429-бапқа түсініктеме. Қазақстан Республикасы қылмыстық іс жүргізу кодексінің апелляциялық сатысында істі қарау тәртібі
Апелляциялық саты осы Кодекстің 29-бабында көрсетілген жағдайларды қоспағанда, істерді ашық сот отырысында қарайды. Төрағалық етуші сот отырысын ашады, қандай істің қаралып жатқанын және кімнің апелляциялық (жеке) шағымдары немесе наразылығы бойынша жариялайды. Осыдан кейін төрағалық етуші сот құрамын, іс бойынша Тараптар болып табылатын қатысып отырған адамдардың тегін, сондай-ақ аудармашылардың тегін хабарлайды.
Төрағалық етуші отырысқа қатысушы адамдарға істі апелляциялық сатыда қарау кезінде, оның ішінде іс жүргізу келісімін немесе медиация тәртібімен татуласуға қол жеткізу туралы келісім жасасу кезінде олардың процестік құқықтарын түсіндіреді және тараптардан олардың қарсылық білдірулері мен өтініштерінің бар-жоғы туралы сұрастырады және егер олар мәлімделген болса, олар бойынша процеске қатысушылардың пікірін анықтайды, одан кейін сот медиация тәртібін сақтай отырып осы Кодекстің 344-бабында көзделген тәртіппен оларды қарау нәтижелері бойынша қаулы шығарады.
Егер процеске қатысушы Апелляциялық шағымданудың, үкімге, қаулыға наразылық білдірудің өткізіп алған мерзімін қалпына келтіру туралы бірінші сатыдағы сот қаулысының заңдылығын тексеру туралы өтінішхат мәлімдесе, онда бұл өтінішхат қарсылық білдірулер шешілгеннен кейін тікелей қаралуға тиіс. Өткізіп алған мерзімді қалпына келтіру туралы қаулы заңсыз деп танылған кезде апелляциялық саты оның күшін жою және мерзімін өткізіп ала отырып берілген шағым, наразылық бойынша апелляциялық іс жүргізуді тоқтату туралы қаулы шығарады. Егер өткізіп алған мерзімді қалпына келтіру дұрыс деп танылса, апелляциялық саты осы бапта көзделген тәртіппен шағымдарды, наразылықтарды қарауды жалғастырады.
Сотқа қосымша материалдарды ұсынатын адам олардың қалай алынғанын және осыған байланысты оларды ұсыну қажеттілігі туындағанын көрсетуге, сондай-ақ бірінші сатыдағы сот жүргізген сот тергеуін толтыру қажеттілігін негіздеуге міндетті. Қосымша материалдарды тергеу әрекеттерін жүргізу арқылы алуға болмайды.
Тараптар жаңа материалдарды іске қосу немесе оларды талап ету және зерттеу, сондай-ақ олар көрсеткен куәгерлерден, жәбірленушілерден, сарапшылардан, мамандардан жауап алу туралы өтінішхаттарды бірінші сатыдағы сот тергеуінің олқылықтарын толтыруға бағытталған өзге де іс-әрекеттер жасау туралы мәлімдеген жағдайда, сот процеске қатысушылардың пікірін тыңдайды, содан кейін оларды қанағаттандыру немесе қабылдамау туралы қаулы шығарады. Егер апелляциялық саты сот тергеуін жүргізу туралы қаулы шығарса, онда олардың бастамасы бойынша келген куәгерлерден жауап алу туралы Тараптардың өтінішхаттары қанағаттандырылуға жатады. Егер өтініштерді қанағаттандыруға байланысты іс жүргізу келісімін немесе медиация немесе басқа да әрекеттерді орындау тәртібімен татуласуға қол жеткізу туралы келісімді жасасу үшін уақыт талап етілсе, сот үзіліс жариялайды және қажет болған жағдайда істі апелляциялық сатыда қарау мерзімін ұзартады.
Егер тағайындалған сараптамаларды жүргізу үшін уақыт талап етілсе, сот үзіліс жариялайды және қажет болған жағдайда істі апелляциялық сатыда қарау мерзімін ұзартады.
Апелляциялық сатыдағы сот бірінші сатыдағы сот үшін көзделген қағидалар бойынша істерді дұрыс шешу үшін маңызы бар, тараптар ұсынған немесе олардың өтініштері бойынша талап етілген қосымша материалдарды, алынған сараптамалық қорытындыларды зерттейді, отырысқа шақырылған адамдардан жауап алады.
Егер бірінші сатыдағы сотта іс жүргізу келісімі немесе медиация тәртібімен татуласуға қол жеткізу туралы келісім жасалса, сот көрсетілген келісімдер шегінде заңдылықты тексереді. Бірінші сатыдағы соттың үкімі күшін жойғаннан кейін істі бірінші сатыдағы соттың қағидалары бойынша апелляциялық сатыдағы сот отырысында қарау кезінде заңда көзделген негіздер бойынша тараптар іс жүргізу келісімін немесе медиация тәртібімен татуласуға қол жеткізу туралы келісім жасасуы мүмкін.
Сот тергеуі жүргізілгеннен кейін сот жарыссөздерін жүргізу қағидалары бойынша сот процеске қатысушылардың өз шағымдарының, наразылықтарының не оларға қарсылықтарының себептері мен дәлелдерін баяндайтын сөйлеген сөздерін тыңдайды. Тараптар өз сөздерінде бірінші сатыдағы сот зерттеген материалдарға да, апелляциялық сатыда зерттелген қосымша материалдарға да сілтеме жасауға құқылы. Бірінші болып шағым, наразылық берген процеске қатысушы сөз сөйлейді, егер олардың бірнешеуі болса, сот олардың пікірін ескере отырып, сөз сөйлеу кезегін белгілейді. Егер айыптаушы тараптың шағымында, наразылығында сотталған (анного) адамның жағдайын нашарлату туралы мәселе қойылса, қорғаушы тарап айыптаушы тараптың сөзін тыңдағаннан кейін сөз сөйлейді.
Апелляциялық сатыдағы сотқа қатысушы прокурор қаралатын апелляциялық шағымдар бойынша пікір білдіреді, наразылықта көрсетілген дәлелдерді баяндайды, іс бойынша болған сот актілерінің заңдылығы туралы қорытынды береді, сондай-ақ қажет болған жағдайларда мемлекеттік айыптауды қолдайды.
Апелляциялық сатыдағы сот жаңа дәлелдемелерді зерттеген, сотталған (анного), куәдан, жәбірленушіден, сарапшыдан, маманнан және басқа да адамдардан жауап алған кезде сот отырысының хаттамасы жүргізіледі, ол осы Кодекстің 347-бабының талаптарына сәйкес ресімделеді. Тараптар мен апелляциялық сатының отырысында жауап алынған адамдар сот отырысының хаттамасымен танысуға және оған осы Кодекстің 348-бабында көзделген тәртіппен өз ескертулерін келтіруге құқылы. Хаттамаға ескертулер осы Кодекстің 349-бабында көзделген тәртіппен қаралады.
Сот отырысының тәртібі және бұзушыларға қатысты қолданылатын шаралар осы Кодекстің 345, 346-баптарының қағидаларында айқындалады. Кеңесу бөлмесінде шешім қабылдау тәртібі осы Кодекстің 389-бабының ережелерімен айқындалады.
1.Апелляциялық сатыдағы сотта қылмыстық іс бойынша іс жүргізу осы Кодексте белгіленген тәртіппен жүзеге асырылады. Істі апелляциялық тәртіппен қарау бірінші сатыдағы сот отырысына ұқсас ашық немесе негіздер болған кезде жабық отырыста жүргізіледі. Іс бойынша іс жүргізу, әдетте, үкім шығарылған тілде жүргізілуі керек.
Жабық отырысты өткізу кезінде іс бойынша апелляциялық қаулы барлық жағдайларда жария түрде жарияланады.
2.Төрағалық етуші сот отырысын ашады, қандай істің қаралып жатқанын және кімнің апелляциялық (жеке) шағымдары немесе наразылығы бойынша жариялайды. Содан кейін ол іс материалдары бойынша процеске қатысушылардың келуін тексеруді жүзеге асырады, соған байланысты сот істі қарау мүмкіндігі туралы немесе істі тыңдау арқылы кейінге қалдыру туралы мәселені шешеді.
Істі қарау жалғастырылған жағдайда төрағалық етуші сот құрамын, іс бойынша Тараптар болып табылатын қатысып отырған адамдардың тегін, сондай-ақ аудармашылардың тегін хабарлайды. Содан кейін сот құрамына, прокурорға, сот отырысының хатшысына, аудармашыға қарсылық білдіруге рұқсат етіледі.
3.Төрағалық етуші отырысқа қатысушы адамдарға істі апелляциялық сатыда қарау кезінде олардың процестік құқықтарын түсіндіреді:
Сотталушының немесе сотталған, оправ адамның: апелляциялық сатыдағы сотта сот талқылауына қатысуға және тараптың барлық құқықтарын пайдалануға, қарсылық білдіру мен өтінішхаттар мәлімдеуге, дәлелдемелерді зерттеуге қатысуға, түсініктеме беруге, жарыссөзге қатысуға, үкімге кассациялық тәртіппен шағымдануға, сот отырысының хаттамасымен танысуға, оған ескертулер беруге, сот отырысына қатысуға құқығы бар шағымдарды немесе наразылықты қарау, ынтымақтастық туралы іс жүргізу келісімін жасасу туралы өтінішхат мәлімдеу немесе келісім білдіру және іс жүргізу келісімін жасасу ( ст.65 ҚІЖК).
Жәбірленушінің: апелляциялық сатыдағы сотта сот талқылауына қатысуға және тараптың барлық құқықтарын пайдалануға, қарсылық білдірулерді, өтінішхаттарды мәлімдеуге, дәлелдемелерді зерттеуге қатысуға, түсініктеме беруге, жарыссөздерге қатысуға, үкімге кассациялық тәртіппен шағымдануға, сот отырысының хаттамасымен танысуға, оған ескертулер беруге, шағымдарды немесе наразылықты сотта қарауға қатысуға құқығы бар, заңда көзделген жағдайларда күдіктімен, айыпталушымен, сотталушымен татуласу, оның ішінде медиация тәртібімен; тараптардың іс жүргізу келісімін жасасу ниеті туралы, оның шарттары мен салдары туралы білу, қылмыспен келтірілген залалды өтеу бойынша өз шарттарын ұсыну не оны жасасуға қарсылық білдіру ( ҚІЖК-нің 71-бабы).
4.Содан кейін төрағалық етуші тараптардың іс жүргізу келісімін немесе медиация тәртібімен татуласуға қол жеткізу туралы келісім жасасу құқықтарын түсіндіреді және тараптардан оларда қарсылық білдірулер мен өтініштердің бар-жоғы туралы сұрастырады және егер олар мәлімделген болса, олар бойынша процеске қатысушылардың пікірін анықтайды, содан кейін сот осы Кодекстің 344-бабында көзделген тәртіпті сақтай отырып, оларды қарау нәтижелері бойынша қаулы шығарады.
Егер процеске қатысушы Апелляциялық шағымданудың, үкімге, қаулыға наразылық білдірудің өткізіп алған мерзімін қалпына келтіру туралы бірінші сатыдағы сот қаулысының заңдылығын тексеру туралы өтінішхат мәлімдесе, онда бұл өтінішхат қарсылық білдірулер шешілгеннен кейін тікелей қаралуға тиіс. Өткізіп алған мерзімді қалпына келтіру туралы қаулы заңсыз деп танылған кезде апелляциялық саты оның күшін жою және мерзімін өткізіп ала отырып берілген шағым, наразылық бойынша апелляциялық іс жүргізуді тоқтату туралы қаулы шығарады. Егер өткізіп алған мерзімді қалпына келтіру дұрыс деп танылса, апелляциялық саты осы бапта көзделген тәртіппен шағымдарды, наразылықтарды қарауды жалғастырады.
Құжаттар немесе заттар түріндегі қосымша материалдарды процеске қатысушылар апелляциялық сатыдағы сот отырысы басталғанға дейін немесе апелляциялық сот отырысының дайындық бөлігінде ұсынуы мүмкін. Сотқа қосымша материалдарды ұсынатын адам олардың қалай алынғанын және осыған байланысты оларды ұсыну қажеттілігі туындағанын көрсетуге, сондай-ақ бірінші сатыдағы сот жүргізген сот тергеуін толтыру қажеттілігін негіздеуге міндетті.
Қосымша материалдарды тергеу әрекеттерін жүргізу арқылы алуға болмайды.
Тараптар жаңа материалдарды іске қосу немесе оларды талап ету және зерттеу, сондай-ақ олар көрсеткен куәгерлерден, жәбірленушілерден, сарапшылардан, мамандардан жауап алу туралы өтінішхаттарды бірінші сатыдағы сот тергеуінің олқылықтарын толтыруға бағытталған өзге де іс-әрекеттер жасау туралы мәлімдеген жағдайда, сот процеске қатысушылардың пікірін тыңдайды, содан кейін оларды қанағаттандыру немесе қабылдамау туралы қаулы шығарады. Егер апелляциялық саты сот тергеуін жүргізу туралы қаулы шығарса, онда олардың бастамасы бойынша келген куәгерлерден жауап алу туралы Тараптардың өтінішхаттары қанағаттандырылуға жатады. Егер өтініштерді қанағаттандыруға байланысты іс жүргізу келісімін немесе медиация немесе басқа да әрекеттерді орындау тәртібімен татуласуға қол жеткізу туралы келісімді жасасу үшін уақыт талап етілсе, сот үзіліс жариялайды және қажет болған жағдайда істі апелляциялық сатыда қарау мерзімін ұзартады.
Егер тағайындалған сараптамаларды жүргізу үшін уақыт қажет болса, сот іс бойынша іс жүргізуді тоқтата тұрады. Сот іс жүргізуді қайта бастаған кезде қажет болған жағдайда істі апелляциялық сатыда қарау мерзімін ұзартады.
Апелляциялық сатыдағы сот бірінші сатыдағы сот үшін көзделген қағидалар бойынша сот тергеуін жүргізеді және істі дұрыс шешу үшін маңызы бар, тараптар ұсынған немесе олардың өтініштері бойынша талап етілген қосымша материалдарды, алынған сараптамалық қорытындыларды зерттейді, отырысқа шақырылған адамдардан жауап алады.
Егер бірінші сатыдағы сотта іс жүргізу келісімі немесе медиация тәртібімен татуласуға қол жеткізу туралы келісім жасалса, сот көрсетілген келісімдер шегінде заңдылықты тексереді. Апелляциялық сатыдағы сот отырысында істі қарау кезінде заңда көзделген негіздер бойынша бірінші сатыдағы сот үкімі жойылғаннан кейін бірінші сатыдағы соттың қағидалары бойынша тараптар іс жүргізу келісімін немесе медиация тәртібімен татуласуға қол жеткізу туралы келісім жасасуы мүмкін.
Сот тергеуі жүргізілгеннен кейін сот жарыссөздерін жүргізу қағидалары бойынша сот процеске қатысушылардың өз шағымдарының, наразылықтарының не оларға қарсылықтарының себептері мен дәлелдерін баяндайтын сөйлеген сөздерін тыңдайды. Тараптар өз сөздерінде бірінші сатыдағы сот зерттеген материалдарға да, апелляциялық сатыда зерттелген қосымша материалдарға да сілтеме жасауға құқылы. Бірінші болып шағым, наразылық берген процеске қатысушы сөз сөйлейді, егер олардың бірнешеуі болса, сот олардың пікірін ескере отырып, сөз сөйлеу кезегін белгілейді. Егер айыптаушы тараптың шағымында, наразылығында сотталған (анного) адамның жағдайын нашарлату туралы мәселе қойылса, қорғаушы тарап айыптаушы тараптың сөзін тыңдағаннан кейін сөз сөйлейді.
Апелляциялық сатыдағы сотқа қатысушы мемлекеттік айыптаушы, прокурор қаралатын апелляциялық шағымдар бойынша пікірін білдіреді, наразылықта көрсетілген дәлелдерді баяндайды, іс бойынша болған сот актілерінің заңдылығы туралы қорытынды береді, сондай-ақ қажет болған жағдайларда мемлекеттік айыптауды қолдайды.
Апелляциялық сатыдағы сот жаңа дәлелдемелерді зерттеген, сотталған (анного), куәдан, жәбірленушіден, сарапшыдан, маманнан және басқа да адамдардан жауап алған кезде сот отырысының хаттамасы жүргізіледі, ол осы Кодекстің 347-бабының талаптарына сәйкес ресімделеді. Тараптар мен апелляциялық сатының отырысында жауап алынған адамдар сот отырысының хаттамасымен танысуға және оған осы Кодекстің 348-бабында көзделген тәртіппен өз ескертулерін келтіруге құқылы. Хаттамаға ескертулер осы Кодекстің 349-бабында көзделген тәртіппен қаралады.
Апелляциялық сот отырысының тәртібі және сот отырысы залында тәртіпті қамтамасыз ету мақсатында қабылданатын шаралар, судьялар кеңесінің және апелляциялық қаулыны қабылдау тәртібі бірінші сатыдағы сотқа қатысты заңда белгіленген осы рәсімдердің процестік нысанына ұқсас және осы Кодекстің 345, 346-баптарының қағидаларында айқындалады. Кеңесу бөлмесінде шешім қабылдау тәртібі осы Кодекстің 389-бабының ережелерімен, яғни кеңесу бөлмесінің құпиясын сақтаумен айқындалады.
Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының Қазақстан Республикасының қылмыстық іс жүргізу кодексіне түсініктемесі
Конституция Заң Кодекс Норматив Жарлық Бұйрық Шешім Қаулы Адвокат Алматы Заңгер Қорғаушы Заң қызметі Құқық қорғау Құқықтық қөмек Заңгерлік кеңсе Азаматтық істері Қылмыстық істері Әкімшілік істері Арбитраж даулары Заңгерлік кеңес Заңгер Адвокаттық кеңсе Қазақстан Қорғаушы Заң компаниясы
