21-бапқа түсініктеме. Қазақстан Республикасы Әкімшілік құқық бұзушылық туралы Кодексінің Әкімшілік құқық бұзушылық туралы істер бойынша іс жүргізудің жариялылығы  

     1. Әкімшілік құқық бұзушылық туралы істерді қарауға уәкілетті сот, органдар (лауазымды адамдар) осы істер бойынша іс жүргізуді Ашық жүзеге асырады.

     2. Заңға сәйкес жабық іс жүргізу мемлекеттік құпиялар болып табылатын мәліметтерді қамтитын істерге қатысты, сондай-ақ Әкімшілік құқық бұзушылық туралы істерді қарауға уәкілетті сот, орган (лауазымды адам), бала асырап алу құпиясын қамтамасыз ету, жеке, отбасылық, коммерциялық немесе заңмен қорғалатын өзге де құпияны сақтау қажеттігіне сілтеме жасайтын іске қатысушы адамның өтінішхатын қанағаттандырған кезде жүзеге асырылады құпиялар, жеке тұлғалар өмірінің интимдік жақтары туралы мәліметтер не ашық талқылауға кедергі келтіретін өзге де мән-жайлар.

     3. Жеке тұлғалардың жеке хат-хабарлары мен жеке телеграф хабарламалары ашық іс жүргізу кезінде олардың арасында хат-хабарлар мен телеграф хабарламалары болған адамдардың келісімімен ғана жариялануы мүмкін. Әйтпесе, бұл адамдардың жеке хат-хабарлары мен жеке телеграфтық хабарламалары жабық іс жүргізу кезінде жарияланады және зерттеледі. Көрсетілген қағидалар фото - және киноқұжаттарды, дыбыс - және бейнежазбаларды, жеке сипаттағы мәліметтерді қамтитын электрондық жеткізгіштердегі ақпаратты зерттеу кезінде де қолданылады.

     4. Іске қатысатын адамдар және ашық іс жүргізу кезінде қатысатын жеке тұлғалар өндіріс жүзеге асырылатын үй-жайда өздері атқаратын орындардан өндіріс барысын жазбаша немесе аудиожазбаны пайдалана отырып тіркеуге құқылы. Іс жүргізу барысында кино-және фотосуретке түсіру, бейнежазба, радио, теледидар және интернет-ресурстар бойынша трансляциялауға іске қатысатын адамдардың пікірін ескере отырып, Әкімшілік құқық бұзушылық туралы істерді қарауға уәкілетті соттың, органның (лауазымды адамның) рұқсаты бойынша жол беріледі. Бұл әрекеттер өндірістің қалыпты жүруіне кедергі болмауы керек және уақыт өте келе шектелуі мүмкін.

     Жариялылық қағидаты соттардың және әкімшілік құқық бұзушылық туралы істерді қарауға юрисдикциялық өкілеттіктері бар уәкілетті органдардың лауазымды адамдарының әкімшілік-процестік қызметінде маңызды болып табылады. Кез келген азамат істі қарау кезінде судьяның немесе әкімшілік құқық бұзушылық туралы істі қарайтын лауазымды адамның рұқсатымен қатыса алады. Бұл ретте оның әкімшілік процеске қатысушы болып табылатыны маңызды емес. Мысалы, әкімшілік құқық бұзушылық туралы істі қарау кезінде бұқаралық ақпарат құралдарының, радио, теледидар өкілдерінің, қоғамдық бақылаушылардың және өзге де мүдделі тұлғалардың қатысуы мүмкін.  

     Түсініктеме берілген баптың 1-бөлігіне сәйкес әкімшілік құқық бұзушылық туралы істерді қарауға уәкілетті соттар, органдар (лауазымды адамдар) осы істер бойынша іс жүргізуді Ашық жүзеге асырады. Бұл жалпы ереже.  

     "Қазақстан Республикасы Әкімшілік құқық бұзушылық туралы Кодексінің жалпы бөлігінің нормаларын соттардың қолдануының кейбір мәселелері туралы" ҚР Жоғарғы Сотының 2016 жылғы 22 желтоқсандағы №12 нормативтік қаулысының 5-тармағында соттар Әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс бойынша іс жүргізудің ашықтығы мен жариялылығын қамтамасыз ету және азаматтар мен ұйымдардың осындай ақпарат алу құқығын іске асыру үшін қажетті жағдайлар жасауы тиіс екендігі түсіндірілді соттар мен органдардың (лауазымды адамдардың) қызметі.

     1-тармаққа сәйкес. Азаматтық және саяси құқықтар туралы халықаралық пактінің 14-і (Нью-Йорк, 1966 жылғы 16 желтоқсан, ҚР 2005 жылғы 28 қарашадағы № 91 Заңымен ратификацияланған, Қазақстан Республикасы үшін 2006 жылғы 24 сәуірде күшіне енген) сот талқылауының жариялылығын немесе оның бір бөлігін шектеуге "мораль, қоғамдық тәртіп немесе демократиялық саладағы мемлекеттік қауіпсіздік себептері бойынша" жол беріледі. қоғамда немесе Тараптардың жеке өмірінің мүдделері талап етілгенде немесе – соттың пікірінше, қатаң түрде қажет болған жағдайда-жариялылық сот төрелігінің мүдделерін бұзатын ерекше жағдайларда".

     2-бөлімде құпиялылық қағидаты сақталуы тиіс және әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс бойынша іс жүргізу жабық режимде жүзеге асырылатын жағдайлар көзделеді:

     1) істерде Мемлекеттік құпиялар болып табылатын мәліметтер болған кезде;

     2) әкімшілік процеске қатысушылардан бала асырап алу құпиясын қамтамасыз ету, жеке, отбасылық, коммерциялық немесе заңмен қорғалатын өзге де құпияны сақтау қажеттілігі туралы өтінішхаттар түскен кезде;

     3) істерде жеке тұлғалар өмірінің интимдік жақтары туралы мәліметтер болған кезде;

     4) ашық талқылауға кедергі келтіретін өзге де мән-жайлар туындаған жағдайларда.

     Мемлекеттік құпиялар-мемлекеттік және қызметтік құпияларды құрайтын, халықаралық құқықтың жалпы қабылданған нормаларына қайшы келмейтін тиімді әскери, экономикалық, ғылыми-техникалық, сыртқы экономикалық, сыртқы саяси, барлау, қарсы барлау, жедел-іздестіру және өзге де қызметті жүзеге асыру мақсатында таралуы мемлекетпен шектелетін мемлекет қорғайтын мәліметтер.

     Осыған байланысты ҚР Жоғарғы Сотының 2016 жылғы 22 желтоқсандағы №12 нормативтік қаулысымен түсіндірме бар. Мемлекеттік құпияларды сақтау мақсатында істі жабық іс жүргізуде талқылау іс материалдарында мемлекеттік құпияларға жатқызылған мәліметтер болған кезде ғана жүргізіледі. Іске қатысушы адамдардың заңмен қорғалатын құпияны, жеке тұлғалардың өмірінің интимдік тараптары туралы мәліметтерді қамтамасыз ету қажеттілігі туралы өтінішхаттары, оларды сот қанағаттандырған жағдайда да істі жабық іс жүргізуде талқылау үшін негіз болып табылады. Істі жабық іс жүргізуде талқылауды жүргізу туралы, егер ол жүргізілсе, отырыстың хаттамасында, сондай-ақ іс бойынша қабылданған қаулының кіріспе бөлігінде көрсетіледі.

     Азаматтық кодекстің 10-бабының 5-тармағына сәйкес коммерциялық (кәсіпкерлік) құпия заңмен қорғалады. Коммерциялық құпияны құрайтын мәліметтерді, оны қорғау құралдарын айқындау тәртібі, сондай-ақ коммерциялық құпияның құрамына кірмеуі тиіс мәліметтер тізбесі ҚР Кәсіпкерлік кодексінің 28-бабында белгіленеді.

     Кәсіпкерлік субъектісі коммерциялық құпияны құрайтын ақпаратқа еркін қол жеткізуге құқығы бар адамдар тобын айқындайды және оның құпиялылығын қорғауға шаралар қабылдайды. Ақпаратты қол жеткізу санаттарына жатқызу тәртібін, коммерциялық құпияны құрайтын ақпаратты сақтау және пайдалану шарттарын кәсіпкерлік субъектісі айқындайды. Кәсіпкерлік субъектісі қабылдайтын коммерциялық құпияны құрайтын ақпаратты қорғау жөніндегі шаралар мыналарды қамтуы мүмкін:

     1) коммерциялық құпияны құрайтын ақпарат тізбесін айқындау;

     2) осы ақпаратпен жұмыс істеу тәртібін белгілеу және осындай тәртіптің сақталуын бақылау арқылы коммерциялық құпияға қол жеткізуді шектеу;

     3) коммерциялық құпияға қол жеткізген адамдарды және (немесе) осы ақпарат берілген немесе берілген адамдарды есепке алу.

     Жеке өмірді, оның ішінде бала асырап алуды, тууды, дәрігерлік, адвокаттық құпияны, банк салымдарының құпиясын қорғау құқығы АК-нің 144-бабында көзделген. Күнделіктерді, жазбаларды, жазбаларды және басқа құжаттарды жариялауға олардың авторының келісімімен ғана, ал хаттарды - олардың авторы мен адресатының келісімімен ғана жол беріледі. Олардың біреуі қайтыс болған жағдайда, аталған құжаттар тірі қалған жұбайының және қайтыс болған балалардың келісімімен жариялануы мүмкін.

     Зерттелетін баптың 2-бөлімінде аталған құпияларды бұзғаны үшін жауапкершілік мәліметтерді жария еткені үшін кодификацияланған заңнамада көзделген:

     1) медиацияны жүргізу барысында белгілі болған (ӘҚБтК 85-бабы);

     2)жетім балалар, ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балалар туралы (ӘҚБтК 135-бабы);

     3) Тексеру жүргізу нәтижесінде алынған және коммерциялық немесе заңмен қорғалатын өзге де құпияны құрайтын ақпаратты тарату (пп. 7)ӘҚБтК 175-бабының 1-бөлігі);

     4) кредитордан және (немесе) оның өкілінен және (немесе) үшінші тұлғалардан алынған коммерциялық немесе Қазақстан Республикасының заңдарымен қорғалатын өзге де құпия туралы (пп. 4)ӘҚБтК 211-1-бабының 1-бөлігі);

     5)бухгалтерлік ақпараттың құпиясы туралы (ӘҚБтК 240-бабы);

     6)Сәйкестендіру нөмірлерінің ұлттық тізілімдері туралы (ӘҚБтК 468-бабы);

     7)салық құпиясын құрайтын мәліметтер туралы (ӘҚБтК 473-бабы);

     8) бастапқы статистикалық деректерді, статистикалық ақпаратты және (немесе)деректер базасын жария ету туралы (ӘҚБтК 501-бабы);

     9)мемлекеттік құпияларды қорғау саласында, сондай-ақ таратылуы шектеулі қызметтік ақпаратпен жұмыс істеуде (ӘҚБтК 504-бабы);

     10) алдын ала бару барысында өздеріне белгілі болған адамның жеке өмірі туралы (ӘҚБтК-нің 508-бабы) және т. б.

     Белгілі бір жағдайларда, бірқатар жағдайларда қылмыстық жауапкершілік туындауы мүмкін.  

     Қаралып отырған баптың 3-бөлігінің негізінде жеке тұлғалардың жеке хат-хабарлары мен жеке телеграф хабарламалары ашық іс жүргізу кезінде олардың арасында хат-хабарлар мен телеграф хабарламалары болған адамдардың келісімімен ғана жариялануы мүмкін. Әйтпесе, бұл адамдардың жеке хат-хабарлары мен жеке телеграфтық хабарламалары жабық іс жүргізу кезінде жарияланады және зерттеледі. Көрсетілген қағидалар фото - және киноқұжаттарды, дыбыс - және бейнежазбаларды, жеке сипаттағы мәліметтерді қамтитын электрондық жеткізгіштердегі ақпаратты зерттеу кезінде де қолданылады.

     Дербес деректерді қорғауда "Дербес деректер және оларды қорғау туралы"2013 жылғы 21 мамырдағы N 94-V Заңы тұр.

     Әкімшілік құқық бұзушылық туралы істе жеке тұлғалардың жеке хат-хабарлары мен жеке телеграфтық хабарламалары құқық бұзушылық фактісі бойынша нақты деректерді қамтитын құжаттар ретінде танылады, дәлелдемелер ретінде танылуы мүмкін.  

ӘҚБтК 779-бабының 2-бөлігінің негізінде құжаттарда жазбаша да, өзге де нысанда тіркелген мәліметтер болуы мүмкін. Құжаттарға, оның ішінде ӘҚБтК - де көзделген тәртіппен алынған, талап етілген немесе ұсынылған компьютерлік ақпаратты, фото - және кинотүсірілімдерді, дыбыс-және бейнежазбаларды қамтитын материалдар кіруі мүмкін.  

     Әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс жүргізіліп жатқан Судья, орган (лауазымды адам) істің мәні бойынша шешілгенге дейін құжаттардың сақталуын қамтамасыз ету үшін қажетті шаралар қабылдауға, сондай-ақ істі қарау аяқталғаннан кейін олар туралы шешім қабылдауға міндетті.

     Жеке хат алмасу және телеграф хабарламалары туралы құжаттарды ашық жариялауға телеграф хабарламалары арқылы хат алмасуға және ақпарат алмасуға қатысқан екі тараптың келісімімен ғана рұқсат етіледі. Егер бұл тараптар мұндай құжаттарды жария етуге келіспесе, онда судья (лауазымды адам) оларды жабық іс жүргізуде жария ету және зерттеу туралы шешім қабылдауы тиіс, бұл туралы Әкімшілік құқық бұзушылық туралы хаттамада тиісті белгі жасалады.

     4-бөлімде ашық өндіріске қатысатын адамдардың өндіріс жүзеге асырылатын үй-жайда өздері атқаратын орындардан өндіріс барысын жазбаша немесе аудиожазбаны пайдалана отырып тіркеу құқығы көзделеді.  

     ӘҚБтК-нің 829-13-бабының негізінде барлық сот отырыстарын сот отырысының хатшысы аудио-, бейнежазба құралдарының көмегімен тіркейді. Сот отырыстарының Аудио -, бейнежазбасы сот ісін жүргізу мақсатында ғана сот талқылауының барысын дәл тіркеу, сондай-ақ Әкімшілік құқық бұзушылық туралы істер бойынша нақты деректерді анықтау үшін пайдаланылады. 3 бөлім. 829-13 судьяның өзіне қатысты әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс бойынша іс жүргізіліп жатқан адамға, сондай-ақ Әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс бойынша іс жүргізудің басқа да қатысушыларына оған қол қойылғаннан кейін үш тәулік ішінде аудио -, бейнежазбамен, сот отырысының қысқаша хаттамасымен танысу мүмкіндігін қамтамасыз ету міндетін көздейді.

     Сонымен қатар, Мемлекет басшысының бастамасымен "бес институционалдық реформаны іске асыру бойынша 100 нақты қадам - Ұлт жоспары" 20-тармағын іске асыруда сот жүйесінде барлық сот процестерін аудио -, бейнетіркеу енгізілді (міндетті түрде).  

     Сот отырысы залында аудио-, бейнежазбаны қолдану АІЖК-нің 282-бабы, ҚІЖК-нің 347-1-бабы және ӘҚБтК-нің 829-13-бабы, сондай-ақ "қылмыстық істер бойынша сот ісін жүргізудің жариялылығы қағидатын сақтау туралы"ҚР Жоғарғы Сотының 2002 жылғы 6 желтоқсандағы №25 нормативтік қаулысымен регламенттеледі.

     Аудио-, бейнежазбаның болуы судьялар мен сот жүйесі қызметкерлерінің іс-әрекеттеріне шағымдарды шешуде таптырмас рөл атқарады, судьялардың өздерін де, процестің қалған қатысушыларын да тәртіпке келтіреді, заң мен этика нормаларын мұқият сақтауға міндеттейді.

     Сот отырысы аяқталғаннан кейін сот отырысының аудио-, бейнетіркеуі қаралады, іс бойынша төрағалық етушінің және сот отырысы хатшысының электрондық цифрлық қолтаңбасымен қол қойылады және деректер репликацияланғаннан кейін облыстық сотта аудио-, бейнетіркеу жүйесінің серверінде сақталады. Сот отырысының хаттамасы аудио-, бейнетіркеу құралдарын қолдана отырып, сот отырысы аяқталғаннан кейін автоматтандырылған режимде аудио -, бейнетіркеуге сілтеме жасай отырып, мәтіндік форматта сот органдарының Бірыңғай автоматтандырылған ақпараттық-талдау жүйесіне беріледі. Істің материалдарына дәлелдеме ретінде тіркелген аудио-, бейнетіркеудің (мысалы, қылмыс орнын тексеруді аудио -, видео тіркеу және т.б.) сақтау мерзімі заттай дәлелдеменің тағдыры туралы заңнаманың талаптарына сәйкес Сот актісімен айқындалады.

     Бірақ бұған қарамастан, бұқаралық ақпарат құралдарының өкілдері және әкімшілік құқық бұзушылық туралы істі қарау процесіне қатысатын өзге де адамдар отырыста болып жатқан барлық іс-әрекеттерді өз бетінше жазып алуға құқылы.

     Міндетті шарт: іс жүргізу барысында кино және фототүсірілімді, бейнежазбаны, радио, теледидар және интернет - ресурстар бойынша трансляцияны жүзеге асыруға іске қатысушы адамдардың пікірін ескере отырып, соттың рұқсаты бойынша жол беріледі.  

     Судья, егер мұндай әрекеттер іс жүргізудің қалыпты жүруіне кедергі келтірсе, сот отырысын жазуға рұқсат бермеуі мүмкін. Сондай-ақ, істі қарау процесін жазуға рұқсат уақыт бойынша шектелуі мүмкін.  

Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы Кодексі  

Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексіне ғылыми-практикалық түсініктеме (мақала) авторлық ұжымнан:

     Бачурин Сергей Николаевич, з.ғ. к., доцент - 48-тарау (Е. М. Хакимовпен бірлесіп жазған);

     Ғабдуалиев Мереке Трекович, з.ғ. к. – 11, 21, 22, 23-тараулар;

     Жүсіпбекова Айнұр Маратқызы, з.ғ. м. – 13-тарау (а. в. Карпекинмен бірлесіп жазған); 33, 39-тараулар (О. Т. Сейтжановпен бірлесіп жазған);  

     Карпекин Александр Владимирович, з.ғ. к., доцент - 13 тарау (А. М. Жүсіпбековамен бірлесіп жазған);

     Корнейчук Сергей Васильевич-2 тарау; 6 тарау (О. Т. Сейтжановпен, Е. М. Хакимовпен бірлесіп жазған); 8 тарау; 25 тарау (е. м. Хакимовпен бірлесіп жазған); 457-470, 488, 488-1, 491-506 баптар; 28, 30, 52 тараулар;

     Корякин Илья Петрович, з.ғ. д., профессор-49 тарау;

     Кысықова Гүлнара Бауыржанқызы, з.ғ. к. - 20 тарау;

     Омарова Ботагөз Акимгереевна, з.ғ. к. – 17 тарау; 18 тарау (Б. А. Парманқұловамен бірлесіп жазған); 26, 31 тараулар; 32 тарау (Б. А. Парманқұловамен бірлесіп жазған);

     Парманқұлова Баян Асханбайқызы - 18-тарау (Б. А. Омаровамен бірлесіп жазған); 19, 32-тараулар (Б. А. Омаровамен бірлесіп жазған); 43-тарау (А. С. Тукиевпен бірлесіп жазған);  

     Подопригора Роман Анатольевич, з.ғ. д., профессор-24 тарау, 489, 489-1, 490 баптар;

     Порохов Евгений Викторович, з.ғ. д. - 14, 15, 16, 29-тараулар, 471-475-баптар;

     Сейтжанов Олжас Теміржанұлы, з.ғ. к., доцент, – 4-тарау; 5-тарау (Е. М. Хакимовпен бірлесіп жазған); 6-тарау (С. В. Корнейчукпен, Е. М. Хакимовпен бірлесіп жазған); 9-тарау; 10-тарау (В. В. Филин Б. Е. Шаймерденовпен бірлесіп жазған); 33-тарау (А. М. Жүсіпбековамен бірлесіп жазған); 36-тарау (б. е. Шаймерденовпен бірлесіп жазған); 39-тарау (А. М. Жүсіпбековамен бірлесіп жазған);

     Смышляев Александр Сергеевич, PhD докторы. – 38, 40, 42, 43-1-тараулар (А. С. Тукиевпен бірлесіп жазған); 44-тарау;

     Тукиев Аслан Сұлтанұлы – з.ғ. к., доцент-1, 3, 35 тараулар; 38, 40, 42 тараулар (А. С. Смышляевпен бірлесіп жазған); 43 тарау (Б. А. Парманқұловамен бірлесіп жазған); 43-1 тарау (А. С. Смышляевпен бірлесіп жазған); 44-1 тарау (бірге жазған Шипп Д. А.); 45-тарау; 46 (бірге жазған Шипп Д. А.); 47-тарау;  

     Филин Владимир Владимирович, з.ғ. к., доцент - 10 тарау (О. Т. Сейтжановпен, Б. Е. Шаймерденовпен бірлесіп жазған);  

     Хакимов Ержан Маратұлы, м. з. н. - 5-тарау (О. Т. Сейтжановпен бірлесіп жазған); 6-тарау (О. Т. Сейтжановпен бірлесіп жазған, С. В. Корнейчук); 7-тарау; 25-тарау (С. В. Корнейчукпен бірлесіп жазған); 34, 41-тараулар; 48-тарау (бірлесіп жазған С. Н. Бачуринмен); 53-тарау;

     Шаймерденов Болат Ерденұлы, з.ғ. м., – 10-тарау (О. Т. Сейтжановпен, В. В. Филинмен бірлесіп жазған); 12-тарау; 476-487, 507-509-баптар; 36-тарау (О. Т. Сейтжановпен бірлесіп жазған); 37, 50, 51-тараулар.  

     Шипп Денис Алексеевич-44-1, 46 тараулар (А. С. Тукиевпен бірлесіп жазған).

Актінің өзгертілген күні: 01.01.2020 актінің қабылданған күні: 01.01.2020 қабылданған орны: 1000500000000 актіні қабылдаған Орган: 103001000000 қолданылу аймағы: 10000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000: 029000000000 / 028000000000 / 029002000000 / 028004000000 / 029001000000 / 026000000000 / 001000000000 / 001008000000 / 030000000000 акт нысаны: COMM / code заңды күші: 1900 акт тілі: rus  

Назар аударыңыз!  

«Заң және Құқық» адвокаттық кеңсесі, бұл құжаттың жалпылама екендігіне және нақты сіздің жағдайыңыздың талаптарына сәйкес келмеуі мүмкіндігіне көңіл бөлуіңізді сұрайды. Біздің заңгерлер сіздің нақты жағдайыңызға сәйкес келетін кез келген құқықтық құжатты әзірлеп көмектесуге дайын.  

Қосымша ақпарат алу үшін Заңгер/Адвокат телефонына хабарласуыңызға болады: +7 (708) 971-78-58; +7 (700) 978 5755, +7 (700) 978 5085.    

Адвокат Алматы Заңгер Қорғаушы Заң қызметі Құқық қорғау Құқықтық қөмек Заңгерлік кеңсе Азаматтық істері Қылмыстық істері Әкімшілік істері Арбитраж даулары Заңгерлік кеңес Заңгер Адвокаттық кеңсе Қазақстан Қорғаушы  Заң компаниясы