Акционерлік қоғам ұғымы

📘 I. Акционерлік қоғамның жалпы сипаттамасы

Акционерлік қоғам (АҚ) — бұл жарғылық капиталы акцияларға бөлінетін және акционерлердің жауапкершілігі сатып алынған акциялардың құны шегінде шектелетін заңды тұлға.

🔍 Акционерлік қоғам көбінесе мынадай жағдайларда пайдаланылады:· ірі инвестицияларды жұмылдыру қажет болғанда;· акциялар арқылы қатысудың өтімділігін қамтамасыз ету үшін;· корпоративтік басқару құрылымын сақтау мақсатында.

📑 II. Мақала тармақтарына түсіндірме

🔹 1-тармақ. Анықтама және акционерлердің жауапкершілігі

"Акционерлік қоғам – өз қызметін жүзеге асыру үшін қаражат тарту мақсатында акциялар шығаратын заңды тұлға..."

🔍 АҚ — бұл мына ерекшеліктерге ие корпоративтік коммерциялық ұйым:· акциялар (бағалы қағаздар) шығару құқығы;· оларды орналастыру арқылы инвестиция тарту.

"Акционерлер қоғамның міндеттемелері бойынша жауап бермейді..."

📘 Шектеулі жауапкершілік принципі:· акционерлер АҚ қарыздары үшін жеке мүлкімен жауап бермейді;· акционердің тәуекелі — тек өзіне тиесілі акциялардың құны шегінде.

⚠️ Ерекше жағдайлар:· адал емес әрекеттер (мысалы, корпоративтік бақылауды теріс пайдалану);· жалған банкроттық (ҚР ҚК 170-бабы);· «корпоративтік вуальді жою» (piercing the corporate veil — халықаралық тәжірибедегі ұғым) жағдайы дәлелденсе.

🔹 2-тармақ. Мүліктік оқшаулану

"АҚ қатысушылардың мүлкінен оқшауланған мүлкіне ие..."

🔍 Бұл қағида:· заңды тұлғаның дербестігі;· қоғам мүлкі мен акционерлер мүлкін бөлу;· АҚ-тың мүліктік жауапкершілігінің дербестігі.

📘 Маңыздысы: банкроттық кезінде қоғамның кредиторлары акционерлердің мүлкіне талап қоя алмайды, егер олар заңға қайшы әрекеттер жасамаған болса.

🔹 3-тармақ. Бір тұлғалы АҚ

"АҚ бір тұлғамен құрылуы мүмкін..."

🔍 Заң бойынша АҚ бір акционермен құрылуы мүмкін, ол:· мемлекет;· жеке немесе заңды тұлға;· инвестор болуы ықтимал.

📘 Бір тұлғалы АҚ құру үшін:· бұл фактіні жарғыда міндетті түрде көрсету;· арнайы құжаттама жүргізу (жиналыс хаттамасының орнына шешімдер қабылдау) қажет.

📎 Қатысты нормалар:· ҚР «Акционерлік қоғамдар туралы» Заңы, 7-бап;· ҚР «Мемлекеттік мүлік туралы» Заңы (жекешелендіру кезінде).

🔹 4-тармақ. Құқықтық режим

"АҚ-тың мәртебесі осы Кодекспен және заңнамалық актілермен айқындалады..."

🔍 Негізгі реттеу көздері:· ҚР Азаматтық кодексі — жалпы ережелер;· ҚР «Акционерлік қоғамдар туралы» 13.05.2003 ж. № 415-II Заңы — корпоративтік құқықтар, органдар, акция шығару, тарату және т.б. мәселелердің толық реттелуі.

📘 Ерекше жағдайлар:· мемлекет қатысатын АҚ (ұлттық компаниялар);· жекешелендіру кезінде құрылған АҚ — ҚР «Мемлекеттік мүлік туралы» Заңымен қосымша реттеледі.

🔹 5-тармақ. Коммерциялық емес АҚ

"Заңда көзделген жағдайларда, коммерциялық емес ұйымдар АҚ түрінде құрылуы мүмкін."

🔍 Бұл жалпы ережеден ерекшелік:· мысалы, ҚР Ұлттық банкі немесе ұлттық холдингтер коммерциялық емес АҚ ретінде тіркелуі мүмкін, олар қоғам үшін маңызды функциялар атқарады, бірақ акционерлер арасында пайда бөлмейді.

📎 Байланысты актілер:· «Коммерциялық емес ұйымдар туралы» Заң;· «Мемлекеттік басқару туралы» Заң;· ҚР Үкіметінің қаулылары.

⚖️ III. Сот және құқық қолдану тәжірибесі

📌 Мысал 1: № 2-1012/2021 ісінде сот АҚ-ты бір қатысушымен құру заңдылығын растады және акционер адал әрекет еткен жағдайда оның қоғам міндеттемелері бойынша жауапкершілікке тартылмайтынын көрсетті.

📌 Мысал 2: № 2-3398/2022 ісінде сот кредитордың АҚ акционеріне қарызды өндіру туралы талабын қанағаттандырудан бас тартты, себебі акционер қоғам міндеттемелері бойынша жауап бермейді, ал талапкер бақылауды теріс пайдалануды дәлелдемеді.

📚 IV. Қатысты нормалар мен актілер

📝 V. Қорытынды және ұсынымдар

1. АҚ — ауқымды жобалар, ашық капитал тарту, мемлекеттік кәсіпорындарды қайта ұйымдастыру үшін ең икемді әрі инвестициялық тартымды заңды тұлға нысаны.
2. Акционерлер:o АҚ қарыздары үшін жауап бермейді;o тәуекелі тек акция құны шегінде;o жеке де, заңды тұлғалар да бола алады, соның ішінде жалғыз меншік иесі ретінде.
3. Қажет:o АҚ-тың түрін (публичное/непубличное) ескере отырып, жарғыны әзірлеу;o корпоративтік рәсімдерді сақтау (жиналыстар, есептілік, тізілімдер);o мемлекет қатысатын немесе коммерциялық емес мәртебедегі ерекшеліктерді ескеру.

 Назар аударыңыз!

«Заң және Құқық» адвокаттық кеңсесі, бұл құжаттың жалпылама екендігіне және нақты сіздің жағдайыңыздың талаптарына сәйкес келмеуі мүмкіндігіне көңіл бөлуіңізді сұрайды. Біздің заңгерлер сіздің нақты жағдайыңызға сәйкес келетін кез келген құқықтық құжатты әзірлеп көмектесуге дайын.

Қосымша ақпарат алу үшін Заңгер/Адвокат телефонына хабарласуыңызға болады: +7 (708) 971-78-58; +7 (700) 978 5755, +7 (700) 978 5085. 

Адвокат Алматы Заңгер Қорғаушы Заң қызметі Құқық қорғау Құқықтық қөмек Заңгерлік кеңсе Азаматтық істері Қылмыстық істері Әкімшілік істері Арбитраж даулары Заңгерлік кеңес Заңгер Адвокаттық кеңсе Қазақстан Қорғаушы  Заң компаниясы