39-бапқа түсініктеме. Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің ҚР ҚК жазалау түрлері

     1. Қылмыс жасағаны үшін кінәлі деп танылған адамдарға мынадай негізгі жазалар қолданылуы мүмкін: а) айыппұл;      

б) белгілі бір лауазымды атқару немесе белгілі бір қызметпен айналысу құқығынан айыру; в) қоғамдық жұмыстарға тарту;      

г) түзету жұмыстары;      

д) әскери қызмет бойынша шектеу;      

е) бостандықты шектеу;      

ж) қамауға алу;      

з) тәртіптік әскери бөлімде ұстау;      

и) бас бостандығынан айыру;      

к) өлім жазасы.      

2. Негізгі жазалардан басқа сотталғандарға мынадай қосымша жазалар қолданылуы мүмкін:      

а) арнаулы, әскери немесе құрметті атақтан, сыныптық шеннен, дипломатиялық дәрежеден, біліктілік сыныбынан және мемлекеттік наградалардан айыру;      

б) мүлікті тәркілеу.      

3. Айыппұл салу және белгілі бір лауазымға орналасу немесе белгілі бір қызметпен айналысу құқығынан айыру және қоғамдық жұмыстарға тарту жазаның негізгі және қосымша түрлері ретінде қолданылуы мүмкін.      

Жаза түрлерінің бұл тізімі толық болып табылады және кеңейтуге жатпайды. Заң шығарушы жаза түрлерінің тізімін жұмсақтан қатаң жазаға көшу негізінде құрды. Дәл осы заң шығарушының көзқарасы соттарды әділ жазаны таңдауға бағыттайды.      

Осы бапта көрсетілген жаза түрлері сот практикасының тәжірибесін, қоғамдық құқықтық сананы және ғылыми ұсынымдарды ескере отырып, сотқа заң негізінде сотталушыға әсер етудің әртүрлі шараларын өзара қатаң бағыныстылықта ұтымды және мүмкіндігінше тиімді пайдалануға мүмкіндік беретіндей етіп қолданылуы тиіс. 1999 жылғы 30 сәуірдегі "соттардың қылмыстық жаза тағайындау кезінде заңдылықты сақтауы туралы" Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты Пленумының қаулысында негізгі және қосымша жазаның дұрыс үйлесуі оны дараландыру қағидатын дәйекті жүзеге асыруға, жаза мақсатына неғұрлым табысты қол жеткізуге ықпал ететіні айтылған, осыған байланысты соттар үкім шығарған кезде әрбір іс бойынша мыналарды қолдану қажеттігі туралы мәселені талқылауы керек әсіресе ауыр, аса ауыр, сондай-ақ сыбайлас жемқорлық қылмыстар жасағаны үшін кінәлі деп танылған адамдарға қосымша жазалар қолданылады.      

Негізгі жазалар дербес қолданылады және басқа жазаларға қосыла алмайды.      

Негізгіден айырмашылығы, қосымша жазалар өздігінен емес, тек негізгілерімен бірге тағайындалады. Қосымша жазалар сотталушы кінәлі деп танылған Заңның бабында белгіленген шектерде тағайындалады. Егер қосымша жаза ҚК-нің 41 немесе 50-бабының негізінде ауыстырылса , оның мерзімі жазаның осы түрі үшін заңда белгіленген шектен аспауға тиіс.      

Қылмыстық заңның санкциясы қосымша жазаны қолдану немесе қолданбау мүмкіндігін қарастырған кезде, соттар оны тағайындау туралы мәселені талқылауға және үкімнің дәлелді бөлігінде қабылданған шешімнің себептерін көрсетуге міндетті. Мұндай жағдайларда қосымша жазаны қолданбау бұл туралы үкімнің қарар бөлігінде көрсетуді талап етпейді. Кінәлі адам қылмыстық заңның қосымша жаза міндетті болып табылатын баптары бойынша сотталған кезде, сот оны ҚК-нің 55-бабында көзделген шарттар болған кезде ғана, қабылданған шешімнің уәждерін үкімде міндетті түрде көрсете отырып және үкімнің қарар бөлігінде ҚК-нің 55-бабына сілтеме жасай отырып, қолданбауы мүмкін.      

Қосымша жаза ретінде арнаулы, әскери немесе құрметті атақтан, сыныптық шеннен, дипломатиялық дәрежеден, біліктілік сыныбынан және мемлекеттік наградалардан айыру ол қылмыс сараланған ҚК-нің Ерекше бөлігінің бабымен жаза ретінде көзделмеген жағдайларда да тағайындалуы мүмкін. Бұл жағдайда үкімнің қарар бөлігінде қосымша жаза тағайындау туралы шешім тиісінше ҚК-нің 41-бабына немесе 50-бабына сілтемені қамтуға тиіс. Ауыр немесе аса ауыр қылмыс жасағаны үшін сотталған кезде сот үкім шығарумен бір мезгілде ҚК-нің 50-бабының 2-бөлігі негізінде сотталған адамды мемлекеттік наградалардан немесе Қазақстан Республикасының Президенті берген арнаулы, әскери немесе құрметті атақтан, сыныптық шеннен, дипломатиялық дәрежеден, біліктілік сыныбынан айыру туралы Қазақстан Республикасының Президентіне ұсыныс енгізу туралы мәселені талқылауға тиіс.      

Мүлікті қосымша жаза ретінде тәркілеу, егер ол сотталушы кінәлі деп танылған ҚК бабының санкциясында көзделген жағдайда ғана тағайындалуы мүмкін. Сот қосымша жазалардың басқа түрлерін олар баптың санкциясында көрсетілмеген немесе негізгі болып табылмайтын, бірақ сотталушыға осы лауазымда тағайындалмаған кезде де тағайындауға құқылы.      

Айыппұл, белгілі бір лауазымға орналасу немесе белгілі бір қызметпен айналысу құқығынан айыру және соттың қоғамдық жұмыстарға тартуы жазаның негізгі және қосымша түрлері ретінде қолданылуы мүмкін.

Қазақстан Республикасының Еңбек сіңірген қайраткері, заң ғылымдарының докторы, профессор, Қазақстан Ұлттық Жаратылыстану ғылымдары академиясының академигі И. Ш. БОРЧАШВИЛИДІҢ Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексіне 2007 жылғы түсініктемесі                  

Актінің өзгертілген күні: 02.08.2007 актінің қабылданған күні: 02.08.2007 қабылданған орны: жоқ актіні қабылдаған Орган: 180000000000 әрекет аймағы: 100000000000 норма шығарушы орган берген НҚА тіркеу нөмірі: 167 акт мәртебесі: new құқықтық қатынастар саласы: 028000000000 акт нысаны: COMM Заң күші: 1900 акт тілі: rus

 Конституция Заң Кодекс Норматив Жарлық Бұйрық Шешім Қаулы Адвокат Алматы Заңгер Қорғаушы Заң қызметі Құқық қорғау Құқықтық қөмек Заңгерлік кеңсе Азаматтық істері Қылмыстық істері Әкімшілік істері Арбитраж даулары Заңгерлік кеңес Заңгер Адвокаттық кеңсе Қазақстан Қорғаушы Заң компаниясы