54-бапқа түсініктеме. Қазақстан Республикасы қылмыстық іс жүргізу кодексінің судьясы
1 өз құзыреті шегінде істі жеке-дара қарайтын, сот отырысын дайындау немесе оның үкімін немесе басқа шешімін орындауды қамтамасыз ету жөніндегі өкімдік әрекеттерді жүзеге асыратын, осы Кодекстің 53-бабының үшінші бөлігінде көрсетілген өтінішхаттар мен шағымдарға рұқсат беретін судьяға соттың өкілеттігі жатады.
2 істі судьялар алқасының құрамында қарайтын Судья қаралатын іске байланысты туындайтын барлық мәселелерді шешу кезінде төрағалық етушімен және басқа судьялармен тең құқықтарды пайдаланады. Қаралатын мәселелер бойынша басқа судьялардың пікірімен келіспеген жағдайда судья өзінің ерекше пікірін жазбаша баяндауға құқылы, ол конвертке мөрленеді және қылмыстық іске қоса тіркеледі. Конвертті ашуға және судьяның ерекше пікірімен танысуға істі қарау кезінде жоғары тұрған сот қана жол береді.
3 тергеу судьясы-бірінші сатыдағы соттың судьясы, оның өкілеттіктеріне осы Кодексте көзделген тәртіппен қылмыстық сот ісін жүргізуде адамдардың құқықтарының, бостандықтары мен заңды мүдделерінің сақталуына сот бақылауын жүзеге асыру жатады. Тергеу судьясын (судьяларды) судьялар арасынан осы соттың төрағасы тағайындайды. Тергеу судьясын ауыстыру қажет болған жағдайда ол қайта тағайындалуы мүмкін.
1 осы Кодекстің 53-бабында көзделген соттың өкілеттігін толық көлемде: бірінші саты бойынша осы соттың сотталғандығын қарайтын аудандық соттың судьясы (ҚІЖК-нің 306-бабы); сот төрағасының тапсырмасы бойынша істі сотта іс жүргізуге қабылдау туралы мәселені шешетін судья (ҚІЖК-нің 319-330-бабы); судья жүзеге асырады үкімді орындауға жүгінуді жүзеге асыратын немесе үкімді орындауға байланысты мәселелерді шешетін судья (ҚІЖК-нің 472, 478-баптары); прокурордың, қылмыстық қудалау органдарының әрекеттері мен шешімдеріне шағымдарды қарайтын судья (ҚІЖК-нің 106-бабы). Осылайша, осы Кодекстің 54-бабының 1-бөлігінің нормасы судьялардың іс бойынша іс жүргізу кезінде орындайтын іс жүргізу функцияларына қарамастан, олар сот жүйесінің қай буынында болмасын, олардың бірыңғай және тәуелсіз мәртебесіне баса назар аударады. Бұл соттар тұрақты судьялардан тұрады деген Конституцияның 79-бабының 1-тармағының нормасына сәйкес келеді.
2 осы Кодекстің 54-бабы 2-бөлігінің нормасы судьялар алқасының құрамында жұмыс істеген кезде олардың тәуелсіздігі мен Бірыңғай мәртебесін бекітеді. Мысалы, судьялардың біреуінің сот талқылауына қатысуын жалғастыру мүмкін болмаған жағдайда, оны басқа судья алмастырады, ал істі қарау осы Кодекстің 333-бабында көзделген жағдайларды қоспағанда, алдымен (ҚІЖК-нің 332-бабының 2-бөлігі) басталады; қосалқы судья сот отырысы басталғаннан бастап немесе сот шешім қабылдаған сәттен бастап негізгі сот талқылауына қатысқан кезде оның қатысуымен және судья шыққан жағдайда оны ауыстырады. Бұл ретте істі қарау жалғасуда. Қосалқы судья судьяның құқықтарын алдыңғы судья шыққан сәттен бастап пайдаланады. Шығып қалған судьяның орнына келген қосалқы судья кез келген сот іс-әрекетін қайта бастауды талап етуге құқылы (ҚІЖК-нің 333-бабының 2-бөлігі);
3.Бұлтартпау шарасын, процестік мәжбүрлеу шараларын санкциялау, анықтаушының, анықтау органының, тергеушінің және прокурордың әрекеттеріне (әрекетсіздігіне) және шешімдеріне шағымдарды қарау, сондай-ақ осы Кодекстің 55-бабында көрсетілген басқа да өкілеттіктерді орындауға байланысты сот қызметі алдын ала тергеу сатысында жүзеге асырылатын сот төрелігінің түрі болып табылады. Бас бостандығын шектеудің немесе алдын ала тергеу органдарының әрекеттеріне шағымдарды қараудың сот тәртібі прокурорлық санкциядан және ол жүзеге асыратын қадағалаудан айтарлықтай айырмашылықтарға ие, өйткені ол судья - құқықтық тәртіптің жай-күйі үшін жауап бермейтін және мемлекеттік айыптаушы мәртебесіне байланысты емес тәуелсіз адамнан келеді.
Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының Қазақстан Республикасының қылмыстық іс жүргізу кодексіне түсініктемесі
Конституция Заң Кодекс Норматив Жарлық Бұйрық Шешім Қаулы Адвокат Алматы Заңгер Қорғаушы Заң қызметі Құқық қорғау Құқықтық қөмек Заңгерлік кеңсе Азаматтық істері Қылмыстық істері Әкімшілік істері Арбитраж даулары Заңгерлік кеңес Заңгер Адвокаттық кеңсе Қазақстан Қорғаушы Заң компаниясы
