР ҚК 375-бабына Ескертпе жауынгерлік кезекшілік (жауынгерлік қызмет) атқару қағидаларын бұзған әскери қызметшіні қылмыстық жауаптылықтан босату шарттарын көздейді. Мұндай жағдайлар: бірінші рет қылмыс жасау; осы баптың 2 және 3-бөлімдерінде көзделген ауырлататын мән-жайлардың болмауы болып табылады. Жауынгерлік кезекшілік ережелерін бұзған әскери қызметшіні жеңілдететін мән-жайлардың болуы және қылмыстық жауаптылықтан босату міндет емес, соттың құқығы болып табылады.   

  ҚР ҚК 375-бабының 1-бөлігінде көзделген қылмыс ауырлығы орташа қылмыстарға жатады.   

  ҚР ҚК 375-бабының 2-бөлігінде көзделген қылмыс ауыр қылмыстарға жатады.  

   ҚР ҚК 375-бабының 3-бөлімінде көзделген қылмыс аса ауыр қылмыстарға жатады.

Қазақстан Республикасының Еңбек сіңірген қайраткері, заң ғылымдарының докторы, профессор, Қазақстан Ұлттық Жаратылыстану ғылымдары академиясының академигі И. Ш. БОРЧАШВИЛИДІҢ Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексіне 2007 жылғы түсініктемесі                  

Актінің өзгертілген күні: 02.08.2007 актінің қабылданған күні: 02.08.2007 қабылданған орны: жоқ актіні қабылдаған Орган: 180000000000 әрекет аймағы: 100000000000 норма шығарушы орган берген НҚА тіркеу нөмірі: 167 акт мәртебесі: new құқықтық қатынастар саласы: 028000000000 акт нысаны: COMM Заң күші: 1900 акт тілі: rus

 Конституция Заң Кодекс Норматив Жарлық Бұйрық Шешім Қаулы Адвокат Алматы Заңгер Қорғаушы Заң қызметі Құқық қорғау Құқықтық қөмек Заңгерлік кеңсе Азаматтық істері Қылмыстық істері Әкімшілік істері Арбитраж даулары Заңгерлік кеңес Заңгер Адвокаттық кеңсе Қазақстан Қорғаушы Заң компаниясы